.jpg)
Sau hơn 70 năm, hài cốt của người anh hùng được đưa về quê hương, nằm giữa những yêu thương của đồng đội.
Cờ Tổ quốc được vẽ khi nào?
Từ cầu vượt Đồng Văn, con đường mang tên Nguyễn Hữu Tiến - tác giả vẽ lá cờ Tổ quốc dài 2 cây số dẫn về thôn Lũng Xuyên, xã Yên Bắc, huyện Duy Tiên (Hà Nam). Nhiều người già cả ở đây vẫn gọi đó là đường Vua, nhưng đó là chuyện xưa. Còn bây giờ, đường Nguyễn Hữu Tiến vẫn được gọi thân thương là đường bác Tiến.
Ông Nguyễn Xuân Tung, nguyên Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Yên Bắc cho biết, Năm 1930, Ban Chấp hành Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam đầu tiên của tỉnh Hà Nam được thành lập gồm 7 người. Sau hơn một năm hoạt động, do Nghiêm Thượng Biền phản bội, hầu hết các đồng chí trong Thượng vụ Xứ ủy Bắc Kỳ đã bị bắt. Nguyễn Hữu Tiến cũng sa lưới mật thám Pháp.
Trong nhà lao, Đờ-loóc (Delorge) là chánh thanh tra mật thám Nam Định đã tra tấn Nguyễn Hữu Tiến đến vỡ cả bánh chè đầu gối chân phải. Năm 1932 trước tòa Thượng thẩm phiên xử tỉnh Hà Nam. Chủ tọa phiên tòa là chánh án Mooc-sê (Morché), dự thẩm là Ve-rông (Verron) và Vũ Ngọc Hoánh, biện lý là Duy-ranh-giê (Duringer) đã cùng nhau kết án Nguyễn Hữu Tiến khổ sai chung thân.
Từ nhà tù Sơn La, Nguyễn Hữu Tiến và 150 người tù khác như Lê Duẩn, Trần Quang Tặng, Nguyễn Văn Phúc, Nguyễn Duy Huân, Phạm Văn Tô... bị thực dân Pháp cho liệt vào hàng nguy hiểm nên bị đày ra Côn Đảo.
Tháng 4/1935, Đảng bộ Côn Đảo lại quyết định chọn cử 7 người vượt biển trở về đất liền hoạt động bao gồm: Tôn Đức Thắng, Trần Quang Tặng, Tạ Uyên, Phạm Hồng Thám, Nguyễn Văn Cọng, Minh Thẹo và Nguyễn Hữu Tiến. Sau khi vượt ngục thành công về đất liền, với tên gọi Hai Bắc Kỳ, Nguyễn Hữu Tiến được Xứ ủy Nam Kỳ giao phụ trách liên tỉnh Đảng bộ Châu Đốc, Long Xuyên, Hà Tiên, Rạch Giá.
Trước ngày Nam Kỳ khởi nghĩa (23/11/1940) là Ủy viên Thường vụ Xứ ủy Nam Kỳ, phụ trách cơ quan ấn loát truyền đơn lời kêu gọi của Đảng và báo Tiến Lên, Nguyễn Hữu Tiến đã thửa một lá cờ đỏ, đính ngôi sao vàng năm cánh chính giữa và lời giải thích: Hỡi những ai máu đỏ da vàng/ Hãy chiến đấu dưới cờ thiêng Tổ quốc/ Nền cờ thắm máu đào vì nước/ Sao vàng tươi, da của giống nòi.
Trở về quê hương
Năm nào cũng vậy, Lũng Xuyên những ngày tháng 4 như trầm hơn giữa khói hương nghĩa trang liệt sĩ. Đầu làng, ngôi đình cổ mà xưa kia là nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của Hà Nam, cũng là nơi ngọn cờ đỏ sao vàng phấp phới bay giữa bom đạn trong những trận càn của thực dân Pháp.
Ông Nguyễn Xuân Goòng, nguyên Bí thư Chi bộ Lũng Xuyên bảo: “Đình vẫn còn đó, cây đa cổ thụ để cắm lá cờ trên ngọn cũng còn. Cách đây không xa, hài cốt của liệt sĩ Nguyễn Hữu Tiến cũng đã được quy tập về. Hôm làm lễ truy điệu, nhân dân Lũng Xuyên đến đủ hết, không thiếu một ai”.
Con gái liệt sĩ Nguyễn Hữu Tiến, bà Nguyễn Thị Xu năm nay cũng đã vào ngưỡng gần 80. Bà Xu bảo: “Đợt đưa hài cốt cha tôi về đến quê, dù cha con xa cách nhau bao nhiêu năm trời nhưng tôi cứ tưởng như cha còn sống”.
Người anh em thúc bá với liệt sĩ Nguyễn Hữu Tiến, ông Nguyễn Xuân Tửu cho tôi xem một tập hồ sơ dày cộm về vụ thực dân Pháp kết án tử hình tác giả vẽ Quốc kỳ. Trong đó có thông tri tối mật số 4685-S năm 1940 thông báo về tin tình báo của cảnh sát đặc nhiệm Sài Gòn về hoạt động của Nguyễn Thị Minh Khai và Trương Xuân Chinh (tức Nguyễn Hữu Tiến).
Không lâu sau, tác giả vẽ cờ Tổ quốc bị Pháp kết án và xử tử. Bao năm ròng lưu lạc xa cách quê hương, năm 2012 hài cốt của liệt sĩ được đưa về Lũng Xuyên. Mộ của liệt sĩ Nguyễn Hữu Tiến được đặt giữa nghĩa trang Yên Bắc như một sự tưởng nhớ, tri ân sâu sắc đến người anh hùng.
Bà Xu cho biết, hai cụ thân sinh kết hôn với nhau và sinh được hai người con. Người anh của bà Xu là Nguyễn Hữu Bộ mất năm 16 tuổi. Từ lúc đó, bà Xu và cụ bà Nguyễn Thị Hào vò võ nuôi nhau. “Cảnh mẹ góa con côi thì ai cũng biết rồi. Nhưng mẹ tôi mong mỏi nhất là tìm được mộ của cha tôi. Bà cụ đã không thể chờ đợi được giây phút ấy, mẹ tôi mất năm 1995”, bà Xu tâm sự.
Sau khi tác giả vẽ cờ Tổ quốc Nguyễn Hữu Tiến bị thực dân Pháp xử tử, chúng tịch thu luôn cả ngôi nhà tại Lũng Xuyên mà gia đình ông đang ở để bán đấu giá. Mãi đến năm 1993, chính quyền tỉnh Hà Nam quyết định xây dựng nhà lưu niệm Người vẽ cờ Tổ quốc trên nền đất của ngôi nhà cũ.
Từ đó, bà Xu cùng với người con trai thứ tư trông nom. Nhưng hôm chúng tôi đến, bà Xu chảy nước mắt bảo: “Thằng thứ tư bị ung thư bỏ tôi đi rồi. Giờ vợ nó phải làm lụng nuôi nấng con cái thôi. Trước nó còn sống, có khách vào thăm nhà lưu niệm nó đều thay tôi tiếp được, nó cũng tường tận lịch sử lắm”.
Tác giả Quốc ca vẽ tác giả Quốc kỳ
Càng về già, bà Xu càng lo lắng những kỷ vật liên quan đến liệt sĩ Nguyễn Hữu Tiến bị mất mát nhàu nát. Một trong những kỷ vật quý trong ngôi nhà lưu niệm ấy chính là bức tranh do Văn Cao - tác giả Quốc ca vẽ đồng chí Nguyễn Hữu Tiến. Đó là vào khoảng năm 1987, khi đình Lũng Xuyên được Nhà nước thưởng Kỷ niệm chương, nhạc sĩ Văn Cao và nhà văn Sơn Tùng cùng trong đoàn đã về Lũng Xuyên.
Nhạc sĩ Văn Cao bảo với mọi người: “Tôi không biết chân dung ông Nguyễn Hữu Tiến như thế nào. Tôi cũng chẳng có cơ hội để gặp gỡ hay trò chuyện gì cả. Nhưng nhờ vào lá cờ đỏ sao vàng bay phấp phới giữa làn đạn của kẻ thù mà tôi viết được Quốc ca, thế là tôi tưởng tượng ra chân dung ông Tiến để vẽ và tặng lại cho gia đình”.
Để mường tượng về khuôn mặt người cha, người ông trong gia đình, bà Xu và con cháu đều dựa vào bức tranh do Văn Cao vẽ. Hoặc dựa vào sự lột tả của nhà văn Sơn Tùng trong một cuốn sách viết về tác giả vẽ Quốc kỳ Nguyễn Hữu Tiến. Đó là những tư liệu quý báu mà bà Xu và gia đình đang giữ gìn rất cẩn thận.
