“Cõng chữ” từ miền xuôi lên “cổng trời”
Cuối xã Hra (huyện Mang Yang, Gia Lai) là con đèo Mang Yang, nơi này thường được người dân bản địa gọi là “cổng trời”. Địa hình của xã được bao quanh bởi những dãy núi Hra, tạo thành một lòng chảo rộng. Làng Đê Kon nằm tách biệt trên một đỉnh núi cao. Người dân nơi đây, quanh năm chỉ biết đến cây sắn, cây mì. Chỉ khi các giáo viên “cõng chữ” từ miền xuôi lên đỉnh thì học sinh mới được đến trường.
Nằm dưới ngọn núi Đê Kôn là ngôi trường Tiểu học Hra số 2. Đa phần là học sinh là đồng bào dân tộc thiểu số. Trong số đó, điểm trường làng Đê Kôn là khó khăn nhất bởi đường đi lại vất vả, người dân sống tách biệt, đời sống kinh tế khó khăn. Để lên được điểm trường này, các giáo viên phải vượt qua một con dốc núi dựng đứng dài khoảng 4km.
5h sáng, khi tiếng gà chưa cất tiếng gáy, từng con gió lạnh cắt xuyên qua lớp áo… lúc đó các cô giáo trường tiểu học Hra bắt đầu hành trình “vượt núi” lên “cổng trời”. Mờ mờ qua lớp sương, chúng tôi đã nhìn thấy cô Lê Thị Diệu (55 tuổi) và cô Hà Thị Linh (48 tuổi) đang rồ ga, bươn lên từng con dốc. “Người đi, người đẩy” tiếng thở át tiếng xe. Cơn rét lúc này xuống dưới 14 độ nhưng sao người các cô vẫn đổ mồ hôi như tắm. Tiếng xe rồ ga, tiếng động cơ cháy khét nhưng hành trình vẫn tiếp tục… Các cô giáo cứ âm thầm đi nhanh cho kịp giờ dạy trong giấc ngủ say của bà con dân bản.
Vừa hì hục đẩy xe, dừng lại nghỉ, cô Diệu bộc bạch: “Nhà trường thì đề nghị các cô giáo trẻ lên cắm tại làng Đê Kon. Tuy cô tuổi lớn, còn 1 - 2 năm nữa là về hưu, nhưng cô vẫn xung phong lên điểm trường khó khăn nhất này bởi thương lũ trò “mất cái chữ”. Thêm nữa, cô muốn mình là người đi đầu để các giáo viên trẻ thấu hiểu và nối tiếp hành trình “gieo chữ” ở điểm trường vùng khó này.”
“Trời lạnh, rét, các cô không sợ đâu. Cứ leo núi thì mồ hôi đổ ra là mát. Lo nhất là những lúc trời mưa, tay các cô yếu mà đường thì dốc đứng, trơn trợt. Gặp lúc đó, chỉ biết bỏ xe máy lại mà bò lên núi từng đoạn. Đường thì dài, các cô phải đi bộ phải vài tiếng đồng hồ mới đến được điểm trường. Dân thấy xe các cô bỏ lại cũng không ai lấy. Lúc trời tạnh thì mình nhờ dân chở xuống lấy xe rồi về”, cô Diệu nói trong tiếng cười.
Dân góp gạo nuôi giáo viên “bám bản”
Gần một tiếng đồng rồi bươn qua con dốc đỏ, hai cô giáo cũng đến được với điểm trường làng Đê Kôn. Vừa đến trường, chúng tôi đã nhìn thấy anh trưởng thôn làng Đê Kôn và hàng chục học sinh đang dùng cành cây quét dọn trường lớp sạch sẽ. Bà con trong làng thay nhau lau phòng học. Thấy các cô giáo vượt núi đến điểm trường, từng nhóm học sinh người Bahnar nhanh chân chạy lại ôm cô giáo. Đúng là một tình cảm cô trò mà chúng tôi chưa hề nhìn thấy được ở một ngôi trường nào.
Đúng 7h30, cô Linh gõ tiếng trống vào lớp. 28 em học sinh thuộc 2 lớp ghép là 1+2 và 3+4 đứng tập trung trước sân trường. Cô Linh và cô Diệu nhìn đảo quanh và biết hôm nay có 4 em vắng học. Không ai bảo, mỗi cô đi một hướng xuống làng Đê Kôn để tìm học sinh. Lúc này, em học sinh A Chơng đang ngái ngủ. Khi nghe tiếng cô Diệu gọi đến lớp, em Chơng mới dậy rửa mặt rồi lên xe cô giáo chở đến lớp. Chốc lát, 4 em học sinh vắng đã được các cô đến nhà gọi dậy đi học.
“Từng nhà học sinh chúng tôi đều thuộc hết. Công việc đầu tiên đến trường là điểm danh sĩ số, nếu em nào vắng thì giáo viên đến nhà hỏi thăm và chở lên trường. Nhiều lúc học sinh ốm nặng chúng tôi cũng chở xuống núi để đưa đến trạm xá khám. Nhiều năm nay, bà con đã ý thức được tầm quan trọng khi con họ biết “cái chữ”. Qua đó, họ cũng tự giác đưa con đến lớp, ai rảnh gần trường thì sang giúp đỡ vệ sinh. Đi rừng có bó rau rừng, con gà hay cây măng le cũng đưa biếu cô”, cô Linh bộc bạch.
Thầy Nguyễn Huy Ba là một trong những giáo viên “cắm bản” hơn chục năm tại điểm trường làng Đê Kôn. Thầy Ba tâm sự: “Năm 2008, tôi lên dạy trên điểm trường khó khăn nhất này. Lúc đó, đường xá còn gian nan, toàn phải xuyên rừng mất hàng tiếng đồng hồ mới lên được tận đỉnh. Khó khăn vậy nên chúng tôi phải ở trên này đến cuối tuần mới được về. Người dân thấy giáo viên ăn ở thiếu thốn lại vác gạo miền xuôi lên. Lúc này, dân đã nói các giáo viên cứ lên đây ở lại nhà dân, không phải mang gì lên cả. Ở đây, người dân có gạo thì ăn gạo, có rau rừng thì ăn rau rừng… Không để cho giáo viên đói đâu”.
Cảm phục thầy cô vượt núi lên dạy học, dân làng đều yêu thương và dành tình cảm đặc biệt cho những giáo viên nơi đây.
“Mới đầu, dân chưa hiểu về “cái chữ” nên lúc đi vận động học sinh ra lớp rất khó khăn. Nhưng qua công tác dân vận, nhờ những người có uy tín phối hợp để giải thích và dân tin mới chịu đưa con đến trường. Khi được dân tin, dân yêu, chúng tôi đã thuận lợi rất nhiều trong công tác dạy học và được bà con giúp đỡ rất nhiều khi dạy trên đỉnh Đê Kôn này’, thầy Ba nhớ lại
Gần 20 năm, thầy Nguyễn Huy Ba và thầy Mai Ánh Dương đã thay nhau cắm bản trên điểm trường làng Đê Kon. Khi năm 2018, người dân làng đã kiến nghị mong muốn nhà trường cho các giáo viên nữ lên đây dạy cho học sinh. Thuận theo những mong muốn của bà con, nhà trường đã họp bàn và có hai cô lớn tuổi trong trường đã tự xung phong lên điểm trường vùng khó cùng bà con “gieo chữ”.
Cô Lê Thị Kim Quy - Hiệu trưởng Trường tiểu học Hra số 2 cho biết: “Trường có 556 học sinh, đa phần các em là học sinh đồng bào Bahnar. Tại các làng đều có điểm trường và thuận lợi cho các em học sinh đi học. Điểm trường làng Đê Kon nằm tách biệt trên đỉnh núi nên các giáo viên cũng khó khăn trong việc đến trường dạy học. Năm học này, đã có 2 giáo viên xung phong lên dạy tại điểm trường khó khăn này. Đối với những năm tiếp theo sẽ có sự luân phiên nhằm duy trì công tác dạy và học xuyên suốt nhằm nâng cao chất lượng giáo dục vùng cao”.
“Ngoài ra, điểm trường Đê Kon là một điểm trường vùng khó, đời sống bà con thiếu thốn. Chính vì vậy, ngoài việc dạy học, nhà trường con huy động nhiều nguồn để quyên góp sách vở, bút và quần áo cũ cho học sinh. Được đến trường biết “cái chữ”, có quần áo, sách vở nên các em học sinh rất hào hứng. Tỉ lệ duy trì sĩ số cũng nhờ vậy mà được đạt 100%”, cô Quy cho biết thêm.
Giữa cái giá rét của trời cuối đông, nhưng trên đỉnh Đê Kôn, các giáo viên vẫn cố gắng dậy sớm nấu vội nồi xôi vừa ăn sáng và đùm lên phát cho học sinh. Những nắm xôi, miếng ram bốc khói giữa cái giá rét đông đã sưởi ấm cho học sinh trên “cổng trời” Hra. No cái bụng, khoác lên mình những bộ áo ấm được các giáo viên mang tặng đã khiến các em học sinh bước vào lớp học với niềm vui, hạnh phúc.
