Người là mạch nguồn sáng tạo của hầu hết các nhạc sĩ nổi tiếng ở thế kỷ XX và giờ đây tiếp tục được thế hệ hôm nay thai nghén, ấp ủ, có những sáng tác cách tân phù hợp với xu thế âm nhạc thời đại.

Kho tàng âm nhạc đồ sộ

Lịch sử âm nhạc cách mạng nước nhà đã ghi nhận, ngay từ buổi đầu tân nhạc đã sớm có những bài ca về Bác Hồ. Đó là “Nhớ ơn Cụ Hồ” của nhạc sĩ Lưu Bách Thụ và “Ca ngợi Hồ Chủ tịch” của các nhạc sĩ Văn Cao, Lưu Hữu Phước và Đỗ Nhuận.

Hình tượng Bác Hồ trong ca khúc tiếp tục được bổ sung thêm bằng nhiều màu sắc khác nhau, từ hành khúc “Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân” của nhạc sĩ Huy Thục đến dân ca “Trông cây lại nhớ đến Người” của nhạc sĩ Ðỗ Nhuận, trong bản tình ca “Những bông hoa trong vườn Bác” của nhạc sĩ Văn Dung hay khúc tráng ca “Người là niềm tin tất thắng” của nhạc sĩ Chu Minh. Nhất là, ca khúc thiếu nhi về Bác mà hầu như ai cũng thuộc, cũng nhớ làu làu, đó là “Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng” của nhạc sĩ Phong Nhã.

Nếu coi nhạc sĩ Phạm Tuyên là người sáng tác nhiều ca khúc thành công nhất về Đảng thì nhạc sĩ Thuận Yến chính là người sáng tác nhiều ca khúc thành công nhất về Bác Hồ. Trong suốt cuộc đời mình, nhạc sĩ Thuận Yến đã sáng tác đến 26 ca khúc về Bác Hồ, trong đó có những ca khúc đã đi sâu vào tiềm thức của người dân Việt Nam, như: “Bác Hồ một tình yêu bao lao”, “Người về thăm quê”, “Miền Trung nhớ Bác”, “Vầng trăng Ba Đình”, “Miền Nam trong tim Bác”…

Ngoài ra còn có những ca khúc về Bác với ca từ ngọt ngào, sâu lắng trong “Viếng Lăng Bác” (thơ: Viễn Phương, âm nhạc: Hoàng Hiệp), “Lời Bác dặn trước lúc đi xa” (Trần Hoàn), “Tiếng hát giữa rừng Pác Bó” (Nguyễn Tài Tuệ), “Hồ Chí Minh đẹp nhất trên Người” (Trần Kiến Tường), “Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác” (An Thuyên), “Bên Lăng Bác Hồ” (Dân Huyền), “Chúng con bên giấc ngủ của Người” (Nguyễn Đăng Nước)…

Sáng tác về Bác Hồ nhưng anh em nhạc sĩ song sinh Hoàng Long - Hoàng Lân đã kiên trì theo đuổi phong cách nhạc thiếu nhi. Hai ông đã có một số ca khúc được biết đến, như: “Bác Hồ - Người cho em tất cả”, “Từ rừng xanh cháu về thăm Lăng Bác”… Ở tuổi 80 nhưng nhạc sĩ Hoàng Long vẫn được trời phú cho sức khỏe và một trí tuệ minh mẫn.

Ông khẳng định: “Có thể nói, Bác Hồ là nhân vật vĩ đại, được cả dân tộc Việt Nam và bạn bè yêu chuộng hòa bình khắp 5 châu kính trọng, mến mộ. Vì thế, số lượng bài hát về Bác là không thể kể được. Riêng ca khúc viết cho thiếu nhi về Bác Hồ đã có hàng trăm. Trong thời kỳ Bác Hồ còn sống đã có nhiều bài hát ca ngợi Người, khi Bác qua đời và nhiều năm sau cũng có rất nhiều bài hát hay về Bác. Hiện nay, bài hát về Bác Hồ của nhạc sĩ trẻ có ít hơn so với các thế hệ nhạc sĩ đi trước nhưng không phải vì thế mà không có tác phẩm đọng lại sâu đậm trong lòng công chúng”.

Nhạc sĩ Lê Dũng và các em học sinh.

Dạt dào tình cảm với Bác

Nhân dịp kỷ niệm sinh nhật lần thứ 129 Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2019), khán giả đã bất ngờ, xúc động với MV “Quê chung” của quán quân Sao Mai 2013 Huyền Trang. Đó là sáng tác mang âm hưởng dân ca Nghệ An của Đại tá, nhạc sĩ Hồ Trọng Tuấn, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội. Ca khúc có lời ca được phổ từ thơ của PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ rất giản dị, sâu sắc và thấm đẫm hồn quê cùng giai điệu nhẹ nhàng, bay bổng đậm chất dân gian. Khi tiếng hát ngọt ngào, sâu lắng của nữ ca sĩ Huyền Trang cất lên đã khiến người nghe không khỏi khắc khoải nhớ Bác. Điều đặc biệt là cả tác giả thơ, nhạc và ca sĩ thể hiện ca khúc này đều là những người con xứ Nghệ.

Dù sáng tác cho địa phương nhưng ca khúc “Bắc Ninh nhớ mãi ơn Người” của Đại tá, nhạc sĩ, NSND Nguyễn Tiến (phổ thơ Nguyễn Văn Phong) đã có sức lan tỏa rộng rãi. Mặc dù bận “trăm công nghìn việc” nhưng Bác đã về thăm và làm việc tại tỉnh Bắc Ninh đến 18 lần. Bác đặc biệt quan tâm đến công tác thủy lợi tại đây vì đã 4 lần Bác thăm công trường thủy lợi Bắc - Hưng - Hải, một lần tham gia Hội nghị Thủy lợi, một lần đi kiểm tra tình hình đê điều và công tác chuẩn bị phòng, chống lũ lụt. Sự quan tâm, mong mỏi của Bác đã được nhạc sĩ Nguyễn Tiến truyền tải cụ thể qua những nốt nhạc: “Bác về thăm quê tôi/ Thắp hương đền Đô, thăm công trình thủy lợi/ Thăm những làng nghề, thăm đê kè chống lũ/ Lo sông Cầu mùa nước lũ lên…”.

Nhạc sĩ Nguyễn Đăng Nước đàn và hát ca khúc “Chúng con bên giấc ngủ của Người”. Ảnh: Ngô Khiêm

Sáng tác trẻ trung, năng động hơn

Thuộc thế hệ 7X, Trung tá, nhạc sĩ An Hiếu (Phó Trưởng khoa Quản lý văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội) luôn có những tìm tòi, sáng tạo trong sáng tác âm nhạc. Anh cũng đã có 2 sáng tác về Bác Hồ rất đáng chú ý là “Vâng lời Bác dạy” và “Làm theo lời Bác” (các bài hát chính thức của Đại hội Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác các năm 2019, 2021). Nhạc sĩ An Hiếu cho biết, viết về Bác Hồ lúc nào cũng là đề tài khó, bởi vì đã có quá nhiều bài hát hay, ca từ đẹp ca ngợi Người của các nhạc sĩ thế hệ trước. Do vậy, anh luôn phải tìm cách nói riêng để tiếp cận với người nghe, nhất là với thanh niên, sinh viên. Không cần phải “lên gân”, hô khẩu hiệu mà phải có ngôn ngữ phù hợp với tuổi trẻ, âm nhạc phải mới mẻ, hiện đại.

“Mục đích của tôi là hy vọng sau khi nghe bài hát của mình các bạn trẻ sẽ học tập được những nét đẹp trong tấm gương, đạo đức và lối sống của Bác với cách thẩm thấu thật nhẹ nhàng, nhớ lâu. Hai ca khúc của tôi viết cho đối tượng trẻ, năng động nên tôi muốn họ vừa hát, vừa nhảy, có thể biểu diễn đông người trên sân khấu trong các sự kiện chính trị. Nó có thể hòa chung không khí âm nhạc cùng các ca khúc nhạc trẻ mà không bị lạc lõng, vẫn được bạn trẻ đón nhận, đồng thời vẫn đảm bảo được tính tuyên truyền, tính chính trị cao”, nhạc sĩ An Hiếu chia sẻ.

Cũng là gương mặt nhạc sĩ trẻ trong quân đội có sáng tác về Đảng, về Bác Hồ thời gian qua, Thiếu tá, nhạc sĩ Tạ Duy Tuấn (Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội) cho biết, điều thôi thúc anh khi viết ca khúc “Chúng em yêu Bác Hồ Chí Minh” (ca khúc giành giải A Giải thưởng Hội Nhạc sĩ Việt Nam năm 2022) xuất phát từ lòng kính trọng, biết ơn và sự khâm phục dành cho Bác Hồ kính yêu, một vĩ nhân của nhân loại.

“Điều tôi mong muốn là tiếp tục truyền tải hình ảnh, gương sáng chói ngời và lòng biết ơn đối với Bác Hồ kính yêu cho thế hệ trẻ hiện nay luôn học tập, phấn đấu và noi theo. Để các bạn trẻ đón nhận những ca khúc về Đảng và Bác, tôi đã cố gắng thổi sự mới mẻ vào các ca khúc, ví dụ như giai điệu trẻ trung, bắt tai phù hợp với xu hướng nghe hiện đại bây giờ kết hợp với các dòng nhạc đương thời để tạo sự hấp dẫn”, nhạc sĩ Tạ Duy Tuấn nói.

Nhạc sĩ Dân Huyền trong một chương trình truyền hình ghi hình giới thiệu ca khúc “Bên lăng Bác Hồ” tại Quảng trường Ba Đình. Ảnh: NVCC

NSND Thu Hiền cũng đặc biệt yêu thích ca khúc “Chúng em yêu Bác Hồ Chí Minh” nên đã nhận xét: “Giữa những ca khúc về Bác Hồ, mang dấu ấn của các nghệ sĩ, nhạc sĩ tên tuổi quá lớn như Trần Kiết Tường, Thuận Yến, Văn Cao, Trọng Loan, Nguyễn Tài Tuệ thì “Chúng em yêu Bác Hồ Chí Minh” là một sự mới lạ mang sức sống, tuổi trẻ hiện giờ. Nghe tác phẩm mới này, chúng ta có thể cảm nhận được rằng có một thế hệ mới viết về Bác Hồ bằng tất cả lòng tôn kính. Chúng ta cũng phải ghi nhận rằng, các bạn trẻ thế hệ nối tiếp của thời kỳ đất nước đổi mới, phát triển, có đủ kiến thức, học thức về âm nhạc, lại có tình cảm và sự trẻ trung”.

Nối tiếp thành công của ca khúc “Chúng em yêu Bác Hồ Chí Minh”, nhạc sĩ Tạ Duy Tuấn tiếp tục sáng tác ca khúc “Bản làng em nhớ ơn Người” và dự định cho phát hành MV trong dịp 19/5 năm nay. Cũng sẽ giới thiệu trong dịp này, nhạc sĩ trẻ Lê Dũng (Bắc Giang) có sáng tác “Em vẽ Bác Hồ” (thơ Thy Ngọc). Nhạc sĩ trẻ xứ Lạng Thương cho biết, các em thiếu nhi vẽ về Bác với niềm kính trọng, tình cảm dạt dào biết ơn vô bờ bến. Ca khúc mang truyền tải lòng kính yêu của các bạn nhỏ, những mầm non tương lai của đất nước đối với Bác. “Tôi mong muốn thông qua âm nhạc nhắn nhủ tới các bạn nhỏ hôm nay hãy luôn cố gắng học tập, chăm ngoan, phấn đấu làm theo tấm gương của Bác Hồ”, nhạc sĩ Lê Dũng chia sẻ.

Dù ở bất kể thời kỳ nào, bằng tài năng, trí tuệ và tình yêu nồng nàn, sâu đậm với Bác, các nhạc sĩ đã, đang và sẽ “rút ruột nhả tơ” sáng tạo những “đứa con tinh thần” đầy xúc cảm, hiện lên hình tượng lãnh tụ thiên tài nhưng luôn gần gũi, bình dị trong lòng nhân dân. Mỗi ca khúc là một lát cắt góp phần để hình ảnh của Bác mãi trường tồn trong lòng mỗi người dân Việt và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên toàn nhân loại.