Giải pháp nâng cao hiệu quả các tiết ôn tập Toán

Giúp học sinh tránh cách học thụ động

Theo thầy Trần Doãn Cương, thường trong tiết ôn tập giáo viên thường là nêu bài tập và giao nhiệm vụ chung hoặc gọi một số học sinh lên bảng giải. Vì vậy tiết ôn tập thường nhàm chán, căng thẳng, chỉ có vài học sinh làm được và tự giác học, rồi lên bảng giải lại.

Một tiết bài tập thành công không phải là phải giải hết và chữa hết được bài tập lên bảng, mà thành công của tiết dạy là dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh có thể hệ thống hóa kiến thức và thấy hứng thú, say mê khi tự tìm được hướng giải một bài tập hoặc rút được những kinh nghiệm bổ ích, tránh được những sai lầm thường gặp trong giải toán.

Việc thực hiện theo các phương pháp dạy học cũ học sinh học theo cách học thụ động ghi chép là chính. Người giáo viên cũng bị hạn chế trong việc rút kinh nghiệm khi áp dụng dạy lại nội dung này cho các khóa sau và sẽ không thấy khó khăn của học sinh. Học sinh sẽ khó khăn khi học tiếp ứng dụng đạo hàm ở lớp 12 và không có kiến thức nền tảng để tự ôn tập trong hè.

Vì vậy để dạy học bài tập Toán, đặc biệt trong chương V (Đại số & Giải tích 11 - chương trình chuẩn) đạt hiệu quả cao, người giáo viên cần đầu tư thiết kế bài dạy theo hướng phân hóa và có thể đa dạng về hình thức và nội dung.

Học theo hợp đồng là cách tổ chức học tập trong đó mỗi học sinh hoặc một nhóm học sinh làm việc với gói nhiệm vụ khác nhau (Nhiệm vụ bắt buộc và nhiệm vụ tự chọn) trong một khoảng thời gian nhất định, dựa trên năng lực và nhịp độ học tập của mình để thực hiện nhiệm vụ học tập và học sinh được quyền lựa chọn thứ tự giải các bài tập

Khi giáo viên sử dụng phương pháp dạy học theo hợp đồng, tuy mất nhiều thời gian chuẩn bị và nghiên cứu kĩ bài giảng, nhưng khi tiến hành thì đơn giản và đạt hiệu quả cao, có thể tích lũy được chuyên môn.

Phương pháp dạy học theo hợp đồng là một cách thay thế việc giảng bài của giáo viên cho toàn thể lớp, nhưng giáo viên vẫn theo dõi và quản lí được hoạt động học tập học sinh và có thời gian đáp ứng được năng lực của từng nhóm học sinh.

Nếu mới nhìn qua, nhiều người cho rằng, phương pháp này không khác dạy học theo nhóm, có sử dụng phiếu học tập. Nhưng hợp đồng sẽ làm cho học sinh thích thú hơn, có tinh thần trách nhiệm, đồng thời hợp đồng đã chỉ rõ nguyên tắc làm việc và kết quả đạt được trong thời gian nhất định, đồng thời khối lượng công việc phong phú hơn, lựa chọn đa dạng hơn và phân hóa mịn hơn.

Các bước tiến hành học theo hợp đồng

Thầy Trần Doãn Cương chia sẻ các bước dạy học theo hợp đồng được áp dùng vào bài ôn tập chương V(Đại số & Giải tích 11 (chương trình chuẩn).

Theo đó, đầu tiên cần lựa chọn nội dung học tập phù hợp, cả lý thuyết, bài tập và phương tiện học tập. Sau đó, thiết kế các dạng bài tập và nhiệm vụ học tập theo hợp đồng.

Căn cứ vào mục tiêu bài dạy, chuẩn kiến thức kĩ năng và hướng áp dụng quan điểm dạy học phân hóa, học theo hợp đồng vào bài ôn tập chương V (Đại số & Giải tích 11 (chương trình chuẩn)), thầy Trần Doãn Cương thiết kế các hoạt động chính như sau:

Hoạt động 1: Hình thành bảng hệ thống hóa mạch kiến thức của chương.

Cách tổ chức: Thông qua một trò chơi. Mỗi nhóm chọn một gói câu hỏi và thực hiện trả lời nhanh vào giấy A4

Hoạt động 2: Học sinh nghiên cứu và kí kết hợp đồng, thực hiện hợp đồng bằng việc lựa chọn trả lời hoặc phiếu học tập số 1 hoặc phiếu học tập số 2 (Nhóm 4 học sinh).

Cách tổ chức: Giáo viên phát cho mỗi nhóm một hợp đồng và hai phiếu học tập trong cùng một tờ giấy A4.

Nội dung: Ở mỗi phiếu học tập đều chia thành 2 phần: Phần bắt buộc (hoàn thành nhiệm vụ tại lớp) và phần tự chọn. Đặc biệt thì phần tự chọn thì bài tập khó hơn và tiếp tục phân hóa sâu hơn. Khi thiết kế bài tập, xuất phát từ dụng ý để xây dựng, qua đó đúc rút được những sai lầm thường gặp hoặc định phương pháp giải hoặc hình dung cách suy nghĩ của học sinh.

Đối với phiếu học tập số 1: Cấu trúc câu hỏi phần bắt buộc vừa có tính chất ôn tập tổng hợp, vừa là định hướng chương trình giải bài tập tương tự ở nội dung tự chọn, phù hợp với năng lực của đa số học sinh ở mức trung bình, yếu, kém.

Phiếu học tập số 2 phù hợp với học sinh ở mức khá giỏi. Phiếu học tập số 2 cũng có cấu trúc tương tự như phiếu học tập số 1 nhưng ở mức độ nâng cao hơn và ít định hướng hơn để học sinh tự phát hiện ra dấu hiệu và cách giải.

Hoạt động 3: Tổng kết và kết thúc hợp đồng

Cách tổ chức: Qua quá trình giám sát, kết hợp với thu hợp đồng để kiểm tra tự đánh giá của học sinh, giáo viên tổng kết và nhấn mạnh nội dung bài học. Cho làm một bài kiểm tra và có thể lấy một điểm kiểm tra thường xuyên.

Cách thức thực hiện tổ chức cho học sinh học theo hợp đồng theo tiến trình sau:

 Kinh nghiệm để tiết dạy đạt hiệu quả cao

Phương pháp có thể áp dụng cho tiết bài tập và ôn tập chương, đặc biệt sẽ đạt hiệu quả cao hơn đối với học sinh có ý thức học tập tốt.

Khi tiến hành kiểm tra bài cũ và củng cố bài có thể kết hợp với một số trò chơi để tạo không khí thoải mái, tự nhiên ban đầu (hỏi đáp giữa các cặp bằng câu hỏi cho sẵn của giáo viên, dùng giấy A4 để ghi kết quả, dùng kĩ thuật động não để kích thích tư duy của học sinh).

Khi xây dựng phiếu học tập và hợp đồng cần căn cứ vào chuẩn kiến thức kĩ năng và trình độ của đối tượng học sinh để linh hoạt thiết lập hệ thống câu hỏi phù hợp. Các câu hỏi có thể dễ nhưng phải nêu được vấn đề.

Khi dạy học theo hợp đồng giáo viên cũng cần đa dạng các hình thức gợi mở để phù hợp với trình độ tiếp nhận và giải quyết vấn đề của học sinh

Để hợp đồng là biên bản khả thi, giáo viên nên hướng dẫn và gợi ý để học sinh thiết lập nhóm hợp lý (có thể là nhóm 4 học sinh có mức kiến thức tương đồng) và lựa chọn nhiệm vụ khả thi theo chiều hướng phát triển.

Khi quan sát hoạt động của học sinh, giáo viên nên đặt những câu hỏi vì sao với học sinh, ngay cả khi các em làm đúng. (Vì sao em giải thế này? Vì sao em không áp dụng cách này? Theo em đi theo hướng này có được không?)

Để tiết dạy đảm bảo về thời gian, giáo viên nên sử dụng bài giảng điện tử để hỗ trợ trong hai giai đoạn: Hệ thống mạch kiến thức ban đầu và hệ thống cũng cố bài học, đáp án các bài tập.