Dạy học tốt Sinh học với phiếu học tập

Tiện ích đa năng của phiếu học tập

Trước khó khăn này, cô Đỗ Thị Minh Hòa cho rằng, một trong những phương tiện chủ yếu để tổ chức hoạt động học tập ở trường THPT đó là sử dụng phiếu học tập. Phiếu học tập là những tờ giấy rời, in sẵn những công tác độc lập hay làm theo nhóm nhỏ, được phát cho học sinh (HS) để hoàn thành trong một thời gian ngắn của tiết học.

Nội dung ghi trong phiếu có thể là tìm ý hoàn thành bảng hoặc trả lời câu hỏi hoặc đánh dấu vào hàng, cột ...Nguồn thông tin là SGK, hình vẽ, băng đĩa hình...

Phiếu học tập có giá trị rất lớn ở chỗ: Với một nhiệm vụ học tập phức tạp, nếu dùng câu hỏi sẽ rất dài dòng, nhưng dùng phiếu có kẻ bảng với những tiêu chí cụ thể, kiến thức thu được sẽ được định hướng rõ ràng, cô đọng và ngắn gọn.

Bằng việc sử dụng phiếu học tập, hoạt động của giáo viên từ trình bày, giảng giải, thuyết minh sang hoạt động hướng dẫn, chỉ đạo HS. Mọi HS được tham gia hoạt động tích cực, không còn hiện tượng nói chuyện hoặc thụ động nghe giảng nữa.

Bằng việc hoàn thành phiếu học tập, HS tự đánh giá mình, tạo được hứng thú trong giờ học. Qua đó giáo viên (GV) cũng kiểm soát được trình độ HS, kịp thời điều chỉnh phương pháp để tăng hiệu quả dạy học.

Theo cô Đỗ Thị Minh Hòa, trong dạy học có nhiều dạng phiếu khác nhau, tùy mục tiêu đặt ra cũng như đặc điểm nội dung của bài mà giáo viên lựa chọn dạng phiếu cho phù hợp.

Loại phiếu hình thành kiến thức: Dạng phiếu này có ưu điểm là rèn luyện HS biết đọc tóm tắt nội dung và phân tích hình vẽ tìm ra kiến thức cơ bản. Điều này rất quan trọng để giúp HS có phương pháp sử dụng tài liệu khoa học sau này khi cần thiết.

Loại phiếu phát triển năng lực nhận thức: Với dạng phiếu này, HS vừa nắm chắc kiến thức cơ bản vừa có kĩ năng phân tích, tổng hợp so sánh, đặc biệt các em sẽ củng cố và ghi nhớ được ngay kiến thức. Giúp việc học trở nên dễ dàng hơn vì vậy HS sẽ hứng thú hơn.

Phương pháp sử dụng phiếu học tập trong dạy học

Theo chia sẻ của cô Đỗ Thị Minh Hòa, quy trình thiết kế phiếu học tập qua 6 bước: Xác định mục tiêu bài học; định hướng về phương pháp dạy học và phương tiện dạy học; xác định nội dung sử dụng phiếu học tập; tập hợp thông tin, dữ liệu cần thiết; trình bày phiếu học tập; chuẩn bị những biện pháp để chỉ đạo và điều khiển quá trình học tập.

Giáo viên có thể sử dụng phiếu học tập để hình thành kiến thức mới. Với những bài học mà kiến thức đơn giản, dễ hiểu, GV nên dùng phiếu học tập ngay từ khâu dạy bài mới. Điều này sẽ tránh được sự nhàm chán trong dạy và học.

Với những bài có khối lượng kiến thức lớn, khó hiểu hơn thì việc dùng phiếu học tập càng giúp HS trở nên dễ hiểu và nắm được kiến thức cơ bản nhanh hơn. Tuy nhiên GV cần phải giải thích rõ hơn những bài đơn giản.

Để củng cố bài học, GV vẫn tiến hành dạy bình thường theo nội dung trong SGK, sau đó giáo viên phát phiếu học tập để HS tự tóm tắt kiến thức dựa vào nội dung đã học. Đây coi như phần ghi nhớ kiến thức của bài.

Để củng cố chương hoặc một chủ đề lớn, tốt nhất giáo viên phát phiếu học tập cho từng HS để HS tự chuẩn bị ở nhà. Đến giờ ôn tập cho HS báo cáo kết quả, GV nhận xét, tổng kết làm nội dung học tập chính thức.

Ví dụ: Sau khi học xong chương I - Chuyển hoá vật chất và năng lượng, GV cần yêu cầu HS so sánh để rút ra những điểm giống nhau cơ bản giữa chuyển hoá vật chất và năng lượng ở thực vật và động vật, từ đó rút ra đặc điểm chung về chuyển hoá vật chất và năng lượng ở cấp cơ thể. Để giúp HS tổng hợp, so sánh tốt nội dung này, GV nên đưa phiếu học tập cho HS về nhà hoàn thành sau khi học xong bài 21.

Để nhận xét, đánh giá hoạt động học tập của HS, GV có thể có nhiều cách xử lí phiếu học tập khác nhau tuỳ theo từng nội dung kiến thức, mục đích sử dụng.

Phiếu học tập sử dụng theo nhóm: Sau thời gian hoạt động nhóm để hoàn thành phiếu học tập, GV có thể thu lại phiếu học tập và quan sát nhanh để biết kết quả của nhóm.

Khi gọi đại diện nhóm trình bày GV có thể đưa lại phiếu để nhóm đó trình bày sau đó tiếp tục thu lại để đánh giá sau tiết học. GV cũng có thể yêu cầu các nhóm HS đổi phiếu cho nhau để các nhóm đánh giá chéo nhau sau khi GV đưa đáp án phiếu học tập. Nếu có sử dụng máy chiếu thông minh, GV có thể chiếu các phiếu học tập của các nhóm để cả lớp cùng đánh giá.

Phiếu học tập hoạt động cá nhân: Có thể cho HS đánh giá chéo nhau dựa trên đáp án GV đưa ra sau khi đã gọi một số HS trình bày, hoặc GV cũng có thể thu về để đánh giá sau.

Nếu không thu phiếu lại, GV có thể đánh giá ngẫu nhiên một vài HS, nếu các em làm tốt thì tuyên dương, nếu làm chưa tốt cần nhắc nhở.

Sau khi GV nhận xét, đưa đáp án, cần yêu cầu HS chỉnh sửa trong phiếu học tập những kiến thức chưa chính xác để đi đến kết luận thống nhất kiến thức bài học. HS có thể giữ PHT đó lại hoặc viết nội dung trong phiếu vào vở ghi làm kiến thức ôn tập sau này.