Cách nuôi dạy độc đoán ảnh hưởng thế nào đến trẻ?

>>> Hệ luỵ khi cha mẹ áp đặt con thái quá

>>> Vì sao không nên áp đặt con?

>>> Càng áp đặt, con càng khó thành công

Cụ thể, những cha mẹ này có xu hướng quản lý, áp đặt mọi thứ trong cuộc sống của con.

Thích kiểm soát con

Cách nuôi dạy độc đoán từ cha mẹ nhằm bảo đảm trẻ đáp ứng được những kỳ vọng cao của phụ huynh. Trẻ có rất ít hoặc không có cơ hội để thương lượng về kế hoạch trong ngày của chúng. Bởi những phụ huynh này sẽ phản ứng theo cách: “Bởi vì mẹ đã nói vậy”.

Thông thường, những cha mẹ này có xu hướng hạn chế trẻ hòa nhập với bạn bè để tập trung vào việc học và/hoặc tham gia các hoạt động ngoại khóa. Phụ huynh cũng đồng thời sử dụng các biện pháp đe dọa về mặt tinh thần và trừng phạt thân thể khi trẻ cư xử không đúng mực. Họ cũng thiếu tin tưởng vào khả năng ra quyết định của con, không tôn trọng sự riêng tư của trẻ.

Cách nuôi dạy con này thường cho phép phụ huynh đưa ra nhiều quy tắc. Cha mẹ cũng là người toàn quyền kiểm soát con. Có sự khác biệt về quyền lực giữa cha mẹ và con. Đó là yếu tố ngăn cản những cuộc trò chuyện cởi mở và trung thực ở phụ huynh và trẻ.

Sự tôn trọng là con đường một chiều và không có phần thưởng cho hành vi tích cực, chỉ có kỷ luật cho hành vi tiêu cực.

Những cha mẹ này quá nghiêm khắc, chỉ tập trung vào việc chịu đựng sự chăm chỉ và hy sinh sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống để đạt được thành công lâu dài. Điều này có thể có nghĩa là trẻ phải nói “không” với các bữa tiệc sinh nhật, tiệc ngủ hoặc những sự kiện vui vẻ khác. Bởi, những yếu tố đó được coi là nguyên nhân có thể khiến trẻ mất tập trung vào thành tích.

Cha mẹ cấm những hành vi nguy hiểm và các mối quan hệ lãng mạn vì chúng được coi là mối đe dọa đối với mục tiêu của con họ.

Những phụ huynh này cũng thường đặt kỳ vọng cao, mong đợi con mình xuất sắc và nỗ lực hết mình trong mọi việc chúng làm. Nếu thất bại, trẻ sẽ bị khiển trách vì đã mang lại nỗi xấu hổ cho gia đình. Để đáp ứng những kỳ vọng cao này, trẻ dành gần như toàn bộ thời gian cho việc học, rèn luyện và tham gia các hoạt động ngoại khóa. Từ đó, nhằm tăng cơ hội được nhận vào một trường đại học danh tiếng.

Các “cha mẹ hổ” có cách tiếp cận dựa trên sự sợ hãi vì họ là người ở vị trí quyền lực. Đứa trẻ được kỳ vọng sẽ tôn trọng họ. Trẻ em không thể cãi lại người lớn tuổi và/hoặc thách thức ý kiến của cha mẹ.

Nếu không đồng ý, trẻ sẽ bị kỷ luật bằng những lời đe dọa về mặt tinh thần và/hoặc nhục hình. Điều này có nghĩa là phụ huynh sẽ có thể cố tình vứt đồ chơi yêu thích của trẻ trước mặt con, không cho ăn, đánh, la hét, coi thường.

Như vậy, có thể thấy cha mẹ có toàn quyền kiểm soát cuộc sống của con mình. Đứa trẻ được nuôi dạy để đưa ra quyết định dựa trên sự chấp thuận của cha mẹ. Không có sự nhấn mạnh vào sự tự điều chỉnh hoặc suy nghĩ độc lập.

“Cha mẹ hổ” không có đủ kiên nhẫn và/hoặc mong muốn hiểu và tìm hiểu tính cách, suy nghĩ, cảm xúc, quan điểm của con như một cá thể riêng biệt. Thông thường, ước mơ của những cha mẹ này cũng sẽ là ước mơ của con họ.

Phụ huynh cần dành thời gian lắng nghe con và hiểu điều gì đang xảy ra với chúng.

Ảnh hưởng tâm lý

Tuy nhiên, cách nuôi dạy con này có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của trẻ em. Những đứa trẻ lớn lên với “cha mẹ hổ” thường thiếu môi trường nuôi dưỡng và yêu thương vô điều kiện.

Cách nuôi dạy con quá nghiêm khắc và trừng phạt có thể khiến trẻ tăng nguy cơ lo lắng, lòng tự trọng thấp và trầm cảm, có nhiều khả năng bị rối loạn tâm lý.

Trẻ cũng có thể gặp khó khăn khi tự đưa ra quyết định cũng như trong việc hình thành mối quan hệ thân thiết với người khác và tự bảo vệ mình. Đồng thời, những trẻ này có xu hướng sợ mắc sai lầm hơn vì không muốn làm cha mẹ thất vọng.

Trẻ có ý thức thấp hơn về nghĩa vụ gia đình, điểm trung bình thấp hơn, mức độ xa lánh và áp lực học tập cao. Trẻ có nguy cơ tự làm hại bản thân và hành vi tự tử cao hơn. Ngoài ra, những trẻ này cũng có vấn đề với kỷ luật tự giác, có dấu hiệu chấn thương thời thơ ấu ở người lớn.

Theo các chuyên gia, hầu hết phụ huynh sẽ đưa ra quyết định dựa trên cách họ được nuôi dạy, những gì đã đọc hoặc lời khuyên từ gia đình và bạn bè. Việc nuôi dạy con rất căng thẳng và do đó, các cha mẹ khó có thể biết liệu mình đang làm tốt hay không.

Dưới đây là một số phương pháp nuôi dạy con khác nhau mà các cha mẹ nên cân nhắc nếu cảm thấy mình đang quá áp đặt với trẻ:

Không sử dụng hình phạt khi trẻ gặp vấn đề: Phụ huynh hãy dành thời gian lắng nghe con và hiểu điều gì đang xảy ra với chúng về mặt tinh thần cũng như cảm xúc.

Thay vì cho rằng trẻ đã làm sai điều gì đó, cha mẹ hãy rèn luyện tính kiên nhẫn, cho phép con thể hiện bản thân. Đồng thời, đặt câu hỏi và xác nhận cảm xúc của trẻ.

Khi cung cấp một môi trường an toàn hơn để trẻ chia sẻ những nỗi thất vọng của chúng, cha mẹ có thể xây dựng niềm tin với con. Nếu trẻ tin tưởng và cảm thấy an toàn khi ở bên cha mẹ, chúng sẽ muốn tìm đến phụ huynh khi cần sự giúp đỡ và hỗ trợ.

Cha mẹ độc đoán thường muốn toàn quyền kiểm soát con.

Dành thời gian tìm hiểu con: Cuộc sống có thể trở nên bận rộn. Lịch trình ngày càng dày đặc và có rất nhiều việc phải làm ngoài trách nhiệm công việc. Tuy nhiên, việc dành cho con sự quan tâm trọn vẹn và trọn vẹn dù chỉ trong năm phút cũng sẽ mang lại cho trẻ cơ hội xây dựng mối quan hệ gần gũi và lâu dài hơn với cha mẹ.

Khuyến khích con chia sẻ suy nghĩ và ý tưởng: Khi sự chia sẻ của trẻ được đánh giá cao, chúng cảm thấy có giá trị. Điều đó giúp xây dựng sự tự tin và lòng tự trọng của trẻ. Đồng thời, trao quyền cho trẻ có những suy nghĩ độc lập. Từ đó, có thể giúp trẻ đạt được thành công lớn hơn trong cuộc sống.

Cha mẹ hãy đặt câu hỏi thay vì dập tắt một ý tưởng mà mình không đồng ý với trẻ. Phụ huynh không nhất thiết phải đồng ý với con, nhưng có thể thể hiện sự ủng hộ của mình đối với quá trình suy nghĩ của trẻ. Điều này giúp trẻ hiểu rằng, có những quan điểm khác nhau là điều bình thường. Đồng thời, có thể làm tăng sự đồng cảm cũng như trí tuệ cảm xúc của trẻ.

Tôn trọng quyền riêng tư của trẻ: Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc xâm phạm quyền riêng tư của trẻ có thể gây tổn hại đến lòng tin và lòng tự trọng. Quyền riêng tư là quyền được yên tâm với những suy nghĩ, cảm xúc và ý tưởng. Điều này rất quan trọng khi trẻ khám phá những ý tưởng, cảm xúc và mối quan hệ xã hội mới.

Đôi khi, cha mẹ có thể cần xâm phạm quyền riêng tư của con mình để giúp bảo vệ sức khỏe và sự an toàn của trẻ. Tuy nhiên, nếu trẻ không gặp rủi ro thì điều quan trọng là cha mẹ phải tôn trọng ranh giới cá nhân của con. Đe dọa họ hoặc lén tìm hiểu những gì trẻ chưa sẵn sàng chia sẻ sẽ tạo ra khoảng cách và sự oán giận. Thay vào đó, hãy trấn an trẻ rằng, cha mẹ luôn sẵn sàng nếu con cần.

Để con lựa chọn: Việc trẻ sống dưới mái nhà của cha mẹ cũng không có nghĩa là con cần làm theo mọi điều phụ huynh nói. Khi lớn lên, trẻ sẽ cần đưa ra nhiều quyết định trong cuộc sống. Khi đó, trẻ không thể trông cậy vào cha mẹ để đưa ra quyết định.

Nếu liên tục tìm kiếm sự chấp thuận của phụ huynh, trẻ sẽ không bao giờ có được sự tự tin để tự mình đưa ra quyết định.

Khen ngợi khi trẻ làm tốt: Những cha mẹ độc đoán không bao giờ cảm thấy ấn tượng ngay cả khi con họ vượt quá mong đợi. Tuy nhiên, trẻ cần biết khi nào chúng đang đi đúng hướng. Khi những nỗ lực không được xác thực, trẻ sẽ đặt câu hỏi về giá trị bản thân. Song, điều đó không có nghĩa là cha mẹ cần khen ngợi con về mọi việc nhỏ nhặt trẻ làm.

Việc tìm kiếm sự cân bằng phù hợp trong các phản hồi tích cực sẽ giúp trẻ biết rằng, cha mẹ luôn ủng hộ chúng.

Hỗ trợ và nhẹ nhàng khi trẻ thất bại hoặc mắc lỗi: Trẻ có thể cảm thấy thất vọng khi trải qua thất bại hoặc mắc lỗi. Tuy nhiên, trẻ cần hiểu rằng, học tập là một quá trình đòi hỏi phải trải qua mắc sai lầm và vượt qua thử thách. Thay vì đổ lỗi, xấu hổ và phán xét, cha mẹ hãy khuyến khích trẻ tiếp tục cố gắng và hợp tác. Từ đó, tìm ra cách giúp trẻ cải thiện.

Cha mẹ nên tạo một môi trường hỗ trợ khuyến khích trẻ tiếp tục cố gắng nhưng tránh quản lý những nỗ lực của con.