Ngày 31/10, giới sưu tập cổ vật khắp thế giới bất ngờ khi trang web chính thức của Hãng đấu giá Millon (Pháp) bất ngờ rút thông báo hoãn cuộc đấu giá chiếc ấn vàng “Hoàng đế chi bảo”. Theo thông báo trước đó, cuộc đấu giá chiếc ấn sẽ được lùi lại vào ngày 10/11.

Đề nghị Tổng thống Pháp can thiệp

Tuy nhiên, sau đó hãng Millon bất ngờ rút thông báo hoãn cuộc đấu giá chiếc ấn vàng, thay vào đó là thông tin chiếc ấn vẫn sẽ được đưa lên sàn đấu giá vào trưa 31/10 như thông báo trước đó. Nhưng cuối cùng, cuộc đấu giá diễn ra mà không có chiếc ấn vàng.

Liên tục thay đổi, hoãn đấu giá rồi lại tiếp tục, sau đó lại hoãn – và cuối cùng là chiếc ấn vàng “Hoàng đế chi bảo” vẫn được bảo lưu trong kho của nhà đấu giá. Điều này, khiến nhiều người liên tưởng đến cơ hội của Việt Nam trong việc đàm phán sở hữu chiếc ấn, cũng như những lo ngại của hãng Millon trước những thông tin về pháp lý đối với bảo vật triều Nguyễn.

Liên quan đến chiếc ấn vàng, ông Nguyễn Phước Bửu Nam, Chủ tịch Hội đồng Trị sự Nguyễn Phước tộc (con cháu vua nhà Nguyễn) cho biết hội đồng đã có thư gửi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đề nghị can thiệp hủy cuộc đấu giá chiếc ấn vàng “Hoàng đế chi bảo”.

Nội dung bức thư viết rằng: “Chúng tôi rất ngạc nhiên khi bảo vật của Việt Nam được rao bán như những thỏi vàng một cách rất thông thường.

Chúng tôi băn khoăn về tính pháp lý việc vị hoàng đế cuối cùng của Việt Nam, vua Bảo Đại, “được cho là” đã chuyển nhượng quyền thừa kế các đồ vật đó, trong khi chiếc ấn của vua Minh Mạng cũng như chiếc bát bằng vàng nói trên, đều là những vật quốc bảo.

Chúng tôi tự hỏi: Với quyền hạn nào, Đức vua Bảo Đại có thể tự cho mình quyền chuyển nhượng cho dù nhà đấu giá Milion có trình ra giấy thừa kế đến từ bất cứ công chứng viên nào đi nữa.

Nước Việt Nam, với tư cách là một quốc gia thành viên, đã ký Công ước UNESCO vào năm 1970 nhằm tăng cường cuộc chiến chống buôn bán các hiện vật văn hóa từ năm 2005. Liệu việc đấu giá bảo vật của quốc gia Việt Nam có xem xét đầy đủ và thận trọng các khía cạnh pháp lý, dựa vào Công ước UNESCO 1970 nói trên hay không?”.

Hội đồng Trị sự Nguyễn Phước tộc cũng có văn bản gửi ông Jean Gauchet, Giám định viên Hãng đấu giá Millon để yêu cầu hủy bỏ cuộc đấu giá 2 cổ vật bát vàng của vua Khải Định và ấn triện bằng vàng của vua Minh Mạng.

Bởi vậy, trong thông báo của hãng Millon được đưa bằng tiếng Anh, Pháp, Việt - có nội dung: “Do sự quan tâm mạnh mẽ của Nhà nước Việt Nam đối với món cổ vật số 101 - chiếc Kim Ấn của vua Minh Mạng, chúng tôi xin thông báo trước rằng, chúng tôi sẽ hoãn việc bán món cổ vật này tới buổi trưa ngày thứ Năm, ngày 10/11/2022”.

Chiếc bát vàng thời vua Khải Định vừa được bán với giá 884.000 euro (gần 22 tỉ đồng).

Không ai có quyền sở hữu

Chiếc kim bài bằng vàng thời vua Duy Tân được chốt ở mức giá 91.000 euro (2,2 tỉ đồng).

“Cách tốt nhất để hồi hương ấn “Hoàng đế chi bảo” là Việt Nam nên cử phái đoàn qua Pháp làm việc với hãng đấu giá Millon và chủ sở hữu hiện tại, để đàm phán và mua về với giá tốt nhất có thể. Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam mới là pháp nhân có đầy đủ tư cách pháp lý để đàm phán với chủ sở hữu hiện tại, thông qua nhà đấu giá Milion”.

TS Trần Đức Anh Sơn - nguyên Giám đốc Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế

Mặc dù hoãn bán ấn vàng “Hoàng đế chi bảo” nhưng cuộc đấu sau đó kéo dài suốt 12 giờ đã đem về cho hãng Millon trên 60 tỉ đồng - khi bán trên 300 tranh tượng, cổ vật từ Việt Nam.

Đáng chú ý trong số các hiện vật đấu giá có chiếc bát vàng thời vua Khải Định. Với trọng lượng chừng 500g, chiếc bát đã mang về 884.000 euro (gần 22 tỉ đồng), dù chỉ được ước giá chừng 20.000 - 25.000 euro.

Tiếp theo đó là chiếc kim bài bằng vàng thời vua Duy Tân hình chữ nhật, trên mặt có chạm nổi hình rồng và cá chép uốn lượn tinh xảo. Chiếc kim bài này thuộc về Paul Simoni từng sống ở Việt Nam trong 25 năm và làm Thủ hiến Bắc Kỳ. Với giá ước định từ 6.000 - 8.000 euro, món cổ vật đã được chốt ở mức giá 91.000 euro (2,2 tỉ đồng), tính cả thuế phí.

Như vậy, cho đến giờ phút này, bảo vật ấn vàng “Hoàng đế chi bảo” vẫn an toàn trong kho của nhà đấu giá Milion. Giới sưu tầm cho rằng, đây là cơ hội rất lớn để Việt Nam đàm phán hồi hương cổ vật.

Một số trí thức Việt Nam sống và làm việc tại nước ngoài - trong những ngày qua – cũng có thư gửi Chủ tịch hãng đấu giá Millon. Đồng thời đưa ra luận chứng lịch sử khi vua Bảo Đại trao ấn và kiếm “Khải Định Niên Chế” cho các đại diện của Chính phủ Lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Ngày 28/2/1952, trong khi đào móng một ngôi nhà ở làng Nghĩa Đô (Hà Nội), để tìm vật liệu xây lô cốt, người Pháp đã phát hiện ấn và kiếm chôn dưới đó. Mười ngày sau, ngày 8/3/1952 tại Quảng trường Ba Đình, người Pháp đã tổ chức lễ trao ấn và kiếm cho Cựu hoàng Bảo Đại với tư cách Quốc trưởng Việt Nam.

Năm 1953, khi chiến tranh trở nên khốc liệt, Cựu hoàng Bảo Đại đã chỉ thị cho thứ phi Mộng Điệp vận chuyển ấn và kiếm sang Pháp để giao lại cho Hoàng hậu Nam Phương và Thái tử Bảo Long.

Việc Bảo Đại chiếm hữu ấn và kiếm là không ngay tình. Do đó, không có quyền sở hữu đối với ấn và kiếm. Điều này có nghĩa những người thừa kế của bà Monique Baudot và ông Bảo Long không có quyền hợp pháp để bán hoặc chuyển nhượng báu vật.

Nhà thơ Lưu Trọng Văn (con trai nhà thơ Lưu Trọng Lư) - thành viên hoàng tộc - cho biết, chúng ta cần hồi hương cổ vật – nhưng phải chờ phản ứng chính danh của Nhà nước Việt Nam đại diện chủ sở hữu. Trước đó Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng có văn bản trao đổi với Bộ Ngoại giao nhằm có những biện pháp thương thảo liên quan đến chiếc ấn.