Lồng ghép giáo dục phòng chống thuốc lá qua bài học
Thời lượng chương trình dành cho phần giáo dục tác hại thuốc lá chưa nhiều nên cô Nguyễn Thị Thanh đã nghiên cứu, tìm hiểu các bài giảng của môn Sinh học có thể lồng ghép giáo dục phòng chống thuốc lá, cụ thể như sau:
Các bài học Sinh học lớp 10 có thể lồng ghép giáo dục phòng chống thuốc lá:
| Bài | Nội dung trong bài có tác dụng giáo dục | Cách vận dụng kiến thức để giáo dục học sinh và biện pháp hỗ trợ |
| Chu kì tế bào và quá trình nguyên phân (bài 28 sách Nâng cao) | Chu kì tế bào | - Cung cấp cho HS kiến thức về chu kì tế bào được điều khiển bằng một hệ thống điều hòa rất tinh vi. Nếu các cơ chế điều khiển phân bào bị hư hỏng hoặc trục trặc, cơ thể có thể bị lâm bệnh. - Giáo viên giới thiệu cho học sinh thấy được bệnh ung thư là do tế bào ung thư đã thoát khỏi các cơ chế điều hòa phân bào của cơ thể nên nó phân chia liên tục tạo nên các khối u chèn ép các cơ quan khác. Các chất độc trong khói thuốc có thể làm tổn thương vật chất di truyền của tế bào làm rối loạn quá trình điều hòa phân bào làm cho tế bào phân chia vô hạn định dẫn đến tạo khối u. - Từ đó giáo viên giáo dục cho học sinh không nên hút thuốc vì hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc ung thư. - Tư liệu về tác hại của các chất gây ung thư. |
| Bệnh truyền nhiễm và miễn dịch (bài 32 sách cơ bản và bài 46 sách Nâng cao) | - Các phương thức lây truyền: qua sol khí ( các giọt keo nhỏ nhiễm vi sinh vật bay trong không khí) bắn ra khi ho hoặc hắt hơi. - Các bệnh truyền nhiễm thường gặp do virut: Bệnh đường hô hấp | - Cung cấp cho học sinh kiến thức nguyên nhân cũng như hậu quả về các bệnh đường hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản, viêm họng Đồng thời giáo viên nhấn mạnh cho học sinh thấy được những trẻ em sống trong gia đình có người hút thuốc thì nguy cơ nhiễm các bệnh trên cao hơn, bị nặng hơn và thường phải nằm viện lâu hơn 20% so với trẻ em sống trong gia đình không có người hút thuốc. - Từ đó giáo dục cho các em thấy được ý nghĩa của việc phòng chống tác hại thuốc lá không chỉ bảo vệ sức khỏe cho bản thân mà cho cả những người thân trong gia đình đặc biệt là trẻ em. - Tư liệu về tác hại của các phân tử nhỏ trong khói thuốc. - Tư liệu về nguy cơ của việc hút thuốc lá thụ động đối với trẻ em. - Hình ảnh về việc hít khói thuốc thụ động của trẻ em. |
| Thực hành: Tìm hiểu một số bệnh truyền nhiễm ở địa phương (bài 47 sách Nâng cao) | Một số bệnh truyền nhiễm lây lan qua đường hô hấp ở địa phương như viêm họng, viêm phổi, viêm phế quản | Qua thực hành tìm hiểu thực tế các bệnh lây lan qua đường hô hấp phổ biến ở địa phương liên hệ với tỉ lệ những gia đình có người hút thuốc lá, từ đó học sinh thấy được số người bị nhiễm bệnh và số lần nhiễm bệnh ở 1 người tỉ lệ thuận với tỉ lệ người hút thuốc lá ở địa phương. Qua đó 1 lần nữa giáo viên nhấn mạnh cho học sinh ý thức phòng chống tác hại thuốc lá |
Các bài học Sinh học lớp 11 có thể lồng ghép giáo dục phòng chống thuốc lá:
| Bài | Nội dung trong bài có tác dụng giáo dục | Cách vận dụng kiến thức để giáo dục học sinh và biện pháp hỗ trợ |
| Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển ở động vật (bài 39 sách Cơ bản và Nâng cao) | Các nhân tố bên ngoài | - Cung cấp cho học sinh kiến thức về ảnh hưởng của thuốc lá đến sự sinh trưởng và phát triển ở người đặc biệt ở giai đoạn bào thai và giai đoạn trẻ sơ sinh. - Từ đó giáo dục cho các em thấy được ý nghĩa của việc phòng chống tác hại thuốc lá. - Tư liệu về tác hại của hút thuốc lá chủ động đ0ối với phụ nữ và bào thai, đối với trẻ em. |
| Cơ chế điều hòa sinh sản (bài 46 sách Cơ bản và Nâng cao) | Tác động của hoocmôn qua cơ chế điều hòa sinh tinh | - Cung cấp cho học sinh kiến thức về tác động của hoocmôn lên quá trình sinh tinh ở nam. Học sinh biết được testostêrôn cũng tham gia vào quá trình sinh tinh trùng. - Từ đó giáo viên nhấn mạnh thêm cho học sinh biết là ở những nam giới hút thuốc nồng độ testostêrôn thấp hơn những người không hút thuốc. Cho nên hút thuốc lá sẽ làm giảm số lượng tinh trùng. - Giáo dục cho các HS nam là không nên hút thuốc lá. - Tư liệu về nguy cơ của việc hút thuốc lá chủ động đối với nam giới. |
Các bài học Sinh học lớp 12 có thể lồng ghép giáo dục phòng chống thuốc lá:
| Bài | Nội dung trong bài có tác dụng giáo dục | Cách vận dụng kiến thức để giáo dục học sinh và biện pháp hỗ trợ |
| - Bảo vệ vốn gen di truyền của loài người (bài 30 sách Nâng cao) - Di truyền y học (bài 21 sách Cơ bản) - Bảo vệ vốn gen của loài người và một số vấn đề xã hội của di truyền học (bài 22 sách Cơ bản) | - Di truyền y học với bệnh ung thư và AIDS - Sự di truyền trí năng - Bảo vệ di truyền của loài người và của người Việt Nam. - Bệnh ung thư - Bảo vệ vốn gen của loài người | - Cung cấp kiến thức về bệnh ung thư và những tác nhân gây ung thư . Giáo viên lưu ý với học sinh là trong thuồc các hợp chất thơm có vòng đóng như Benzopyrene có tính chất gây ung thư. Cho nên thuốc lá cũng là một trong những tác nhân gây ung thư. - Tư liệu về thành phần độc tính của t huốc lá: Tác hại của các chất gây ung thư. - Tư liệu thông tin và hình ảnh về các nguy cơ bệnh lý thường gặp đối với hệ hô hấp khi hút thuốc lá chủ động + Những bệnh ung thư thường mắc phải khi hút thuốc lá. + Hình ảnh về một số bệnh ung thư có nguyên nhân là do thuốc lá: Ung thư miệng, ung thư phổi. - Có thể sử dụng thêm tư liệu ở phần cơ sở lí luận bổ sung cho các em thông tin vể tỉ lệ người chết do hút thuốc lá ở Việt Nam và thế giới mà nguyên nhân chủ yếu là do mắc bệnh ung thư. - Học sinh biết được chỉ số IQ của con người chịu ảnh hưởng của nhân tố di truyền và nhân tố môi trường Từ đó phân tích cho học sinh thấy được tác hại của thuốc lá đối với sự phát triển trí tuệ. - Giáo viên sử dụng tư liệu về ảnh hưởng của thuốc lá lên hệ thần kinh. - Giáo viên cần lưu ý với học sinh là không chỉ hút thuốc lá chủ động mà việc hút thuốc lá thụ động cũng có những nguy cơ tương tự. - Trên cơ sở đó giáo dục cho học sinh là không nên hút thuốc lá và có ý thức đấu tranh phòng chống tác hại thuốc lá. |
Những lưu ý chung
Để công tác phòng chống tác hại thuốc lá có hiệu quả thì mỗi giáo viên bộ môn cũng như giáo viên chủ nhiệm các lớp phải có những kiến thức nhất định về tác hại của thuốc lá, để giúp các em học sinh có những hiểu biết đúng đắn về tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe con người.
Ở những bài học có tích hợp nội dung giáo dục về “tác hại thuốc lá” hoặc vào những tiết sinh hoạt lớp giáo viên có thể cho học sinh xử lí những tình huống cụ thể liên quan đến việc hút thuốc lá nhằm cung cấp cho các em những kiến thức toàn diện và kĩ năng sống cần thiết để phòng tránh tác hại thuốc lá bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng
Cần có sự phối hợp chặt chẽ của giáo viên bộ môn Sinh học với giáo viên chủ nhiệm, Đoàn thanh niên để có thể nắm bắt kịp thời những em học sinh có biểu hiện hút thuốc lá từ đó có các biện pháp giáo dục kịp thời, giúp các em cai thuốc lá một cách triệt để.
Cô Nguyễn Thị Thanh cho rằng, nâng cao hiệu quả của công tác phòng chống tác hại thuốc lá trong trường học không phải chỉ là nhiệm vụ của giáo viên bộ môn Sinh học hay giáo viên chủ nhiệm mà là của tập thể giáo viên, của nhà trường trong nhiệm vụ giáo dục chung.
Do đó, nhà trường cần có các biện pháp nghiêm cấm hút thuốc lá trong trường học. Đồng thời phải treo các biển có chữ hoặc biểu tượng “cấm hút thuốc lá” ở các hành lang, lớp học, phòng họp và các phòng chức năng khác.
Giáo viên phải là người gương mẫu thực hiện không hút thuốc lá ở trường học. Bởi vì, nếu chỉ tập trung cấm học sinh hút thuốc thì vô tình nhấn mạnh rằng hút thuốc là hành vi không được phép làm ở trẻ em. Điều đó khiến các em tò mò hoặc có ý nghĩ hút thuốc để chứng tỏ mình đã lớn và từ đó các em dễ bắt chước theo.
