Mỹ đã tăng cường nỗ lực loại bỏ các hệ thống tên lửa phòng không S-400 Triumf của Nga khỏi Thổ Nhĩ Kỳ, thành viên NATO, bằng cách đưa ra các lựa chọn bao gồm chuyển giao các hệ thống này cho Ukraine hoặc lưu trữ chúng tại một căn cứ quân sự của Mỹ.
Các sáng kiến này, được thúc đẩy bởi căng thẳng giữa Washington và Ankara sau khi Thổ Nhĩ Kỳ mua S-400 năm 2019, phải đối mặt với những trở ngại đáng kể, bao gồm các nghĩa vụ theo hợp đồng đối với Nga và các lợi ích địa chính trị của Moscow.
Các tuyên bố của các quan chức Nga và các hạn chế liên quan đến chứng chỉ người dùng cuối làm phức tạp các kế hoạch của Mỹ khi Thổ Nhĩ Kỳ đang phải vật lộn để cân bằng liên minh với các lợi ích của riêng mình.
Theo các nguồn tin thân cận với các cuộc đàm phán, Lầu Năm Góc đã đề xuất một số kịch bản để giải quyết vấn đề S-400.
Một kịch bản, được công bố vào tháng 9/2024, sẽ đặt các hệ thống này tại một căn cứ quân sự của Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ, cho phép chúng ngừng hoạt động mà không cần chuyển giao chính thức.
Một lựa chọn khác là bán S-400 cho một quốc gia thứ ba, chẳng hạn như Ấn Độ hoặc Pakistan, điều này có thể làm dịu cơn thịnh nộ của Washington.
Cũng có những cuộc thảo luận về việc cung cấp các hệ thống này cho Ukraine, mà một số nhà phân tích cho rằng, sẽ củng cố hệ thống phòng không của Kiev.
Tuy nhiên, tất cả các đề xuất này đều phải đối mặt với những hạn chế nghiêm ngặt do chứng chỉ người dùng cuối áp đặt, một điều khoản bắt buộc trong hợp đồng với Nga yêu cầu phải có sự chấp thuận của Moscow đối với bất kỳ việc chuyển nhượng hoặc bán lại nào.
Moscow khó có thể đồng ý với các bước đi như vậy, vì việc giữ S-400 ở Thổ Nhĩ Kỳ có lợi cho Nga.
Việc mua các hệ thống này vào năm 2019 đã khiến Ankara bị loại khỏi chương trình sản xuất máy bay chiến đấu F-35 và làm căng thẳng mối quan hệ của Thổ Nhĩ Kỳ với NATO, điều này phù hợp với lợi ích chiến lược của Điện Kremlin.
Ý tưởng loại bỏ S-400 không chỉ giới hạn ở các đề xuất của Mỹ. Vào tháng 8/2024, doanh nhân và cựu Bộ trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Cavit Caglar đã kêu gọi Ankara bán các hệ thống này cho bên thứ ba để khôi phục lòng tin của Washington. Tuy nhiên, như TASS lưu ý, các bước như vậy đòi hỏi sự chấp thuận của Nga, khiến chúng khó có thể xảy ra, đặc biệt là trong trường hợp chuyển giao cho Ukraine.
Theo Reuters, việc mua S-400 là bước ngoặt trong quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và NATO, kích hoạt lệnh trừng phạt của Mỹ theo luật CAATSA vào năm 2020.
Nó cũng chặn việc chuyển giao các hệ thống Patriot của Mỹ, buộc Ankara phải tìm kiếm các giải pháp thay thế để củng cố hệ thống phòng không của mình.
Tờ Wall Street Journal đưa tin vào năm 2024 rằng, Mỹ đã đề nghị trả lại Patriot cho Ankara để đổi lấy việc từ bỏ việc sử dụng tích cực S-400, nhưng các cuộc đàm phán đã bị đình trệ do Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan khăng khăng theo đuổi chính sách quân sự độc lập.
