Tuân thủ quy tắc lịch sự, trách nhiệm
Rất nhiều gia đình thường cho con ăn trước rồi mình mới ăn. Điều đó giúp cho bố mẹ rảnh rang khi ăn nhưng khiến trẻ không học được các quy tắc cần thiết trên bàn ăn.
Và nếu không được trang bị các nguyên tắc sống lúc nhỏ thì khi lớn lên, hình ảnh của con có thể rất xấu, bất lịch sự, thậm chí gây phiền hà cho người khác và bất lợi cho bản thân vì thói quen của mình.
Theo ThS Đào Thị Trang - Trường Mầm non Hoa Sen (Hà Nội), khi con đã ngồi được vào ghế ăn, cha mẹ nên cho con ngồi ăn cùng. Nếu con chưa ăn được đồ ăn của cha mẹ, hãy chuẩn bị vài miếng ăn vặt như rau củ luộc để con được tham gia vào bữa ăn gia đình và từ đó việc giáo dục nền nếp cho con cũng được bắt đầu.
Khi các con 1 tuổi, cha mẹ nên dạy con tập bốc, 2 tuổi thì tập dùng thìa. Bắt đầu từ đây, các nguyên tắc bàn ăn được cha mẹ truyền đạt đến cho trẻ.
Việc dạy đạo đức cho con rất cần phải làm từ những việc nhỏ hàng ngày. Các bậc cha mẹ không nên chỉ dạy bằng cách nhồi nhét kiến thức hay chỉ chú trọng đến thành tích mà bỏ quên những việc nhỏ nhưng rất quan trọng.
“Tôi đọc được bài thơ dạy con văn hóa trong bữa ăn gia đình Việt rất dung dị: Mời ông và mời bà/Mời mẹ và mời cha/Mời chị em đầy đủ/Bữa cơm thật chan hòa/Bát canh nóng để xa/Bát mắm bày ở giữa/Rau xanh gần bố mẹ/Thịt cá gần ông bà/Ăn rau trước lót dạ/Thịt nhớ phải gắp sau/Ăn uống phải nhìn nhau/Chớ gắp lia gắp lịa/Canh không khoắng bằng đũa/Thịt không bới lung tung/Ngồi ăn chớ sát mâm/Và không kêu sột soạt…
Đây là những câu thơ dễ thuộc tưởng chừng đơn giản nhưng lại là những kỹ năng mà cha mẹ cần dạy con từ sớm”, cô Trang chia sẻ và cho rằng, gia đình nào cũng có những quy tắc ứng xử riêng, nhưng trên bàn ăn, cần dạy trẻ tuân thủ quy tắc lịch sự, trách nhiệm và có ý thức.
Trẻ 3 - 4 tuổi đã có thể giúp mẹ chuẩn bị bàn ăn. Con có thể lấy đũa, thìa, bát và xếp vào chỗ cho cả nhà. Được tham gia vào khâu chuẩn bị, con sẽ ý thức và tự giác hơn.
Lớn hơn chút nữa, con có thể chuẩn bị bát nước chấm, tăm, giấy ăn cho cả nhà, bê những đĩa đồ ăn lên bàn.
Cha mẹ cần hướng dẫn con sắp xếp bàn ăn cho phù hợp, mọi người trong mâm đều dễ dàng gắp được. Nếu nhà quá đông người, nên chia thức ăn vào các đĩa nhỏ. Khi dọn mâm, nhớ hướng dẫn trẻ dọn và sắp xếp các âu nhỏ để đựng xương, đầu tôm…
Nếu có thành viên trong gia đình bận việc riêng chưa thể ngồi ăn cùng lúc với cả nhà thì nhất thiết phải để phần người ăn sau vào đĩa riêng trước bữa ăn, không để phần bằng những thức ăn thừa còn lại sau khi đã ăn xong. Không để các vật dụng cá nhân lên bàn ăn như là máy tính xách tay, điện thoại di động, đồ chơi của trẻ…
Ăn xong, con và bố mẹ cùng bê thức ăn thừa để cất gọn vào các hộp để đồ ăn, dọn bát vào chậu rửa, rửa bát, lau bàn ghế, quét dọn sạch sẽ khu vực bàn ăn.
“Khi vào mâm, tất cả đều cần mời trước khi ăn cơm. Cha mẹ nên mời trước, mời tất cả mọi người trong nhà và cả các con để các con học cách mời. Nếu con mời sai, cha mẹ cần điều chỉnh và nhắc nhở ngay lập tức”, cô Trang lưu ý.
 |
Cha mẹ nên làm gương
Trong mâm cơm người Việt Nam, người lớn tuổi nhất sẽ là người cầm đũa gắp miếng đầu tiên. Điều này, dạy trẻ sự kiên nhẫn chờ đợi và biết kính trên nhường dưới.
Khi trẻ em muốn ăn món ăn ở xa tầm gắp, phải nhờ người lớn lấy hộ chứ không được nhoài người trên mâm để cố gắp thức ăn.
Trong bữa ăn, cần có nguyên tắc để dạy con. Cụ thể, cha mẹ dạy con không gắp thức ăn đưa thẳng vào miệng, phải đặt vào bát riêng rồi mới ăn. Không dùng thìa đũa cá nhân của mình quấy vào bát chung hoặc xới lộn đĩa thức ăn để chọn miếng ngon hơn.
Khi chấm thức ăn vào bát nước chấm chung, không nên nhúng cả đầu đũa, miếng đã cắn dở không nên chấm hoặc phải đảo đầu chưa cắn để chấm. Không cắm đũa dựng đứng vào bát cơm.
Khi đưa bát xin cơm, nhất định con phải đưa bằng 2 tay, tuyệt đối tránh cơm đầy trong miệng mà nói, cơm sẽ bắn tung tóe gây mất vệ sinh và khiến hình ảnh con trở nên xấu xí hơn.
Không gõ đũa, bát thìa hoặc tạo tiếng ồn khi ăn. Dù trong khuôn khổ gia đình hay khi làm khách, tuyệt đối không chê khi món ăn chưa hợp khẩu vị mình. Điều này cực kỳ quan trọng vì không đơn thuần là phép lịch sự, mà còn là một phần giáo dục nhân cách.
“Nếu không được dạy nghiêm túc, trẻ em từ chỗ phản ứng tự nhiên do khẩu vị sẽ tới chỗ tự cho mình quyền chê bai, phán xét, không trân trọng thành quả lao động của người khác”, cô Trang bày tỏ và đặc biệt lưu ý, trong bữa cơm, cần dạy trẻ không gắp liên tục một món, dù đó là món khoái khẩu của mình.
Có rất nhiều điều trẻ cần được chỉ dạy nhưng cha mẹ nên chỉ dạy cho bé dần dần và tránh không nên biến giờ ăn sum họp gia đình thành giờ chất vấn con cái những chuyện khác ngoài cuộc sống như chuyện học hành, bạn bè…
Nếu cha mẹ to tiếng và luôn quát mắng con cái trong giờ ăn sẽ khiến tâm lý trẻ ức chế và dẫn đến việc trẻ sẽ không còn cảm thấy ngon miệng gây cản trở đến việc hấp thụ thức ăn. Cách dạy nhẹ nhàng và nhắc nhở dần dần mỗi ngày giúp con vào nền nếp sẽ giúp trẻ dễ tiếp thu hơn.
“Việc tạo ra luật lệ không phải để áp đặt trẻ nhỏ hành động theo ý bố mẹ. Mà mục đích ở đây là giúp cho mọi thành viên trong gia đình cư xử với nhau đúng mực, có trách nhiệm với bản thân và người khác. Chính vì vậy, các quy tắc có hiệu quả nhất khi được tạo ra và thống nhất bởi tất cả thành viên trong nhà”, cô Trang nhấn mạnh.
