Đối với những trẻ chưa có ước mơ, cha mẹ có thể tác động vào cảm xúc, hành vi và nhận thức của con. Đồng thời, cần thường xuyên trò chuyện, quan sát xem con yêu thích và có tố chất làm gì.
Ba cây sồi trên đỉnh đồi
“Trên đỉnh một ngọn đồi nọ có ba cây sồi. Mỗi cây sồi có ước mơ riêng. Cây thứ nhất ước mình trở thành chiếc rương, đựng của cải quý giá nhất thế giới. Cây thứ hai ước sẽ trở thành con tàu vĩ đại nhất trong lịch sử hàng hải. Cây thứ ba ước sẽ trở thành cây sồi cao nhất thế giới.
Nhiều năm trôi qua, cây sồi thứ nhất trở thành chiếc nôi cho em bé mới ra đời của nhà chủ. Cây sồi thứ hai được làm thành thuyền đánh cá của ngư dân. Cây sồi thứ ba được đẽo thành cây thánh giá.
Mặc dù cả ba cây sồi đều không đạt được chính xác điều mình mơ ước, nhưng chúng đều đạt được mục đích. Cây sồi thứ nhất đang chứa trong nó điều quý giá nhất trên đời. Cây sồi thứ hai cùng người đánh cá vượt qua nhiều sóng gió. Cây sồi thứ ba là biểu tượng cho điều tốt đẹp nhiều người hướng tới”.
Câu chuyện này cho thấy, cuộc sống luôn đáp lại ước nguyện của con người theo cách riêng của nó, chỉ cần ta có ước mơ. Nếu không có ước mơ, sẽ không bao giờ ta có thể nói, ước mơ trở thành hiện thực.
Khi còn nhỏ, Hoàng đế Napoleon đã thường xuyên nghĩ về công cuộc chinh phục châu Âu. Ông đã mơ về cách mình lãnh đạo và quản lý đoàn quân. Cuối cùng, Napoleon đã chiến thắng và trở thành vĩ nhân.
30 năm trước, ước mơ của tỷ phú Bill Gates là mỗi nhà đều có một máy tính để bàn. Gần đây, ông cho biết: “Khi 19 tuổi, tôi đã nhìn thấy tương lai và xây dựng sự nghiệp dựa trên những gì tôi thấy. Và tôi đã đúng”.
Hay, ước mơ của Joanne Rowling là trở thành một tiểu thuyết gia. Bà đã trở thành một trong những nhà văn thành công nhất thế giới với loạt tác phẩm “Harry Potter”.
Theo các chuyên gia tâm lý, ngay từ khi biết dùng lời nói biểu đạt suy nghĩ - khoảng 4, 5 tuổi, trẻ đã có khái niệm về ước mơ.
Khi mẹ hỏi: “Con ước mơ trở thành gì nào?”, bé trai thường nói: “Con muốn trở thành siêu nhân”. Trong khi đó, bé gái thường mong muốn được là nàng công chúa, cô tiên, cô giáo.
Lớn hơn một chút, khi có nhận thức rõ ràng siêu nhân là gì, các nhân vật công chúa, nàng tiên là thế nào, các bé không còn ước mơ như vậy nữa. Chúng bắt đầu tìm kiếm những hình mẫu lý tưởng mình mong muốn được trở thành.
Một nữ phụ huynh từng “gây bão” mạng xã hội với câu chuyện về giác dục trẻ biết ước mơ ở Nhật Bản. Chị chia sẻ, sách giáo khoa hay chương trình dạy, tại quốc gia này đều thế hiện rõ phương châm: Dạy trẻ trở thành người sáng tạo và có ước mơ. Người ta không dạy trẻ con học thật nhiều chữ hay làm những bài toán khó. Vậy nên, trẻ em cấp tiểu học ở Nhật Bản không lo bị “đội sổ” hay học đúp.
Trong khi đó, việc trẻ em làm toán kém và viết chữ xấu không đáng xấu hổ bằng khi không trả lời được câu hỏi: “Lớn lên em muốn làm gì?”, “Ước mơ của em là gì?”.
Song, không ít trẻ em Việt Nam từng ngây thơ “vô số tội” khi trả lời rằng, con không biết ước mơ của mình là gì. Hoặc, con không biết sau này sẽ trở thành người thế nào.
Có lẽ, nguyên nhân một phần vì người lớn đã không giúp con hình thành và nuôi dưỡng ước mơ.
Đừng “cướp” giấc mơ của con
Thay vì giúp con có một ước mơ thực sự, nhiều ông bố bà mẹ thường đưa trẻ đến những trung tâm bồi dưỡng tài năng để tham gia hết khóa học này, tới chương trình khác. Bởi, phụ huynh cho rằng, những chương trình đó rất bổ ích và có giá trị với con. Có lẽ, không phải cha mẹ không muốn giúp con hình thành ước mơ.
Ai trong chúng ta cũng có một ước mơ cho riêng mình, trẻ em cũng vậy. Song, khác với người lớn, trẻ sẽ có nhiều ước mơ bay bổng do trí tưởng tượng phong phú. Khi đó, nhiệm vụ của cha mẹ là nuôi dưỡng ước mơ của con một cách hợp lý, giúp chúng định hướng tương lai.
Chị Hồng Vân (Ba Đình, Hà Nội) chia sẻ, bé nhà chị thường xuyên có ước mơ mới, mỗi khi ngưỡng mộ ai đó.
“Khi được bác sĩ chữa khỏi bệnh, con tôi thường tâm sự rằng, mong muốn sẽ khoác lên mình chiếc áo blouse trắng. Tuy nhiên, khi xem tivi và chứng kiến những cô diễn viên xinh đẹp, bé nhà tôi lại có ước mơ mới”, chị Vân tâm sự.
Đây chắc hẳn là câu chuyện xảy ra ở nhiều gia đình. Anh Minh Thành (Cầu Giấy, Hà Nội) kể, con gái anh khi xây được lâu đài cát, thường có mơ ước sẽ làm thợ xây. Khi nhìn thấy mẹ nấu những món ăn ngon, bé cũng bày tỏ mơ ước trở thành đầu bếp trong tương lai.
“Cháu nhà tôi hay nói: Mẹ là người tuyệt nhất! Ước gì sau này con cũng làm đầu bếp giỏi như mẹ?”, anh Thành chia sẻ.
Thường, trẻ nhỏ với suy nghĩ ngây thơ, có thể con sẽ thốt ra những câu nói khiến cha mẹ hoang mang. Khi đó, không ít phụ huynh áp đặt suy nghĩ và mong muốn của mình lên con. Họ ép con yêu thích những điều cha mẹ muốn.
Song, đó không phải là niềm yêu thích của trẻ. Anh Minh Thành chia sẻ, mỗi khi con gái ước trở thành thợ xây hay đầu bếp, anh thường “gạt phăng” suy nghĩ đó với những câu nói như: “Thay vì mơ ước những điều đó, sao con không chăm chỉ học?”, hoặc “Tại sao con thích nấu ăn, công việc đó không phù hợp đâu?”…
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, đó là một trong những suy nghĩ sai lầm mà cha mẹ nên bỏ trong quá trình định hình ước mơ cho con trẻ. Theo chuyên gia thay đổi tư duy bố mẹ, dạy trẻ thành công và hạnh phúc - Trần Quốc Phúc, cha mẹ hãy cho con một ước mơ và đừng bao giờ “tiêu diệt” giấc mơ đó.
“Cha mẹ hãy hỏi con thích gì và tin con sẽ làm được điều đó. Cha mẹ hãy dẫn con tới nơi có những người thành công, để con tiếp cận, nhìn những căn nhà đẹp, những chiếc xe đẹp. Đồng thời, để con chứng kiến cuộc sống của những trẻ em nghèo”, chuyên gia cho biết.
Theo ông Phúc, phụ huynh nên để con được nhìn tất cả các mặt của cuộc sống. Sau đó, cha mẹ hãy nói với con rằng: “Cuộc đời này, con phải có những giấc mơ. Con phải đi lên những nấc thang trong cuộc đời, tận hưởng điều tốt đẹp của cuộc sống. Bởi, đó chính là con, con xứng đáng được đón nhận điều đó”.
Một số phụ huynh chia sẻ, họ không biết con muốn gì hay ham mê gì. Song, theo ông Phúc, không ít cha mẹ đã vô tình “cướp” giấc mơ của con. Khi trẻ chia sẻ, không ít cha mẹ thường nói rằng: “Con hãy lo học, đừng ngồi đó mơ mộng”.
“Khi đó, những câu nói này khiến đứa trẻ mất cảm xúc và không muốn mơ đến thành công. Do đó, nhiệm vụ đầu tiên của cha mẹ là hãy dạy con được quyền mơ. Nhiều trẻ có giấc mơ, nhưng không dám nói. Nhiều cha mẹ cho rằng, ước mơ đó khó lắm, con không làm được. Đó là khi cha mẹ cướp giấc mơ của con.
Giấc mơ phụ thuộc vào niềm tin và người có giá trị ảnh hưởng đến con. Việc đi với người nào sẽ quyết định giấc mơ của con ra sao. Do đó, con cần chọn bạn mà chơi, chọn thầy để học”, chuyên gia Trần Quốc Phúc nhấn mạnh.
Khơi gợi ước mơ trong con
Trong khi đó, chuyên gia tâm lý Nguyễn Hữu Long giải thích, tâm lý được hình thành bởi hai yếu tố: Khách quan và chủ quan. Ước mơ của trẻ cũng vậy. Con sẽ có ước mơ dựa vào đam mê chủ quan. Con cảm thấy thích cái này, làm cái kia. Khi đó, ước mơ được hình thành ngay từ khi trẻ còn nhỏ.
Yếu tố thứ hai tác động giúp trẻ có ước mơ là thế giới xung quanh con. Ví dụ, trẻ tiếp xúc với những hình ảnh khi thường xuyên đi bệnh viện, có ấn tượng về bác sĩ, hoặc đi tới trường, con có ấn tượng với cô giáo...
Ngoài ra, những sự kiện trong xã hội cũng ảnh hưởng tới ước mơ của trẻ. Từ cuộc sống học đường tới xã hội đều có thể giúp con hình thành ước mơ.
Tuy nhiên, theo chuyên gia này, đối với trẻ tiểu học, các con thường bộc lộ điều mình mơ ước. Trái lại, với lứa tuổi THCS và THPT, trẻ thường không dám nói ra ước mơ của mình. Bởi, chúng lo sợ rằng, không biết cha mẹ có đồng ý với ước mơ đó của mình không. Do đó, ông Long cho rằng, phụ huynh nên trò chuyện cùng con, tìm hiểu trẻ có nhu cầu gì. Trong đó, những chủ đề trò chuyện phải đề cập đến ước mơ của con.
Bên cạnh đó, cha mẹ cần quan sát và chú ý tới tài năng tự nhiên của con.
“Cha mẹ phải đồng hành, khơi gợi niềm đam mê của con. Với trẻ chưa có ước mơ, cần điều chỉnh điều đó. Cha mẹ phải tác động con trên nhiều phương diện.
Ví dụ, cha mẹ có thể trò chuyện. Xác lập nội dung câu chuyện và vấn đề xã hội. Sau đó, giúp trẻ biết mình có trách nhiệm với gia đình, xã hội”, chuyên gia gợi ý.
Ngoài ra, phụ huynh có thể tự tạo ước mơ cho trẻ để khơi gợi con. Ví dụ, nếu muốn con hiếu động, cha mẹ nên mua đồ chơi năng động.
“Để hỗ trợ con, cha mẹ không chỉ bằng phát hiện, mà còn sử dụng vật chất. Phụ huynh cần giúp con bộc lộ năng khiếu một cách cụ thể hơn bằng cách tác động nhận thức, hành vi và cảm xúc. Nhờ đó, giúp con có ước mơ”, chuyên gia Nguyễn Hữu Long cho biết.
