Hiếm có nhà khoa học nào bị đi tù vì nghiên cứu sai. Nhưng ngày 1/7 vừa qua, ông Dong-Pyou Han – một cựu nhà khoa học y sinh ở ĐH Bang Iowa, Mỹ đã bị kết án 57 tháng tù giam vì bịa đặt và làm sai lệch dữ liệu trong các thử nghiệm vắc-xin HIV. Ông Han cũng bị phạt tiền 7,2 triệu đô la và sẽ bị giám sát 3 năm sau khi mãn hạn tù.
Bản án của ông Han khiến giới khoa học đặt ra nhiều câu hỏi về việc sai phạm trong nghiên cứu ở Mỹ thường được giải quyết như thế nào.
Ông Han buộc phải xin nghỉ việc ở ĐH Bang Iowa vào năm 2013 sau khi trường này kết luận ông làm sai lệch kết quả của một số cuộc thử nghiệm vắc-xin được tài trợ bởi Viện Y tế quốc gia Hoa Kỳ (NIH). Trong một vài trường hợp, ông Han đã cho tăng kháng thể HIV của con người vào mẫu máu thỏ để vắc-xin này có thể khiến con thỏ phát triển khả năng miễn dịch với virus.
Trước đó, ông Han đã gửi một bức thư thú tội tới trường Iowa. Cơ quan Xác minh nghiên cứu Mỹ (ORI) – nơi giám sát các cuộc điều tra về sai phạm trong nghiên cứu liên quan tới quỹ NIH – đã cấm ông Han nhận tài trợ từ quỹ này trong vòng 3 năm – bản án cao nhất mà cơ quan này thường tuyên phạt nhà nghiên cứu cấp thấp.
Vụ việc có lẽ sẽ kết thúc ở đây nếu như nó không thu hút sự chú ý của thượng nghị sĩ Charles Grassley của Đảng Cộng hòa, bang Iowa – người từng điều tra nhiều sai phạm trong ngành khoa học y sinh.
“Đây có vẻ là một bản án quá nhẹ cho một bác sĩ cố tình giả mạo trong thí nghiệm nghiên cứu – một sai phạm gây lãng phí hàng triệu đô la của người dân nộp thuế” – ông Grassley viết trong một bức thư gửi ORI vào tháng 2 năm 2014. Cơ quan này có thể cấm ông Han nhận tài trợ nghiên cứu suốt đời, nhưng các cựu quan chức của ORI nói rằng hình phạt này là dành cho những trường hợp đặc biệt nghiêm trọng như khiến đối tượng nghiên cứu là con người có thể có nguy cơ tuyệt chủng.
Tháng 6 năm đó, sau khi giới truyền thông đưa tin rộng khắp về trường hợp của ông Han và phản ứng của ông Grassley về vụ việc này, công tố viên liên bang ở Des Moines đã đưa ra cáo buộc chống lại ông Han. Nhà khoa học này bị bắt và vụ án của ông được đưa ra trước bồi thẩm đoàn. Tháng 2 năm 2015, ông nhận 2 tội danh đưa kết luận sai lệch để nhận được tiền tài trợ nghiên cứu.
Alan Price – cựu phó giám đốc điều tra tại ORI cho rằng truy tố hình sự là “bất bình thường” đối với một trường hợp sai phạm “ở mức bình thường” như vụ việc của ông Han.
Ông Grassley nói trước Nghị viện hồi tháng 7 rằng: “Tôi lo ngại rằng còn có những vụ việc khác có thể không được chú ý hoặc không được xử lý nếu không có sự phản đối của dư luận”.
