Trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, ở môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật lớp 10, cũng có nội dung về lập kế hoạch tài chính cá nhân cho học sinh. Việc trang bị những kiến thức căn bản về tài chính cá nhân sẽ giúp học sinh - sinh viên tránh được những cạm bẫy như vay nặng lãi, bán hàng đa cấp, chi tiêu quá đà…

Liệu cơm gắp mắm

Dương Nhật Nam (SV khoa Y Dược, ĐH Đà Nẵng) kể: “Tháng đầu tiên đi học xa nhà, em được mẹ gửi 3 triệu để chi tiêu, sinh hoạt hàng ngày. Tiền nhà trọ và sắm sửa đồ dùng sinh hoạt mẹ đã mua sẵn lúc đưa em đi nhập học rồi...”. Chưa quen với việc giữ một khoản tiền lớn như vậy nên cứ cuối ngày là Nam lại đem tiền ra… đếm, rồi cộng cộng trừ trừ xem trong ngày đã tiêu hết bao nhiêu.

Qua tháng thứ 2 của cuộc sống sinh viên, Nam phải trả tiền nhà, điện nước sinh hoạt, bắt đầu có thêm bạn bè, phải học nhóm… đồng nghĩa tăng chi phí nước uống khi cả nhóm thường hẹn nhau ra quán cà phê để thảo luận. “Em không làm sổ theo dõi chi tiêu, không dự tính chia ra các khoản chi nên chưa hết tháng đã hết tiền, phải xin mẹ thêm để bù vào cho đủ tiền nhà trọ”.

Được chia sẻ kinh nghiệm từ các chị sinh viên khóa trước, Lê Trần Ngân Hà (SV Trường ĐH Ngoại ngữ, ĐH Đà Nẵng) chia tiền sinh hoạt hàng tháng ra từng khoản nhỏ và để riêng.

“Mỗi lần nhận tiền ba mẹ gửi vào, em trích ra tiền nhà trọ, tiền Internet, điện, nước sinh hoạt để gửi ngay cho chủ nhà, tránh bị tiêu lẹm vào. Tiền ăn thì em tính mỗi ngày 50.000 đồng và cũng để riêng một khoản. Số còn lại, em dành ra khoảng 200.000 - 300.000 đồng cho tiền dự phòng những tình huống đột xuất như sinh nhật bạn, hư hỏng xe phải sửa…” – Hà kể. Phòng trọ có 4 người nên Hà chỉ mất 500.000 đồng/tháng. Các bạn cùng nấu ăn vừa tiết kiệm vừa bảo đảm vệ sinh.

Gian hàng của học sinh trong chương trình Ngày hội văn hóa dân gian hay hội trại là cơ hội để giáo dục tài chính.

Trên các diễn đàn sinh viên, chủ đề sinh viên chi tiêu một tháng bao nhiêu là đủ luôn nhận được nhiều bình luận. Một sinh viên đăng đàn tính toán “tiền thuê trọ, điện nước, giữ xe, xăng xe: 2 triệu/tháng. Ăn uống một ngày 70 nghìn đồng, một tháng hết 2,1 triệu đồng. Hao phí hàng ngày dự trù 500 nghìn. Còn dư 400 nghìn phòng cho những trường hợp bất khả kháng hoặc để dành”. Theo cách tính của sinh viên này, mỗi tháng chi phí cho một người ở Đà Nẵng là 5 triệu, chưa kể tiền áo quần, giày dép…

Bài đăng này đã nhận được rất nhiều phản hồi của sinh viên. Một số bạn cho biết, mình chỉ được gia đình gửi 2 triệu/tháng cho tất cả khoản chi phí nhưng vẫn đủ. Nhiều em chia sẻ kinh nghiệm có thể ở ghép 3 - 4 người/phòng trọ, nấu ăn chung để giảm bớt chi phí sinh hoạt... Bạn Phi Yến nêu quan điểm: “Người có 2 triệu sẽ biết sống thế nào cho đủ 2 triệu, người có 5 triệu sẽ chi dùng với mức 5 triệu, không có mẫu chung nào về chi phí sinh hoạt và học tập cả”.

Sinh viên Trường ĐH Kinh tế, ĐH Đà Nẵng với bài học huy động vốn và đầu tư tài chính.

Giáo dục tài chính để hiểu được giá trị đồng tiền

Cô Phan Thị Thúy Nga – giáo viên môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật, Trường THPT Nguyễn Hiền (quận Hải Châu, TP Đà Nẵng) nhận xét: “Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã đưa kiến thức giáo dục tài chính trong đó có nội dung về lập kế hoạch tài chính cá nhân là thiết thực và phù hợp với lứa tuổi. Điều này giúp học sinh có hiểu biết căn bản để chi tiêu hợp lý với điều kiện gia đình. Đây cũng là bước đệm để khi trở thành sinh viên, các em biết làm chủ về tiền bạc, có tính toán hợp lý trong sinh hoạt…”.

Cũng theo cô Thúy Nga, hầu hết học sinh THPT được ba mẹ cho một ít tiền sinh hoạt. Một số em còn tham gia kinh doanh như bán hàng online, bán đồ handmade… vì vậy, những kiến thức về tài chính ở mức độ căn bản sẽ giúp học sinh điều chỉnh được hành vi của mình. Với nội dung bài học này, dự kiến, cô Nga cho học sinh làm bài tập theo dự án với những tình huống gắn với thực tế.

Anh Bùi Trung Hiệp – Phó phòng Công tác sinh viên, Trường ĐH Kinh tế, ĐH Đà Nẵng cho biết, thông thường, những sinh viên năm thứ nhất thường gặp sai lầm về tài chính như đầu tư không an toàn theo lời kêu gọi như sinh lời nhanh nhưng rủi ro lớn. Ngoài ra, một số sinh viên dễ “sập bẫy” trong đặt cọc tiền nhà trọ hoặc đặt cọc tiền để nhận thông tin giới thiệu việc làm mà không đòi lại được.

Phổ biến nhất, theo anh Bùi Trung Hiệp, nhiều sinh viên chi tiêu không có kế hoạch. “Khi được gia đình gửi tiền học và sinh hoạt, có em tiêu xài thoải mái, thậm chí chi lẹm vào khoản tiền học phí, tiền đóng bảo hiểm… Nhưng bố mẹ ở nhà không hề biết điều này, chỉ đến khi có sự cố như xảy ra tai nạn, không được thanh toán chi phí khám chữa bệnh, gia đình mới biết. Có những sinh viên đến giữa tháng đã hết tiền ăn…”, anh Hiệp viện dẫn.

Từ những thực tế này, Trường Đại học Kinh tế, ĐH Đà Nẵng đã bổ sung nội dung giáo dục tài chính và thiết lập kế hoạch chi tiêu cá nhân cho sinh viên năm nhất. Theo đó, ngoài hướng dẫn cho sinh viên sống xa nhà, chưa quen với việc tự lập về cách thiết lập phương án chi tiêu hợp lý, các giảng viên, chuyên gia sẽ minh họa thêm những tình huống rủi ro, cạm bẫy tài chính như tiền ảo, kinh doanh đa cấp biến tướng… Tân sinh viên sẽ tham gia cuộc thi liên quan đến tài chính cá nhân. Đây là những nội dung có liên quan đến chương trình đào tạo nhưng cũng là kỹ năng sống cần thiết để sinh viên không rơi vào tình huống xấu.