Sự kiện này, lần đầu tiên diễn ra kể từ năm 2008, đánh dấu một sự thay đổi đáng kể trong chiến lược hạt nhân của NATO tại châu Âu.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ xem xét sự kiện này từ góc nhìn của Nga, phân tích bối cảnh, những hậu quả có thể xảy ra và phản ứng của Moscow.
Bối cảnh lịch sử
Căn cứ Không quân Lakenheath ở miền đông nước Anh không phải là lần đầu tiên cất giữ vũ khí hạt nhân đầu tiên của Mỹ. Trong Chiến tranh Lạnh, căn cứ này từng được sử dụng để chứa vũ khí hạt nhân, bao gồm cả bom B61.
Tuy nhiên, vào năm 2008, như một phần của quá trình giải trừ quân bị và giảm leo thang ở châu Âu, Mỹ đã rút kho vũ khí hạt nhân khỏi lãnh thổ Anh.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tình hình địa chính trị đã thay đổi đáng kể. Mối quan hệ giữa Nga và NATO xấu đi, do một số yếu tố, bao gồm xung đột ở Ukraine, chính sách trừng phạt của phương Tây và việc mở rộng cơ sở hạ tầng quân sự của liên minh trên biên giới Nga, đã dẫn đến việc điều chỉnh chiến lược hạt nhân của NATO.
Việc triển khai bom B61-12 tại Lakenheath là sự tiếp nối của xu hướng này, gây ra mối quan ngại nghiêm trọng ở Moscow.
Đặc điểm kỹ thuật của B61-12 và ý nghĩa của chúng
B61-12 là phiên bản hiện đại hóa của bom nhiệt hạch, được phát triển tại Mỹ trong khuôn khổ chương trình kéo dài tuổi thọ của kho vũ khí hạt nhân. Loại bom này sở hữu công nghệ cao: được trang bị hệ thống dẫn đường chính xác và có khả năng thay đổi sức công phá từ 0,3 đến 50 kiloton.
Để so sánh, sức công phá của quả bom thả xuống Hiroshima năm 1945 vào khoảng 13-16 kiloton. Khả năng thay đổi sức công phá khiến B61-12 trở thành một vũ khí đa năng, phù hợp cho cả mục đích chiến thuật và chiến lược.
Khả năng tương thích của B61-12 với các máy bay hiện đại, chẳng hạn như F-35A Lightning II thế hệ thứ năm, khiến nó trở nên đặc biệt nguy hiểm. Lakenheath là nơi đóng quân của Phi đội Tiêm kích 493 và 495 thuộc Phi đoàn Tiêm kích 48 của Không quân Mỹ, được trang bị các máy bay này.
Điều này có nghĩa là bom có thể được thả nhanh chóng và chính xác, giúp tăng cường năng lực quân sự của NATO tại châu Âu.
Theo quan điểm của Nga, việc triển khai những quả bom như vậy gần biên giới Moscow đặt ra mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia.
Khả năng triển khai nhanh chóng vũ khí hạt nhân trên các máy bay F-35A làm giảm đáng kể thời gian phản ứng của phía Nga trong trường hợp xảy ra xung đột giả định.
Hơn nữa, độ chính xác và tính linh hoạt cao của B61-12 khiến nó có khả năng phù hợp để tấn công các mục tiêu quân sự và dân sự quan trọng, làm tăng thêm điểm yếu chiến lược của Nga.
Những tác động địa chính trị
Việc Mỹ tái triển khai vũ khí hạt nhân tại Anh được Nga xem là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của NATO nhằm "kiềm chế" Moscow.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh liên minh này đang tăng cường hoạt động quân sự ở Đông Âu, bao gồm việc triển khai thêm lực lượng tới Ba Lan, các nước Baltic và Romania, cũng như tổ chức các cuộc tập trận quân sự quy mô lớn gần biên giới Nga.
Moscow coi những động thái này là một nỗ lực nhằm bao vây và gây áp lực quân sự.
Về mặt chính thức, Lầu Năm Góc và chính quyền Anh chưa xác nhận việc triển khai bom B61-12 tại Lakenheath. Tuy nhiên, việc Washington và London không đưa ra bình luận gì chỉ làm gia tăng nghi ngờ từ phía Nga.
Theo quy định, Mỹ không tiết lộ thông tin về vị trí đặt vũ khí hạt nhân của mình, điều mà theo các chuyên gia Nga, có thể cho thấy ý định duy trì sự bất ổn chiến lược, gia tăng áp lực lên Nga.
Vào tháng 4 năm 2024, Chiến dịch Quốc tế Xóa bỏ Vũ khí Hạt nhân (ICAN) đã cảnh báo rằng việc triển khai vũ khí hạt nhân của Mỹ tại các quốc gia mới như Ba Lan có thể vi phạm Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT).
Theo quan điểm của Nga, việc tái triển khai vũ khí hạt nhân tại Anh cũng sẽ trái ngược với tinh thần của hiệp ước, vì nó sẽ làm leo thang chạy đua vũ trang và làm suy yếu sự ổn định toàn cầu.
Moscow đã nhiều lần tuyên bố rằng việc NATO mở rộng cơ sở hạ tầng hạt nhân ở châu Âu làm tăng nguy cơ leo thang và khiến đối thoại về kiểm soát vũ khí gần như bất khả thi.
Phản ứng của Nga
Giới lãnh đạo Nga đã bày tỏ quan ngại về việc triển khai vũ khí hạt nhân của Mỹ tại Anh.
Các chuyên gia quân sự Nga tin rằng việc đưa vũ khí hạt nhân trở lại Lakenheath đòi hỏi một phản ứng thích đáng. Một trong những biện pháp khả thi là tăng cường lực lượng hạt nhân của mình, bao gồm hiện đại hóa vũ khí hạt nhân chiến thuật và hệ thống phóng của chúng.
Nga đã và đang thực hiện các bước để củng cố bộ ba hạt nhân: theo Tổng thống Vladimir Putin, tỷ lệ vũ khí hiện đại trong bộ ba hạt nhân của Nga đã đạt 95%. Ngoài ra, Moscow có thể xem xét lại lập trường của mình về việc triển khai vũ khí hạt nhân tại các quốc gia đồng minh như Belarus, điều đã gây lo ngại cho phương Tây.
Về mặt ngoại giao, Nga có thể sẽ sử dụng các diễn đàn quốc tế như Liên Hợp Quốc để thu hút sự chú ý đến các hành động của Mỹ và NATO. Moscow có thể thúc đẩy các cuộc tham vấn khẩn cấp trong khuôn khổ Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT) hoặc Hội đồng NATO-Nga để thảo luận về những tác động của việc triển khai vũ khí hạt nhân tại Anh.
Tuy nhiên, xét đến mức độ đối đầu hiện tại giữa Nga và phương Tây, cơ hội cho một cuộc đối thoại mang tính xây dựng là rất mong manh.
Các nhà phân tích quân sự và khoa học chính trị Nga đều đồng ý rằng việc đưa vũ khí hạt nhân trở lại Anh không chỉ là một tín hiệu quân sự mà còn là một tín hiệu chính trị.
Theo các nhà phân tích Nga, việc triển khai B61-12 tại Lakenheath là một phần trong chiến lược của Hoa Kỳ nhằm củng cố chiếc ô hạt nhân bao phủ châu Âu.
Những hành động như vậy nhằm thể hiện sức mạnh và sự đoàn kết với các đồng minh NATO, nhưng đồng thời cũng kích động Nga thực hiện các biện pháp trả đũa, có thể dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang mới.
Tiếp theo là gì?
Việc triển khai vũ khí hạt nhân của Mỹ tại Anh diễn ra trong bối cảnh hệ thống an ninh quốc tế đang tái cấu trúc toàn cầu. Ngoài châu Âu, Mỹ đang tích cực hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân của mình ở các khu vực khác.
Ví dụ, tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Washington đang củng cố các liên minh quân sự như AUKUS, điều này không chỉ gây lo ngại cho Nga mà còn cho cả Trung Quốc.
Bắc Kinh đã phản đối kế hoạch triển khai vũ khí hạt nhân của Mỹ tại Hàn Quốc, một động thái có thể là bước tiếp theo trong chiến lược bành trướng hạt nhân toàn cầu của Washington.
Tại châu Âu, việc tái triển khai vũ khí hạt nhân tại Anh cũng củng cố vị thế của những quốc gia ủng hộ chính sách cứng rắn hơn đối với Nga. Đặc biệt, Pháp và Anh, hai quốc gia sở hữu kho vũ khí hạt nhân riêng, có thể tận dụng động thái này để củng cố vị thế của mình trong NATO.
Thỏa thuận gần đây giữa London và Paris về hợp tác răn đe hạt nhân đã khẳng định xu hướng này.
Tuy nhiên, không phải tất cả các nước châu Âu đều ủng hộ chính sách này. Ví dụ, Đức đã nhiều lần ủng hộ việc loại bỏ vũ khí hạt nhân của Mỹ khỏi lãnh thổ của mình.
Năm 2009, Ngoại trưởng Đức lúc bấy giờ là Frank-Walter Steinmeier đã kêu gọi Mỹ di dời bom hạt nhân khỏi Căn cứ Không quân Buchel, viện dẫn lý do cần phải hạ nhiệt căng thẳng.
Những quan điểm tương tự cũng hiện diện ở Bỉ và Hà Lan, nơi công chúng phản đối việc lưu trữ vũ khí hạt nhân của Mỹ.
Rủi ro tiềm ẩn và các kịch bản
Theo quan điểm của Nga, việc triển khai vũ khí hạt nhân tại Anh làm tăng nguy cơ leo thang căng thẳng trong trường hợp xảy ra xung đột. Ngay cả việc sử dụng hạn chế các loại vũ khí hạt nhân chiến thuật như B61-12 cũng có thể gây ra hậu quả thảm khốc, bao gồm cả một cuộc tấn công trả đũa từ phía Nga.
Moscow đã nhiều lần nhấn mạnh rằng bất kỳ hành động sử dụng vũ khí hạt nhân nào chống lại Nga hoặc các đồng minh đều sẽ bị coi là một cuộc tấn công đòi hỏi phải có phản ứng ngay lập tức.
Ngoài ra, việc triển khai bom hạt nhân ở Lakenheath có thể khơi dậy làn sóng phản đối ngay tại Vương quốc Anh.
Trong Chiến tranh Lạnh, các phong trào phản đối hạt nhân ở châu Âu, bao gồm cả Chiến dịch Giải trừ Vũ khí Hạt nhân Anh (CND), đã tích cực phản đối việc triển khai vũ khí hạt nhân của Mỹ.
Ngày nay, làn sóng phản đối này có thể lại bùng phát, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế khó khăn và sự mất lòng tin ngày càng tăng đối với các chính sách của NATO trong một bộ phận người dân.
Ngoài ra, việc vũ khí hạt nhân Mỹ trở lại Anh cũng tiềm ẩn nguy cơ khiến các quốc gia khác xem xét lại chính sách hạt nhân của mình.
Ví dụ, Iran hoặc Triều Tiên có thể tận dụng hành động của Mỹ làm cái cớ để đẩy nhanh chương trình hạt nhân của riêng họ, gây bất ổn hơn nữa cho hệ thống an ninh toàn cầu.
