Tránh học tủ
Trọng tâm chương trình GDPT 2018 nhấn mạnh việc ôn tập môn Ngữ văn không còn dừng lại ở việc học thuộc lòng nội dung bài học hay phân tích một cách khuôn mẫu. Thay vào đó nhấn mạnh yêu cầu đánh giá năng lực đọc hiểu, viết, nói và nghe, những kỹ năng then chốt giúp học sinh sử dụng tiếng Việt hiệu quả và phản ánh tư duy cá nhân.
Theo cô Nguyễn Thị Thư, giáo viên Ngữ văn Trường TH, THCS & THPT Ngôi sao Hà Nội (quận Hoàng Mai, Hà Nội), Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 đã đặt ra nhiều yêu cầu mới trong việc ôn tập và đánh giá môn Ngữ văn ở bậc THPT, nhằm phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất học sinh.
Cụ thể, chương trình mới không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra kiến thức mà còn tập trung đánh giá năng lực đọc hiểu, viết, nói và nghe của người học.
“Điều này đồng nghĩa với việc nội dung ôn tập cần được định hướng học sinh hiểu bản chất kiến thức, biết cách vận dụng vào thực tiễn và phản ánh tư duy cá nhân”, cô Thư chia sẻ và cho biết thêm, một trong những điểm nổi bật của chương trình mới là sự kết hợp giữa việc hình thành năng lực chung như tự học, giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề… với năng lực đặc thù của môn Ngữ văn như năng lực ngôn ngữ, năng lực văn học.
Qua quá trình ôn tập, mục tiêu giáo dục hướng tới giúp học sinh không chỉ học đủ kiến thức để thi cử mà còn học được cách biểu đạt ý kiến, xây dựng quan điểm, và phản biện trên nền tảng kiến thức và trải nghiệm cá nhân.
Học sinh phải tự trang bị kiến thức tổng hợp trước khi bước vào phòng thi. Bên cạnh việc ôn tập các tri thức cơ bản, các em cần chủ động mở rộng qua các học liệu bên ngoài sách giáo khoa, cùng với đó là tự rèn kỹ năng cảm thụ văn bản.
Cũng theo cô Thư, sự đổi mới này không đơn thuần là thay đổi hình thức đề thi mà còn là sự thay đổi căn bản về phương pháp giáo dục: “Nội dung ôn tập phải hướng tới việc giúp học sinh hiểu bản chất và vận dụng kiến thức vào giải quyết các tình huống thực tiễn, không ôn tập một cách máy móc, rập khuôn".
Phương pháp ôn tập và làm bài hiệu quả
Một trong những phương pháp đang được cô Nguyễn Thị Thư áp dụng hiệu quả là tổ chức ôn tập theo chủ đề và thể loại theo từng chuyên đề (chuyên đề thơ, chuyên đề truyện ngắn,…) hoặc theo cấu trúc từng phần của đề thi dưới dạng các câu hỏi và kĩ năng làm bài phần đọc hiểu, kỹ năng làm văn nghị luận.
Phương pháp được kỳ vọng giúp học sinh tự khái quát hệ thống kiến thức, đồng thời tạo điều kiện để các em nhận diện được đặc điểm thể loại, tư tưởng chủ đề, mối liên hệ giữa các văn bản trong chương trình cũng như giúp người học kết nối, khái quát được tư tưởng cũng như đặc điểm nổi bật của các thể loại văn học trong chương trình học.
“Đây là cách tiếp cận phù hợp với định hướng phát triển năng lực, giúp học sinh không học rời rạc từng tác phẩm mà hình thành tư duy tổng hợp, có chiều sâu hơn khi phân tích và cảm thụ văn học”, cô Thư nhấn mạnh.
Song song với ôn tập kiến thức, việc rèn luyện kỹ năng viết bài được xem là yếu tố quyết định chất lượng bài thi. Qua việc rèn luyện đề, học sinh luôn được luyện với các dạng bài thực tế, từ đó hình thành kỹ năng, tránh tình trạng bị động hoặc lúng túng khi bước vào kỳ thi.
Tại Trường TH, THCS & THPT Ngôi sao Hà Nội, cô Thư thường hướng dẫn học sinh luyện viết theo cấu trúc mẫu để làm quen với đề chính thức, tổ chức giờ học thuyết trình, tranh biện để học sinh được đưa ra quan điểm cá nhân. Thông qua các giờ học này, giáo viên có thể đưa ra tiêu chí đánh giá rõ ràng để học sinh tự đánh giá và rút kinh nghiệm cho bản thân.
Đối với Nghị luận văn học, cô Thư đưa ra lời khuyên, để phân tích được giá trị của một tác phẩm văn học, học sinh cần nắm chắc đặc trưng thể loại để biết được đối với đề này, khi phân tích cần đảm bảo những yếu tố gì; Cái hay của nghệ thuật viết truyện ngắn, thơ được thể hiện như thế nào trong đoạn trích đề bài đưa ra.
Đối với nghị luận xã hội, ngoài nắm chắc các thao tác làm bài, học sinh cần phải vận dụng kiến thức thực tiễn, cùng với tư duy phản biện để khẳng định quan điểm cá nhân của mình trước vấn đề được nêu trong đề.
Từ kinh nghiệm chấm bài thi, cô Thư nhận thấy học sinh thường mắc phải hai lỗi phổ biến. Thứ nhất là do chủ quan dẫn đến trình bày cẩu thả, sai cấu trúc đoạn văn hoặc bố cục bài viết thiếu rõ ràng.
Ngoài ra, nhiều học sinh vẫn thiếu kỹ năng làm bài, không xác định đúng trọng tâm vấn đề, từ đó phân tích lan man, lạc đề và diễn đạt thiếu đi sự mạch lạc.
Việc luyện viết thường xuyên, kết hợp với làm đề theo cấu trúc chuẩn và nhận phản hồi chi tiết để điều chỉnh, là cách hiệu quả nhất giúp học sinh cải thiện kỹ năng làm bài, trình bày mạch lạc và tránh mất điểm đáng tiếc trong kỳ thi chính thức.
“Sự tự tin quyết định đến 90% tâm lý của học sinh lúc làm bài. Vậy nên ôn tập kĩ càng, luyện đề nhuần nhuyễn chính là cách tốt nhất để chuẩn bị tâm lý vững vàng cho kỳ thi quan trọng”, cô Thư khẳng định.
