Chiều Hè ở thành phố Osaka (Nhật Bản), một nhóm khoảng 60 người tham gia sự kiện mai mối. Họ là các phụ huynh cùng nói tới những đứa con đã trưởng thành, còn độc thân và hy vọng có thể giúp chúng tìm được bạn đời.

Trong muôn vàn câu chuyện, một phụ nữ ở độ tuổi 60 tự hào nói về cậu con trai 34 tuổi đang là giáo viên tiểu học công lập. Trong khi đó, một ông lão ở độ tuổi 80 trìu mến nói về cậu con trai 49 tuổi có chí hướng nghề nghiệp, đang làm tại công ty điện lực.

Mỗi bậc cha mẹ đã bỏ ra 14 nghìn yên để tham dự sự kiện mai mối trên. Tất cả mong gặp được phụ huynh có con độc thân với hy vọng tìm được bạn đời cho đứa con cô đơn của mình.

Chi phí sinh hoạt ngày càng tăng, triển vọng kinh tế kém và văn hóa làm việc đòi hỏi khắt khe đang cản trở người Nhật trẻ lựa chọn kết hôn và sinh con. Lo lắng về cơ hội có con cháu ngày càng giảm, cha mẹ của họ đã vào cuộc.

Bà Noriko Miyagoshi - người đã tổ chức các sự kiện mai mối trong gần hai thập kỷ - cho biết, việc cha mẹ giúp con cái kết hôn theo cách này ngày càng phổ biến.

Khủng hoảng hôn nhân

Năm 2021, số lượng kết hôn mới đăng ký ở Nhật Bản giảm, còn 501.116, ít nhất kể từ khi kết thúc Thế chiến II năm 1945 và bằng một nửa so với những năm 1970. Mọi người thường kết hôn ở giai đoạn sau của cuộc đời, khiến họ có ít thời gian hơn để sinh con. Từ năm 1990 đến 2021, độ tuổi kết hôn trung bình của nam giới Nhật Bản tăng từ 29 lên 34 tuổi và từ 27 lên 31 tuổi đối với nữ.

Tỷ lệ sinh ở nước này cũng giảm khi chạm mức thấp kỷ lục là 1,3% - thấp hơn nhiều so với mức 2,1% cần thiết để duy trì dân số ổn định.

Tất cả những điều trên khiến Chính phủ Nhật Bản đau đầu khi tìm cách chi trả cho việc chăm sóc sức khỏe và lương hưu của dân số đang già đi nhanh chóng, trong khi số lượng người trẻ nộp thuế ngày càng giảm. Đầu năm nay, Thủ tướng Fumio Kishida công bố kế hoạch trị giá hàng nghìn tỷ yên nhằm tăng tỷ lệ sinh, đồng thời cảnh báo việc này chỉ có hiệu quả nếu làm bây giờ.

Cha mẹ Nhật Bản có khoản trợ cấp hàng tháng 15 nghìn yên cho mỗi đứa con từ 2 tuổi trở xuống và 10 nghìn yên cho mỗi con từ 3 tuổi trở lên.

Tuy nhiên, chuyên gia nghiên cứu Đông Á James Raymo tại Đại học Princeton (Mỹ) cho biết, nỗ lực tăng tỷ lệ sinh khó có thể thành công nếu không thúc đẩy tỷ lệ kết hôn trước tiên. Theo ông, việc các cặp vợ chồng sinh ít con thực sự không phải là vấn đề. Vấn đề là liệu mọi người có muốn kết hôn hay không.

Nhà xã hội học Shigeki Matsuda, từ Đại học Chukyo ở Aichi (Nhật Bản) cho biết, nếu không giải quyết kịp thời, vấn đề này sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng, như suy giảm sức mạnh kinh tế tổng thể và sự giàu có của quốc gia, khó khăn trong việc duy trì an sinh, mất vốn xã hội trong cộng đồng địa phương.

Đôi nam nữ chụp ảnh với hoa anh đào ở quận Roppongi của Tokyo. Ảnh: AFP

Lý do ngại kết hôn

Ông Matsuda cho biết, không phải mọi người không còn mong muốn kết hôn - khoảng 80% vẫn muốn kết hôn, theo một cuộc khảo sát năm 2022 của Viện Dân số và An sinh Xã hội quốc gia. Tuy nhiên, họ sợ những khó khăn sẽ gặp phải. Ông chỉ ra giới trẻ Nhật Bản phải đối mặt với triển vọng việc làm kém và mức lương không đổi kể từ những năm 1990.

Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), từ năm 1991 đến 2021, tiền lương trung bình hàng năm ở Nhật Bản chỉ tăng 5% – so với mức tăng 34% ở các nền kinh tế G7 khác như Pháp và Đức. Theo ông Matsuda, điều này đã làm suy yếu khả năng kinh tế và khiến họ ngại kết hôn.

Cặp đôi tạo dáng chụp ảnh cưới gần cây anh đào ở khu vực Yonomori của Fukushima. Ảnh: CNN

Cùng quan điểm, ông Raymo cho rằng chi phí sinh hoạt cao và thời gian làm việc kéo dài khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn. Ông cho biết thêm, chiều sâu của cuộc khủng hoảng có thể được thể hiện ở các kệ chứa đầy thực phẩm đóng gói sẵn phục vụ cho một người trong siêu thị và nhiều căn hộ nhỏ trên phố được thiết kế riêng cho cuộc sống độc thân. Theo ông, Nhật Bản là đất nước được thiết kế để giúp cuộc sống độc thân trở nên dễ dàng nhất có thể.

Đối với phụ nữ, kinh tế không phải lý do duy nhất khiến họ ngại kết hôn. Nhật Bản vẫn là một xã hội có tính gia trưởng cao, trong đó phụ nữ đã kết hôn thường được kỳ vọng sẽ đảm nhận vai trò chăm sóc gia đình, bất chấp những nỗ lực của chính phủ nhằm lôi kéo người chồng tham gia nhiều hơn.

Các bậc phụ huynh tham gia buổi mai mối cho con tại Osaka. Ảnh: CNN

Tỷ lệ mai mối thành công

Trở lại địa điểm mai mối ở Osaka, mỗi phụ huynh đều được nhận một bảng câu hỏi hoàn chỉnh về con cái họ. Các bậc cha mẹ cũng mang theo ảnh cá nhân, nhiều bức được chụp một cách chuyên nghiệp và một số ảnh chụp những phụ nữ trẻ ăn mặc ấn tượng trong bộ kimono truyền thống.

Hầu hết các bức ảnh là của người độc thân ở độ tuổi 30 và 40. Người trẻ nhất 28 tuổi và người lớn nhất 51 tuổi, họ làm nhiều nghề khác nhau, từ bác sĩ, y tá đến công chức, thư ký.

Một cặp vợ chồng ở độ tuổi 80 cho biết con trai 49 tuổi của họ đã dành quá nhiều thời gian ở nơi làm việc mà không chú ý đến đời sống tình cảm. Họ luôn mong muốn có cháu nên quyết định tham gia buổi mai mối này sau khi đọc thông tin trên báo.

Một cặp vợ chồng khác ở độ tuổi 70 cho biết con gái 42 tuổi của họ không hẹn hò vì muốn được tự do đi chơi với bạn bè bất cứ khi nào cô muốn. Họ mong tìm được chàng rể có thể chăm sóc con gái họ và nói rằng cô ấy rất vui khi họ tìm chồng cho cô.

Cô dâu và chú rể trong lễ cưới tại đền Hie ở trung tâm Tokyo. Ảnh: CNN

Một bà mẹ khoảng 60 tuổi cho biết con gái 37 tuổi của bà trở nên lo lắng khi thấy bạn bè cùng trang lứa kết hôn và sinh con. Bà cho biết đã hối hận vì không thúc ép con gái mình tìm bạn đời sớm hơn.

Tổ chức mai mối này ước tính khoảng 10% tìm được đối tượng phù hợp sẽ kết hôn. Con số thực tế có thể cao hơn vì cha mẹ không nhất thiết phải báo lại kết quả của việc tìm bạn đời cho con.