Gần một nửa số trường hợp ung thư phổi ở những người chưa bao giờ hút thuốc được ước tính có liên quan đến ô nhiễm không khí.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí là mối đe dọa đáng kể và sâu rộng đối với sức khỏe cộng đồng, với 99% dân số thế giới đang hít thở không khí không lành mạnh.
Những rủi ro liên quan đến ô nhiễm không khí cũng tương tự như những rủi ro do hút thuốc lá. Thực tế, ô nhiễm không khí hiện được ước tính gây ra gần bảy triệu ca tử vong mỗi năm.
Con số này có thể so sánh với tỷ lệ tử vong vượt mức do COVID-19 gây ra vào năm 2020 và 2021. Các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình phải chịu thiệt hại nặng nề nhất, chiếm tới 91% số ca tử vong sớm liên quan đến ô nhiễm không khí.
Ô nhiễm không khí đang đe dọa tiến trình đạt được trong việc giảm gánh nặng ung thư trên toàn thế giới bằng cách góp phần làm tăng số ca chẩn đoán ung thư mỗi năm - những bệnh ung thư có thể phòng ngừa được.
Giảm ô nhiễm không khí chỉ trực tiếp giảm thiểu nguy cơ phát triển ung thư phổi, nhưng những hành động để làm như vậy – tăng không gian xanh, nguồn năng lượng sạch hơn, vận chuyển tích cực (đi bộ và đi xe đạp) – cũng dẫn đến một loạt lợi ích sức khỏe, bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh hơn, tăng cường hoạt động thể chất và giảm tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm cũng như bệnh đi kèm, đồng thời có thể làm giảm khả năng phát triển các bệnh ung thư khác.
Theo Ngân hàng Thế giới, chi phí toàn cầu cho các thiệt hại về sức khỏe liên quan đến việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí ước tính khoảng 8,1 nghìn tỷ USD, tương đương 6,1% GDP toàn cầu. Vì vậy có thể nói lợi ích của việc giảm tiếp xúc với ô nhiễm không khí là rất lớn.
Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí
 |
| Giảm ô nhiễm không khí sẽ giảm thiểu nguy cơ phát triển ung thư phổi. (Ảnh: ITN) |
Ô nhiễm không khí là do vật chất dạng hạt mịn – các hạt nhỏ trong không khí gọi là PM2.5 có đường kính 2,5 micromet hoặc nhỏ hơn – là sự kết hợp của các hạt rắn và các giọt chất lỏng có thể xâm nhập sâu vào phổi và thậm chí đi vào máu.
Vật chất dạng hạt này bao gồm đất, bụi, bồ hóng và khói. Nó đến từ nhiều nguồn khác nhau, chẳng hạn như các nhà máy đốt than và khí đốt tự nhiên, ô tô, nông nghiệp, cháy rừng, bếp đốt củi, đường không trải nhựa và công trường xây dựng.
Tiếp xúc với ô nhiễm dạng hạt có thể gây ra những thay đổi trong tế bào đường thở, gây ra ung thư phổi. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những thay đổi này có thể thấy rõ ở khoảng một nửa số người mắc bệnh ung thư phổi chưa bao giờ hút thuốc.
Tại Hội nghị chuyên đề Tổng thống ESMO 2022, Giáo sư Charles Swanton của Viện Francis Crick đã trình bày nghiên cứu nêu bật các hạt tương tự góp phần gây ra biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng đến sức khỏe con người thông qua cơ chế gây ung thư quan trọng trong tế bào phổi.
Ủy ban Lancet về ô nhiễm và sức khỏe đã xác định rằng tất cả các dạng ô nhiễm đều gây ra 43% số ca tử vong do ung thư phổi. Chỉ riêng ô nhiễm không khí đã gây ra tới 29% tổng số ca tử vong do ung thư phổi.
Những giải pháp phòng ngừa hiện có
 |
| Không một thành phố nào trong số 100 thành phố lớn nhất thế giới đáp ứng được các hướng dẫn về ô nhiễm không khí của WHO. (Ảnh: ITN) |
Các chính phủ trên khắp thế giới đã thừa nhận những tác động bất lợi của ô nhiễm không khí trong nhà và xung quanh đối với người dân của họ, nhưng nỗ lực giải quyết các yếu tố nguy cơ này vẫn chưa đồng đều.
Hiện có 6.000 thành phố ở 117 quốc gia đo lường chất lượng không khí nhưng không có bằng chứng nào cho thấy việc giám sát này đã dẫn đến sự cải thiện về chất lượng không khí. Trên thực tế, không một thành phố nào trong số 100 thành phố lớn nhất thế giới đáp ứng được các hướng dẫn về ô nhiễm không khí của WHO.
Năm 2015, các chính phủ đã thông qua nghị quyết tại Hội đồng Y tế Thế giới, trong đó thừa nhận rằng ô nhiễm không khí gây ra sự bất bình đẳng về sức khỏe toàn cầu, ảnh hưởng không cân đối đến trẻ em, phụ nữ và người lớn tuổi cũng như những người có thu nhập thấp.
Để ứng phó, WHO đã phát triển một kế hoạch hành động nhằm ứng phó với tác động của ô nhiễm không khí đối với các nhóm dân cư khác nhau.
Liên Hợp Quốc đã kêu gọi chấm dứt tài trợ cho nhiên liệu hóa thạch và kêu gọi các chính phủ thực thi quy định hiệu quả để hạn chế khí thải và giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch cũng như các chất gây ô nhiễm không khí khác.
Cũng cần có các sáng kiến phát triển toàn cầu để giúp các nước có thu nhập thấp chuyển sang sử dụng vật liệu nấu ăn và sưởi ấm hộ gia đình sạch hơn cũng như các nguồn năng lượng sạch hơn.
WHO đã ban hành Hướng dẫn chất lượng không khí toàn cầu mới để hỗ trợ các chính phủ phát triển các chính sách hiệu quả, như: ưu tiên giảm ô nhiễm không khí ở các đô thị; thúc đẩy vận chuyển tích cực (ví dụ: đi xe đạp và đi bộ); giảm lượng khí thải xe cộ; chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch hơn; giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà, đặc biệt ở các hộ gia đình sử dụng nhiên liệu rắn để nấu ăn và sưởi ấm; xây dựng các tiêu chuẩn và quy định quốc gia về chất lượng không khí; thiết lập hệ thống giám sát chất lượng không khí để theo dõi tiến độ đáp ứng các tiêu chuẩn này.
