Sáng 6/10, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Phú Thọ, Bộ GD&ĐT phối hợp UBND tỉnh Phú Thọ tổ chức hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện các nội dung về giáo dục và đào tạo thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025, định hướng giai đoạn 2026-2030.
Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Lê Tấn Dũng dự và chỉ đạo hội nghị. Ông Nguyễn Khắc Hiếu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ dự hội nghị. Cùng dự còn có lãnh đạo Sở GD&ĐT và đại diện 32 địa phương trong cả nước.
Củng cố hệ thống trường lớp
Trong Chương trình MTQG, giáo dục được xác định là trụ cột trung tâm. Giai đoạn 2021-2025, Bộ GD&ĐT chủ trì 3 nhiệm vụ trọng điểm, nổi bật là Dự án 5.1 về đổi mới, củng cố trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú và công tác xóa mù chữ. Đây được coi là “xương sống” nâng chất lượng giáo dục vùng cao.
Báo cáo tại hội nghị cho thấy, kế hoạch vốn cho 42 địa phương giai đoạn 2021-2025 là gần 8.075 tỷ đồng. Tính đến 31/3/2025, đã giao lũy kế hơn 8.309 tỷ đồng (đạt 91,13% kế hoạch). Ước hết năm 2025, tỷ lệ giải ngân đạt 95,18%.
Dù kết quả khả quan, báo cáo cũng chỉ ra hạn chế, như: Nguồn vốn ngoài ngân sách còn hạn chế, năng lực triển khai giữa các địa phương không đồng đều, một số nơi chậm báo cáo tiến độ.
Phát biểu khai mạc hội nghị, Thứ trưởng Lê Tấn Dũng nêu rõ, việc triển khai Chương trình MTQG thời gian qua không chỉ mang tính trách nhiệm, mà còn là mệnh lệnh từ trái tim, thể hiện sự quan tâm nhân văn sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào vùng khó.
Thứ trưởng đánh giá, các dự án giáo dục đã đem lại nhiều kết quả tích cực. Đó là, củng cố hệ thống trường nội trú, bán trú; nâng cao chất lượng đội ngũ; duy trì công tác xóa mù chữ; mở rộng quy mô, hiệu quả đào tạo nghề gắn với việc làm. Một số chỉ tiêu vượt kế hoạch, như tỷ lệ lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề đạt 54,8%, cao hơn mục tiêu 50%.
Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế cần khắc phục, nhất là về huy động nguồn lực xã hội và cơ sở hạ tầng.
Bước sang giai đoạn 2026-2030, Thứ trưởng nhấn mạnh yêu cầu hành động quyết liệt, “làm thật - đo thật”, huy động toàn xã hội tham gia để không ai bị bỏ lại phía sau, đưa nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số trở thành động lực phát triển mới.
Đầu tư trọng điểm, gắn đào tạo nghề với sinh kế
Song song với phổ thông, Dự án 4.2 về đầu tư cơ sở vật chất cho Trường Đại học Tây Nguyên, Trường Đại học Tây Bắc, Trường Hữu nghị T78 và Hữu nghị 80 đã được triển khai. Đây là những cơ sở then chốt trong đào tạo nhân lực cho khu vực miền núi và hợp tác giáo dục quốc tế.
Tại Trường Đại học Tây Nguyên, dự án Khoa Y Dược đã hoàn thành bước thẩm định, đủ điều kiện khởi công trong giai đoạn 2026-2030, hướng tới hình thành trung tâm đào tạo y tế cho vùng Tây Nguyên.
Trường Đại học Tây Bắc triển khai nhanh, dự kiến hoàn thành năm 2025 với tổng vốn 150 tỷ đồng. Hai trường Hữu nghị cũng đã được phê duyệt, đang trong giai đoạn thiết kế và chuẩn bị vốn.
Kế hoạch vốn Dự án 4.2 giai đoạn 2021-2025 là hơn 1.333 tỷ đồng, đến tháng 6/2025 phân bổ được 50,3%, nhưng giải ngân mới đạt 15,86% (tính đến 31/3/2025), dự kiến cả năm chỉ đạt 24,3%. Nguyên nhân chính là thời gian chuẩn bị đầu tư kéo dài, vốn tập trung vào giai đoạn thi công.
Trong khi đó, Dự án 5.3 về giáo dục nghề nghiệp và việc làm cho lao động dân tộc thiểu số được bố trí hơn 12.620 tỷ đồng.
Tính đến 31/3/2025, mới giao 58% vốn kế hoạch, giải ngân đạt 28% số vốn giao; ước đến cuối năm đạt 45%.
Dù còn hạn chế, hàng triệu lượt lao động đã được hỗ trợ học nghề ngắn hạn, chủ yếu trong các lĩnh vực nông nghiệp, chế biến, thủ công và du lịch cộng đồng. Nhiều mô hình liên kết đào tạo với doanh nghiệp địa phương bước đầu hình thành, giúp người dân có sinh kế ổn định hơn.
Định hướng giai đoạn 2026-2030, các dự án đều đặt trọng tâm vào chất lượng thụ hưởng. Với Dự án 4.2, rút ngắn thủ tục, khởi công sớm, gắn đầu tư cơ sở vật chất với nội dung đào tạo. Dự án 5.3, chú trọng gắn đào tạo nghề với thị trường lao động, đa dạng hóa hình thức đào tạo, đẩy mạnh chuyển đổi số và nâng cao chất lượng giảng viên.
Từ góc độ địa phương, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Nguyễn Khắc Hiếu nhận định, kết quả hội nghị sẽ là căn cứ quan trọng để hoàn thiện cơ chế, tiêu chuẩn tối thiểu về cơ sở vật chất, dinh dưỡng học đường, chính sách thu hút và đãi ngộ giáo viên vùng khó.
Ông Nguyễn Khắc Hiếu cho biết, Phú Thọ hiện có 1.957 cơ sở giáo dục, hơn 1 triệu học sinh, sinh viên và trên 60.000 cán bộ, giáo viên.
Hội nghị cũng là cơ hội để các địa phương tăng cường kết nối, chia sẻ kinh nghiệm, nhân rộng mô hình hiệu quả trong quy hoạch mạng lưới trường lớp, bán trú - nội trú, bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục, góp phần thu hẹp chênh lệch vùng miền, gắn phát triển bền vững với củng cố quốc phòng, an ninh.
Thông tin tại hội nghị, Giám đốc Sở GD&ĐT Phú Thọ Trịnh Thế Truyền chia sẻ, thời gian qua, ngành Giáo dục tỉnh đã chủ động tranh thủ nguồn lực từ Chương trình MTQG để triển khai đồng bộ, nhanh chóng, tạo chuyển biến rõ nét trong mạng lưới trường lớp và hỗ trợ học sinh vùng khó khăn.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn một số bất cập, nhất là cân đối ngân sách khi phải đồng thời triển khai nhiều chương trình; hệ thống văn bản hướng dẫn còn chồng chéo, tiến độ giải ngân ở cơ sở chưa đồng đều.
Từ thực tiễn đó, ông Trịnh Thế Truyền kiến nghị cần điều chỉnh mục tiêu và cơ chế của Chương trình cho phù hợp mô hình quản lý hai cấp, đồng thời rà soát các quy định pháp luật ngành Giáo dục; xác định rõ trách nhiệm cân đối ngân sách giữa tỉnh và xã, tránh trùng lặp với các chương trình quốc gia khác, để việc triển khai thực sự hiệu quả và bền vững.
Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Lê Tấn Dũng nhấn mạnh, dù còn một số mục tiêu chưa đạt nhưng giai đoạn 2021-2025 đã mang lại nhiều chuyển biến rõ rệt: Cơ sở vật chất trường học được cải thiện, công tác xóa mù chữ được quan tâm, hỗ trợ đào tạo nghề và việc làm đạt kết quả tích cực.
Bước sang giai đoạn 2026-2030, trọng tâm sẽ là tiếp tục củng cố, nâng cấp cơ sở vật chất cho các trường dự bị đại học, đại học vùng và các trường mầm non ở khu vực dân tộc thiểu số; nâng cao năng lực đội ngũ, bồi dưỡng tiếng dân tộc cho cán bộ, giáo viên.
Thứ trưởng Lê Tấn Dũng nêu rõ 6 nhóm giải pháp lớn trong thời gian tới đó là: Phát triển chương trình xóa mù chữ chức năng, ban hành chính sách hỗ trợ đặc thù cho giáo viên, áp dụng mô hình dạy học linh hoạt và tăng cường năng lực quản lý dữ liệu ở cơ sở, nhằm bảo đảm mục tiêu “không để học sinh nào bị bỏ lại phía sau”.
