Phát huy trí tuệ nhân tạo trong xây dựng kế hoạch giáo dục

Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể hỗ trợ nhà trường trong thực hiện nhiệm vụ quan trọng này.

Giảm áp lực, tăng hiệu quả

Theo ông Hoàng Minh - Hiệu trưởng Trường THPT Phú Bài (TP Huế) - một trong những khó khăn khi xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường là phải tổng hợp dữ liệu lớn, từ nhiều kênh. Với AI, vấn đề tổng hợp dữ liệu được giải quyết dễ dàng hơn; đồng thời còn đưa ra dự báo để người quản lý, điều hành biết và quyết định nội dung. Ứng dụng AI không đơn thuần chỉ là công cụ, mà còn trang bị một hệ tư duy mới, lộ trình chiến lược bài bản, giúp các nhà quản lý tự tin dẫn dắt nhà trường đi đúng hướng.

Ngoài ra, ông Hoàng Minh cũng nhấn mạnh vai trò của công nghệ, AI trong số hóa hồ sơ nhà giáo, người học; tối ưu hóa giao tiếp và quản lý thời gian bằng cách sử dụng đúng công cụ cho các mục đích khác nhau; sử dụng AI như một trợ lý soạn thảo, nghiên cứu và sáng tạo, giúp tạo ra các văn bản quản lý, kế hoạch hoạt động.

Trong dạy học và tổ chức các hoạt động giáo dục, AI giúp giáo viên phân tích năng lực của từng học sinh để gợi ý lộ trình học tập riêng, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục đại trà và mũi nhọn. Đặc biệt, với AI, nhà giáo có thể tạo ra các phòng thí nghiệm, bảo tàng ảo, cung cấp công cụ để tổ chức các hoạt động STEM, hướng nghiệp, ngoại khóa một cách trực quan, an toàn và tiết kiệm chi phí; đồng thời, phát triển các phương thức kiểm tra, đánh giá trên máy tính.

Xếp thời khóa biểu linh hoạt, phù hợp chuyên môn của giáo viên, bảo đảm định mức giờ dạy/tuần được các nhà trường hết sức quan tâm, đặc biệt trường THCS có môn học tích hợp. Là giáo viên phân công phụ trách xếp thời khóa biểu cho hơn 100 thầy cô, cô Nghiêm Thu Trang - giáo viên Trường THCS Đống Đa (Kim Liên, Hà Nội) hiểu rõ đây là một nhiệm vụ nhiều áp lực. Bảo đảm lịch dạy hợp lý, không chồng chéo, phù hợp chuyên môn và thuận tiện cho từng giáo viên đòi hỏi sự tỉ mỉ, khối lượng tính toán khổng lồ.

“Trước đây, chúng tôi chủ yếu xếp bằng tay hoặc dựa vào bảng Excel, vừa mất nhiều ngày, vừa khó tránh sai sót. Nhà trường đã sớm áp dụng phần mềm hỗ trợ xếp thời khóa biểu của Schoolnet, tuy nhiên còn nhiều khâu phải thực hiện thủ công. Từ khi có sự hỗ trợ của AI, công tác xếp thời khóa biểu thực sự có bước ngoặt.

Chỉ cần nhập dữ liệu về phân công chuyên môn, số tiết quy định theo từng môn…, AI sẽ phân tích, đưa ra bản xếp lịch sơ bộ với độ hợp lý cao. Các tiêu chí phức tạp như tránh tiết trống giữa buổi, bảo đảm sự cân đối giữa các lớp, phân bổ phòng bộ môn… đều được phần mềm xử lý nhanh chóng”, cô Nghiêm Thu Trang chia sẻ.

Ứng dụng AI trong xếp thời khóa biểu không chỉ giảm đáng kể áp lực cho người phụ trách, mà còn mang lại lợi ích trực tiếp cho giáo viên, học sinh. Theo cô Nghiêm Thu Trang, thầy cô được sắp xếp lịch dạy hợp lý hơn, có thời gian chuẩn bị bài, nghỉ ngơi cân đối. Học sinh tránh được tình trạng học dồn, học lệch hoặc trùng giờ. Đặc biệt, khi có sự thay đổi đột xuất như giáo viên nghỉ dài ngày, phần mềm có thể tự động gợi ý lịch điều chỉnh chỉ trong vài phút - điều mà trước kia phải mất cả buổi họp mới thống nhất được.

“Trong thời gian tới, nhà trường dự kiến mở rộng ứng dụng AI nhằm giúp dự báo và gợi ý lịch tối ưu. Theo đó, AI có thể phân tích dữ liệu nhiều năm để đưa ra phương án phân công hợp lý ngay từ đầu năm học. Khi giáo viên nghỉ đột xuất hoặc có sự kiện ngoại khóa, phần mềm AI gợi ý lịch thay thế nhanh chóng.

Lịch dạy sẽ được kết hợp với lịch sử dụng phòng bộ môn, phòng thí nghiệm, phòng máy tính, giúp tận dụng hiệu quả cơ sở vật chất. AI cũng sẽ thống kê số tiết/ngày, số buổi đứng lớp liên tiếp để gợi ý điều chỉnh, bảo đảm sức khỏe cho thầy cô. Thời khóa biểu được đồng bộ với dữ liệu điểm danh, kiểm tra, phụ huynh và học sinh có thể theo dõi thuận tiện trên ứng dụng di động…

Tôi tin rằng, với sự hỗ trợ của AI, thời khóa biểu sẽ không còn là “bản kế hoạch cứng” mà trở thành một hệ thống quản lý thông minh, linh hoạt, phục vụ tốt nhất cho cả thầy và trò. Công nghệ không thay thế con người, nhưng thực sự là “người bạn đồng hành” giúp chúng tôi yên tâm tập trung cho mục tiêu quan trọng nhất - dạy tốt và học tốt”, cô Nghiêm Thu Trang chia sẻ.

AI không thay thế tư duy sư phạm

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành - Hiệu trưởng Trường Bồi dưỡng cán bộ giáo dục Hà Nội cho biết, kế hoạch giáo dục nhà trường có 2 mảng lớn. Một là kế hoạch dạy học các môn học, hoạt động giáo dục trong Chương trình GDPT 2018. Hai là kế hoạch tổ chức các hoạt động giáo dục nhằm cho học sinh vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học trong chương trình vào các tình huống thực tiễn để phát triển năng lực theo mục tiêu chương trình (giáo dục STEM, hướng nghiệp, năng lực số, Nghệ thuật, giáo dục thể chất...).

Khẳng định trí tuệ nhân tạo (AI) có thể hỗ trợ hiệu quả nhà trường trong xây dựng các kế hoạch trên, PGS.TS Nguyễn Xuân Thành gợi ý, trước hết, sử dụng AI để hỗ trợ xây dựng kế hoạch dạy học các môn học. Cụ thể, thứ nhất, AI hỗ trợ đưa yêu cầu cần đạt của chương trình môn học vào các bài học trong sách giáo khoa.

Thứ hai, xác định các thí nghiệm, thực hành cần thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình trong bài học và gợi ý dụng cụ, thiết bị, hóa chất cần sử dụng để thực hiện các thí nghiệm đó. Thứ ba, AI hỗ trợ xác định các nội dung giáo dục tích hợp trong từng bài học (STEM, hướng nghiệp, năng lực số, giáo dục pháp luật, an toàn...). Thứ tư, AI hỗ trợ gợi ý phân công giáo viên đối với các môn tích hợp.

Về xây dựng kế hoạch tổ chức các hoạt động giáo dục, AI có thể hỗ trợ gợi ý xác định các chủ đề (STEM, hướng nghiệp, năng lực số...) theo nội dung phù hợp với chương trình các môn học (theo khối lớp và thời gian, thời điểm thực hiện). AI cũng có thể hỗ trợ xác định yêu cầu cần đạt; nội dung, hình thức sản phẩm thu hoạch của học sinh khi thực hiện các hoạt động giáo dục.

Khi sử dụng AI để xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường, PGS.TS Nguyễn Xuân Thành lưu ý, AI chỉ đóng vai trò hỗ trợ, còn quyết định cuối cùng phải dựa trên Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và thực tiễn địa phương. Dữ liệu đưa vào phải chính xác, đầy đủ và bảo đảm bảo mật, tránh chia sẻ thông tin cá nhân nhạy cảm trên hệ thống mở.

Các gợi ý từ AI cần được kiểm duyệt, điều chỉnh, kết hợp với văn bản chính thống và ý kiến chuyên môn trước khi áp dụng. Đồng thời, cán bộ quản lý và giáo viên phải được bồi dưỡng kỹ năng sử dụng AI, hiểu rõ đây là công cụ hỗ trợ chứ không thay thế tư duy sư phạm. Cuối cùng, việc triển khai cần minh bạch, có giám sát, đánh giá hiệu quả định kỳ và tuân thủ đúng các quy định pháp luật.