Mỗi nhà giáo hôm nay hãy là một ‘nhà giáo đi B thời bình’

Tham dự chương trình có Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng; Thứ trưởng Lê Tấn Dũng; Chủ tịch Hội Cựu Giáo chức Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Trần Quang Quý; Chủ tịch Công đoàn Giáo dục Việt Nam Nguyễn Ngọc Ân... Đặc biệt, buổi gặp mặt tri ân có đại diện 80 nhà giáo - những nhân chứng sống của một thời hoa lửa, đại diện hơn 3.000 nhà giáo được điều động công tác giáo dục tại các tỉnh phía Nam trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Sự kiện quy mô lần đầu được tổ chức khẳng định sự trân trọng, biết ơn đối với thế hệ những thầy cô đã hi sinh tuổi thanh xuân cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Đây cũng là hoạt động ý nghĩa nhân dịp chào mừng 80 năm Cách mạng Tháng 8 thành công, 80 năm Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa và 80 năm thành lập ngành Giáo dục Việt Nam (1945 -2025).

Những nhân chứng sống của một thời hoa lửa

Bày tỏ tình cảm biết ơn sâu sắc, sự kính trọng vô hạn đối với các nhà giáo đi B - những nhân chứng sống của một thời hoa lửa, Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng chia sẻ: Lịch sử dân tộc Việt Nam là lịch sử của những trang sử vàng đấu tranh kiên cường, bất khuất để giành độc lập, tự do trong đó luôn có sự đóng góp quan trọng của ngành giáo dục, cụ thể là của các Nhà giáo.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, để giành độc lập tự do, thống nhất đất nước; khi đồng bào miền Nam yêu cầu sự chi viện, hỗ trợ của đồng bào miền Bắc, thì bên cạnh những đoàn quân ra trận vào miền Nam chiến đấu, đã có một lực lượng đặc biệt - những nhà giáo đi B - cũng là những “chiến sĩ trên mặt trận văn hóa - giáo dục” tại vùng giải phóng ở miền Nam

Từ đầu những năm 1960, nhu cầu về cán bộ giáo dục và giáo viên ở vùng giải phóng ở miền Nam trở nên cấp bách. Đáp lời kêu gọi của Đảng, Nhà nước và nhân dân miền Nam ruột thịt, hàng nghìn cán bộ, giáo viên, sinh viên mới tốt nghiệp của các trường sư phạm ở miền Bắc đã viết đơn tình nguyện, sẵn sàng rời xa gia đình, tạm biệt bục giảng thân thuộc, nhận nhiệm vụ lên đường vào chiến trường miền Nam.

Theo các tài liệu lưu trữ, từ năm 1961 đến tháng 12/1974, đã có nhiều đợt cán bộ giáo dục và giáo viên với tổng cộng hơn 3.000 nhà giáo đã tình nguyện và được Bộ Giáo dục điều động đi vào chiến trường miền Nam (ký hiệu gọi là đi B).

Mỗi người trong số họ là một câu chuyện riêng, nhưng tất cả đều chung một lý tưởng: đem ánh sáng tri thức, khoa học, gieo mầm trí tuệ, cho cán bộ, chiến sĩ, và con em nhân dân vùng giải phóng ở miền Nam, góp phần đào tạo thế hệ trẻ và nuôi dưỡng khát vọng độc lập, tự do cho đồng bào vùng giải phóng; đáp ứng nhu cầu bồi dưỡng nguồn nhân lực cho cuộc kháng chiến lâu dài, gian khổ; thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng, của Bác Hồ.

Theo Thứ trưởng, nhắc đến nhà giáo đi B là nhắc đến những chuyến hành quân đi bộ vượt dãy Trường Sơn hùng vĩ, hiểm trở. Đó là những tháng ngày mà gian khổ, hiểm nguy dường như không có giới hạn. Trên vai họ phải đeo chiếc ba lô nặng hơn 30 kg là hành trang cá nhân, gạo và thực phẩm. Họ đi bộ như vậy hàng tháng trời, ăn cơm nắm, uống nước suối, ngủ võng rừng, vừa đi vừa phải tránh bom đạn của kẻ thù và các hiểm họa bất thường khác. Cuộc hành quân đó phải đi từ 2 - 3 tháng, thậm chí phải mất 4 - 5 tháng mới tới nơi nhận nhiệm vụ, tùy theo cung đường của mỗi đoàn.

Những nhà giáo ra đi để lại sau lưng cả một gia đình với bố mẹ già, vợ trẻ và các con thơ vài ba tháng tuổi hoặc dăm bảy tuổi đời - lứa tuổi đang rất cần sự chăm sóc dạy bảo của cả cha và mẹ. Họ phải tự đấu tranh tư tưởng giữa trách nhiệm làm con, làm cha, làm chồng và nghĩa vụ với non sông đất nước. Nhiều thầy, cô giáo trẻ, ra đi chưa kịp xây dựng cuộc sống gia đình, họ để lại người yêu thương với lời hứa hẹn ngày trở về.

Với rất nhiều vấn vương, day dứt nhưng vì Tổ quốc cần, vì con em đồng bào miền Nam ruột thịt, họ tạm quên đi tất cả, lên đường với niềm vui và lạc quan của tuổi trẻ mà sẵn sàng cống hiến, hy sinh.

Trước hiểm nguy mà có cô giáo đã kể lại: “Đoàn chúng tôi chỉ biết ngồi cười vì lúc đó có biết sợ chết là gì, chết tới nơi rồi mà còn đùa nhau về chuyện nhà, chuyện quê…” câu nói tưởng chừng giản dị nhưng hàm chứa một nghị lực phi thường.

Vào tới nơi nhận nhiệm vụ, đâu chỉ đơn thuần có việc dạy học. Trước tiên, thầy cô phải tự làm tất cả mọi việc cho cuộc sống của bản thân như dựng nhà, đào hầm trú ẩn ở trong rừng, vận chuyển lương thực,… Có nơi phải đi vận động nhân dân cho con em đi học, vận động bà con hỗ trợ dựng lớp học bằng tranh tre, nứa lá. Tìm kiếm các phương tiện dạy học: từ bảng đen đến bàn ghế đều phải tùy cơ ứng biến, linh hoạt phù hợp với từng nơi, từng chỗ... Dù phải tự làm tất cả những việc mà trước đây chưa hề được đào tạo, chưa từng làm…, nhưng với tình yêu học trò và lòng quyết tâm mang tri thức đến cho trẻ em và đồng bào chưa được đến trường, thầy cô đã vượt qua tất cả.

Rất nhiều thầy cô giáo là những chiến sĩ dũng cảm trong chiến đấu với quân giặc và không ít người anh dũng hy sinh: hy sinh khi đang làm nhiệm vụ dạy học, hy sinh trên đường đi công tác, hy sinh khi chống địch đi càn quét. Đó là những Liệt sĩ của ngành Giáo dục đáng kính, đáng tự hào. Có người mang thương tật suốt đời, họ là những thương binh trên mặt trận giáo dục.

Trong chiến đấu với địch, có nhiều Nhà giáo cũng bị địch bắt làm tù binh. Bị tra tấn dã man, nhưng với lòng yêu nước và tinh thần vững vàng, thầy cô đã không hề khuất phục, khai báo. Trong nhà tù của địch, thầy cô vẫn không quên nhiệm vụ cao cả là dạy học, là truyền bá kiến thức cho mọi người.

Góp phần quan trọng phát triển sự nghiệp giáo dục cách mạng

Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng nhận định: sự có mặt của đội ngũ Nhà giáo đi B trên chiến trường miền Nam, trong suốt 15 năm, (từ 1961 - 1975), cùng với các Nhà giáo kháng chiến, Nhà giáo yêu nước ở miền Nam đã góp phần xây dựng và phát triển sự nghiệp Giáo dục cách mạng trong cuộc chiến đấu lâu dài, bền bỉ của nhân dân ta nhằm đánh đuổi ngoại xâm, giành độc lập tự do, thống nhất nước nhà.

Họ đã góp phần to lớn trong nhiệm vụ xóa nạn mù chữ, bổ túc văn hóa, nâng cao dân trí cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân ở các vùng giải phóng. Đồng thời, đào tạo thế hệ trẻ có kiến thức văn hóa, khoa học, có lòng yêu nước để tiếp nối sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, tự do, thống nhất đất nước; khi đất nước hòa bình có đủ trình độ, năng lực tiếp tục học tập nâng cao để xây dựng đất nước. Các nhà giáo cũng tích cực đấu tranh chống địch trên mặt trận văn hóa, giáo dục, chống phá mọi âm mưu chia rẽ dân tộc, phá hoại hòa bình, thống nhất đất nước.

Khi cuộc chiến đấu của quân và dân ta bước sang giai đoạn Tổng tiến công trong tháng 3 và tháng 4 năm 1975, các tỉnh và thành phố từ Quảng Trị vào tới Cà Mau lần lượt được giải phóng, thì đội quân giáo dục có mặt ở khắp các tỉnh thành ở miền Nam đã kịp thời theo chân các chiến sĩ tiến về tiếp quản các cơ sở giáo dục, các trường học.

Tại Sài Gòn, khi quân Giải phóng tiến vào Dinh Độc Lập, buộc Chính quyền Sài Gòn phải tuyên bố đầu hàng vô điều kiện, thì từ chiều ngày 30/4/1975, đoàn quân giáo dục ở chiến khu Tây Ninh đã có mặt. Và ngày 1/5/1975, tất cả các cơ sở giáo dục do chính quyền Sài Gòn quản lý, từ Bộ Giáo dục và Thanh niên, Viện Đại học Sài Gòn, Sở Giáo dục Sài Gòn đến các trường đại học, trường trung học, tiểu học, mẫu giáo và các cơ sở phục vụ của ngành Giáo dục đều đã được các cán bộ giáo dục, nhân danh Ban Quân quản của Thành phố đến tiếp nhận và quản lý.

Chính với sự nỗ lực tuyệt vời của các Nhà giáo tại chỗ, cùng sự chi viện kịp thời, nhanh chóng của Bộ Giáo dục ở miền Bắc, mà chỉ trong vòng 4 tháng, tất cả các trường học ở miền Nam sau giải phóng, đã được thiết lập lại bộ máy quản lý, lãnh đạo, sắp xếp lại đội ngũ giáo viên, giảng viên và các điều kiện học tập để đồng loạt khai giảng năm học như thường lệ, các học sinh, sinh viên được đi học bình thường. Sự thành công đó, có vai trò đóng góp quan trọng của các Nhà giáo đi B.

Thay mặt Bộ GD&ĐT, Thứ trưởng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới hơn 3.000 nhà giáo đi B, trong đó nhiều người đã hy sinh, nhiều người đã về với tổ tiên; tri ân 80 đại biểu - những người có mặt hôm nay, đại diện cho cả một thế hệ Nhà giáo trong thời kỳ đất nước có chiến tranh.

“Chúng tôi nguyện sẽ làm hết sức mình để phát huy truyền thống tốt đẹp, tiếp tục tôn vinh những đóng góp của các thầy cô, bằng tất cả những hoạt động thiết thực và lâu dài trong sự nghiệp đào tạo thế hệ trẻ hôm nay”, Thứ trưởng bày tỏ.

Học tập, noi gương các thế hệ Nhà giáo lão thành

Hiện nay, ngành Giáo dục Việt Nam có hơn 1,2 triệu nhà giáo. Đất nước đang ở thời kỳ hội nhập sâu rộng, khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ. Cùng với cơ hội là nhiều thách thức: đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng, thu hẹp khoảng cách vùng miền, chuẩn bị nguồn nhân lực cho kỷ nguyên số, kỷ nguyên vươn mình, cất cánh của dân tộc.

Thứ trưởng mong mỏi, mỗi thầy cô hôm nay sẽ học tập, noi gương các thế hệ Nhà giáo lão thành, để phát huy tinh thần yêu nước, sẵn sàng nhận nhiệm vụ khó khăn; nêu cao đạo đức nhà giáo, là tấm gương sáng cho học trò; đổi mới sáng tạo, kết hợp tri thức hiện đại với giá trị truyền thống; truyền cảm hứng, giúp học trò nuôi dưỡng khát vọng, tình yêu quê hương.

“80 năm qua, ngành Giáo dục Việt Nam đã trải qua biết bao gian khó và vinh quang. Trong chặng đường ấy, nhà giáo đi B là biểu tượng sáng ngời của trí tuệ, lòng dũng cảm và tình yêu Tổ quốc.

Hôm nay, chúng ta gặp nhau để nhắc nhau rằng: truyền thống chỉ thật sự sống nếu được tiếp nối. Mỗi nhà giáo hôm nay hãy là một “nhà giáo đi B” của thời bình - sẵn sàng đi đến những nơi khó khăn nhất, gánh vác những việc gian khổ nhất vì học trò, vì đất nước. Cuộc gặp mặt, tri ân lần này là cuộc gặp mặt, tri ân lần đầu tiên và sẽ còn các cuộc gặp mặt, tri ân tiếp trong những năm sau vào dịp 20/11 hằng năm.

Do thời gian, do chiến tranh, do công tác lưu trữ qua nhiều năm, không tránh khỏi việc hồ sơ bị thất lạc nên Bộ GD&ĐT xin phép được tiếp tục rà soát, đối chiếu hồ sơ của các Nhà giáo đi B để bảo đảm sự chính xác, vinh danh các Nhà giáo đã có một thời cống hiến cả tuổi thanh xuân của mình cho đất nước”, Thứ trưởng chia sẻ.