Vị trí chính xác nơi xảy ra vụ nổ huyền bí này là phía thượng nguồn con sông Stony Tunguska vào ngày 30-6-1908.
Vụ nổ kinh hoàng
Theo đó vào lúc hơn 7g sáng ngày 30-6-1908, một vụ nổ rực sáng bầu trời quét sạch 80 triệu cây cối và vô số động vật trên diện tích hơn 2.000km² tại sông Tunguska, Nga. Đến nay nguyên nhân của sự kiện này vẫn còn nhiều bí ẩn. Khi các nhà khoa học đến Tunguska, họ thấy những thân cây trơ trụi không hề có cành lá, chúng thẳng và trơn như những cây cột điện, dường như vụ nổ chỉ xé rách cành và lá cây chứ không hề phá nát thân cây.
Nếu cho nổ một quả bom bên một thân cây, nó sẽ phá nát toàn bộ thân cây chứ không thể chỉ nhằm vào cành và lá cây như thể có tính toán trước. Dường như đây là lí do phần nào mà người dân địa phương càng tin rằng họ đã bị trừng phạt, hoặc như một số người đã cho rằng đó là cuộc tấn công của người ngoài hành tinh.
Một số manh mối ban đầu được đến từ các nhân chứng chứng kiến vụ nổ Tunguska năm đó, thông qua sự mô tả và tường thuật của họ, người ta phần nào có được cái nhìn toàn cảnh về câu chuyện xảy ra. Chúng ta có thể hình dung khung cảnh tại thời điểm xảy ra như sau: một quả cầu lửa khổng lồ xuất hiện trên bầu trời, sau đó một làn sóng nhiệt mạnh mẽ cuốn tất cả mọi thứ, tiếp theo là một lực xung kích dữ dội, một vụ nổ lớn ném mọi người xuống mặt đất, vụ nổ xảy ra đã khiến cho những vùng rừng rộng lớn xung quanh bị san phẳng .
Những bức ảnh chụp tại hiện trường cho thấy cảnh tượng kỳ lạ sau khi vụ nổ xảy ra – tất cả các cây đổ đều hướng thẳng đến trung tâm của vụ nổ. Tuy nhiên các nhà khoa học có thể giải thích việc này. Sự tác động của sóng cơ học quá nhanh dẫn đến việc cành và lá cây (yếu hơn) bị phá nát trước khi lực tác động làm gãy nát thân cây.
Kịch bản cho sự kiện này được nhiều người tin tưởng nhất là cú va chạm của một sao chổi hay tiểu hành tinh với trái đất. Nhưng điều đáng nói là trên sông Tunguska, ngay cả ở vùng trung tâm của vụ nổ cũng không hề có dấu vết của va chạm cũng như những mảnh vụn còn sót lại của sao chổi hay tiểu hành tinh.
Các nhà khoa học đi đến giả định rằng sao chổi đã không hề va chạm với mặt đất, nó đã lao qua khí quyển trái đất với vận tốc hơn 50.000km/giờ, ma sát với không khí nóng, lớp vỏ của nó lên tới 44.500 độ F. Ở độ cao 8,5km, nhiệt độ này làm sao chổi/thiên thạch tự đốt cháy và phân hủy, nó nổ tung trên không với sức tàn phá tương đương với 185 quả bom nguyên tử đã nổ tại Hiroshima. Đó là lí do tại sao những người chứng kiến nhìn thấy bầu trời sáng lên trước khi mọi thứ bị hủy diệt và cũng vì thế mà không có những dấu vết của cú va chạm trên mặt đất.
Nếu kịch bản này là đúng thì có vẻ như vẫn còn rất may mắn khi thiên thể đã tự phát nổ trên không vì với vận tốc và kích thước của nó nếu chạm đất, chắc chắn rằng những gì nó để lại sẽ còn ghê gớm hơn nhiều và chúng ta khó có thể tưởng tượng được mức độ thiệt hại nó gây ra cho không chỉ nước Nga mà có thể là toàn thế giới. Tuy vậy kịch bản này vẫn còn một vấn đề là nó không giải quyết được triệt để việc không tìm thấy các mảnh vỡ của thiên thể vì thật khó mà tin rằng một khối đá khổng lồ như vậy lại có thể cháy rụi trên không mà không còn dư một mảnh vụn nào.
Có phải do tác động của thiên thạch?
Năm 2007, một nhóm các nhà khoa học đã tới hồ Cheko, một hồ nhỏ cách trung tâm của vụ nổ Tunguska khoảng 8km về hướng Bắc -Tây Bắc. Họ cho rằng một mảnh vụn của thiên thể đã phát nổ với kích thước khoảng 1 mét đã rơi xuống tạo nên hồ này. Kết quả tìm kiếm và phân tích cho thấy dưới hồ có sự tồn tại của vết lõm dạng nón và một lớp phù sa dưới đáy hồ chỉ có tuổi thọ khoảng 100 năm, trùng hợp với thời điểm xảy ra vụ nổ Tunguska, có vẻ như đã có một cú va chạm đúng như giả thuyết đề ra. vấn đề cuối cùng còn lại là vẫn không tìm thấy bất cứ mảnh vụn nào sót lại tại đáy hồ Cheko. Chỉ một vết lõm và tuổi của phù sa thì chưa đủ để khẳng định chắc chắn nó có liên quan tới vụ nổ trên không ở Tunguska.
 |
| Cây đổ sau khi vụ nổ Tunguska xảy ra đều hướng thẳng tới trung tâm vụ nổ. |
Nói về tác động của thiên thạch xảy ra ở Nga, chúng ta không thể nói về sự kiện tương tự xảy ra do thiên thạch rơi xuống ở Chelyabinsk vào ngày 15-2-2013, đồng thời qua đó có thể thực hiện những đối chiếu so sánh. Mặc dù sự kiện thiên thạch rơi tại Chelyabinsk có quy mô còn xa mới có thể so sánh với vụ nổ Tunguska, nhưng về mặt bản chất thì cả hai đều tương tự như nhau: Một lần là rơi ở góc thấp của khí quyển dẫn đến sự tan rã thiên thạch, một số lượng lớn các mảnh vỡ rơi xuống lục địa Á-Âu rộng lớn.
Trong sự kiện đó có khoảng 1.000 người bị thương, nhiều người trong số họ bị thu hút bởi một quả cầu lửa lớn từ trên bầu trời và đi gần đến cửa sổ để xem và bị những vết cắt từ kính cửa sổ vỡ tạo bởi sóng xung kích bắn vào. Những rung động tần số thấp được tạo ra bởi thiên thạch rơi bao trùm toàn bộ trái đất đến hai vòng. Do kỹ thuật và môi trường chính trị vào thời điểm đó, sau đúng 19 năm xảy ra vụ nổ Tunguska, không hề có bất kỳ một đoàn kiểm tra nào đến điều tra hiện trường.
Ngược lại, sự xuất hiện của sự kiện Chelyabinsk đã nhận được nhiều sự quan tâm từ các phương tiện truyền thông các nước với độ bao phủ rộng. Một lượng lớn các máy ảnh được gắn tự động trên xe đã ghi nhận được kích thước của quả cầu lửa và theo dõi đường di chuyển của nó trên bầu trời tại thời điểm đó, mà mạng lưới truyền hình mạch kín cung cấp một góc độ hiệu chuẩn đáng tin cậy. Dựa trên thông tin này, các nhà thiên văn học đã có thể xác định nguồn gốc và kích thước ban đầu tương đối của nó.
Một kịch bản khác được một số nhà khoa học đề ra là một vụ nổ chỉ cách mặt đất một chút, độ cao rất nhỏ và có thể không phải xuất phát từ sao chổi hay tiểu hành tinh. Vào các thập kỉ 50 và 60 của thế kỉ 20, Liên Xô đã cho thử các vụ nổ hạt nhân trong rừng và thu được kết quả tương tự với các thân cây và tình trạng của mặt đất. Người ta giả định rằng có thể một biến cố nào đó về mật độ một số chất hóa học đã tạo ra một vụ nổ ở sông Tunguska.
Tuy nhiên cơ chế chính xác cho nó thì vẫn không được mô tả cụ thể và cũng chưa có bằng chứng xác thực nào được tìm thấy. Như vậy chúng ta thấy vụ nổ Tunguska giống như một vụ án trong xã hội của chúng ta mà những nhà điều tra có thể tưởng tượng ra nhiều kịch bản. Tất cả các kịch bản đều có vẻ có lý nhưng lại đều không cách nào tìm ra bằng chứng cuối cùng chứng minh cho kịch bản đó. Điều này làm cho sự kiện Tunguska trở nên càng bí ẩn hơn trước.
Mặc dù đa phần các nhà khoa học nói riêng cũng như dư luận nói chung tin vào kịch bản về cú va chạm của một sao chổi hoặc tiểu hành tinh thì việc thiếu những bằng chứng cuối cùng vẫn làm cho sự hiếu kì của nhân loại với sự kiện này không thể chấm dứt, ngay cả giả thuyết về sự tấn công của những người ngoài hành tinh cũng đã được một số người giàu trí tưởng tượng phác họa lại, mô tả nó là một vụ nổ do một loại vũ khí hủy diệt đặc biệt nên không hề để lại dấu vết.
Nhiều tờ báo trong nhiều năm qua không ngừng đưa những thông tin về việc nghiên cứu sự kiện này, thậm chí một vài năm gần đây không ít báo chí đã đưa tin rằng bí ẩn sự kiện này đã được giải quyết nhất là từ sau những nghiên cứu tại hồ Cheko. Song trên thực tế, sau hơn 100 năm qua những câu hỏi về nguyên nhân của sự kiện đặc biệt này vẫn không thể chấm dứt, không chỉ vì tính bí ẩn của nó mà còn vì nó liên quan đến sự an toàn của nhân loại. Thế nên việc tìm ra bí ẩn thực sự đằng sau vụ nổ Tunguska vẫn luôn thôi thúc các nhà khoa học và cũng hy vọng họ sẽ sớm tìm ra được lời giải thực sự cho sự bí ẩn thế kỷ này.
