Tại sao Washington đột nhiên quan tâm đến ý tưởng này đến vậy? Nghị quyết có thể chứa đựng những điều gì?
Tờ Izvestia đã đề nghị một trong những nhà quan sát quân sự và đối ngoại độc lập hàng đầu của Mỹ bình luận.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết các vấn đề an ninh chiến lược là một trong số ít lĩnh vực có tiềm năng đối thoại giữa Nga và Mỹ.
"Lĩnh vực đối thoại tiềm năng chính giữa Mỹ và Nga là các vấn đề liên quan đến an ninh chiến lược, trong đó có vấn đề không gian", người phát ngôn nói với các phóng viên hôm 5 tháng 4 khi bình luận về kế hoạch của Mỹ và Nhật Bản nhằm đưa ra một giải pháp trước Liên hợp quốc.
Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vào tuần tới sẽ đề xuất lệnh cấm triển khai vũ khí hạt nhân trong không gian.
Ông Peskov nói: "Đối với dự án, chúng tôi cần chờ đợi, nghiên cứu tài liệu, đọc nó rồi hình thành lập trường".
Trước những bình luận của ông Peskov là những nhận xét của người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby hôm 4 tháng 4 nêu rõ những kỳ vọng của Washington đối với Moscow liên quan đến dự thảo nghị quyết chưa được đưa ra.
Ông Kirby nói: "Chúng tôi đã nghe Tổng thống Putin nói rằng Nga không có ý định triển khai vũ khí hạt nhân trong không gian. Vì vậy, chúng tôi mong đợi Nga bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết này.
Không có lý do gì để không làm vậy. Và nếu họ không ủng hộ nghị quyết thì tôi nghĩ điều đó sẽ đặt ra một số câu hỏi thực sự chính đáng cho ông Putin về ý định thực sự của ông ấy là gì".
"Lập trường của chúng tôi khá rõ ràng và minh bạch", ông Putin nói trong cuộc gặp ở Điện Kremlin với Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu hồi tháng 2 khi bình luận về tuyên bố của các quan chức Mỹ rằng 'Nga đã có được một số khả năng về vũ khí chống vệ tinh mới đáng lo ngại, chúng có thể sẽ sớm đi vào hoạt động'.
"Chúng tôi luôn và vẫn kiên quyết phản đối việc triển khai vũ khí hạt nhân trong không gian. Ngược lại, chúng tôi kêu gọi mọi người tuân thủ tất cả các thỏa thuận trong lĩnh vực này.
Nga nhiều lần đề nghị tăng cường hợp tác chung trong lĩnh vực này nhưng vì lý do nào đó, ở phương Tây, chủ đề này không được nói đến", ông Putin nói.
Người đứng đầu Bộ Quốc phòng Nga, ông Shoigu cũng nói trong cuộc họp, cáo buộc Washington đang nói không đúng về mối đe dọa không gian từ Nga để thực hiện một ý định nào đó.
"Chúng tôi chưa triển khai bất kỳ vũ khí hạt nhân nào trong không gian hoặc bất kỳ yếu tố nào của chúng để sử dụng chống lại vệ tinh hoặc tạo ra các khu vực mà vệ tinh không thể hoạt động hiệu quả", ông Shoigu nói.
Nhiều nhà lãnh đạo Mỹ muốn gửi thêm viện trợ cho Kiev và đang cố gắng lôi kéo Nga vào các cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí hạt nhân bị đình chỉ trong bối cảnh cuộc khủng hoảng ở Ukraine.
"Mỹ và phương Tây… đang kêu gọi đánh bại Nga về mặt chiến lược, mặt khác lại nói rằng họ muốn có một cuộc đối thoại về ổn định chiến lược, giả vờ rằng những điều đó không liên quan đến nhau", ông Putin nói và nhấn mạnh rằng: "Cách tiếp cận như vậy sẽ không có tác dụng".
Nghị quyết có gì?
Nghị quyết chung Mỹ-Nhật được cho là kêu gọi các nước cam kết không "phát triển vũ khí hạt nhân hoặc bất kỳ loại vũ khí hủy diệt hàng loạt nào khác được thiết kế để đưa vào quỹ đạo", tái khẳng định kỳ vọng rằng các quốc gia tuân thủ đầy đủ Hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân trong không gian năm 1967.
Thông tin chi tiết hơn về dự thảo nghị quyết vẫn chưa được công bố, nhưng Phó Đại sứ Nga tại Liên Hợp Quốc Dmitry Polyansky đã bình luận về đề xuất này vào tháng trước, gọi nó là "xa rời thực tế" và cáo buộc Mỹ "lại thực hiện một chiêu trò tuyên truyền khác" thông qua một động thái chính trị.
Thời gian tò mò
Earl Rasmussen, một nhà bình luận quân sự và đối ngoại độc lập kỳ cựu, đồng thời là Trung tá quân đội Mỹ đã nghỉ hưu với 20 năm phục vụ, cho rằng: "Thật thú vị khi biết chi tiết về hiệp ước được đề xuất này của Hoa Kỳ".
Ông Rasmussen nói: "Tôi thường thận trọng khi giới lãnh đạo đề xuất điều gì đó, bởi vì Mỹ có lẽ là quốc gia đã đơn phương gia hạn hoặc rút khỏi nhiều hiệp ước hơn bất kỳ quốc gia nào khác".
Chuyên gia Rasmussen cho biết ông nhận thấy thời điểm đưa ra đề xuất của Mỹ vừa thú vị vừa gây tò mò, cũng như những chi tiết chưa được tiết lộ rất quan trọng cần biết, bởi vì một hiệp ước liên quan đến việc cấm triển khai vũ khí hạt nhân trong không gian đã tồn tại từ trước đó.
"Tôi chỉ tò mò mục đích đằng sau việc này là gì", nhà phân tích cân nhắc và tự hỏi liệu nghị quyết này có thể nhằm mục đích kiểm soát không chỉ việc triển khai vũ khí hạt nhân ngoài không gian mà còn cả sự phát triển của chúng hay không.
"Ý tôi là nếu chúng ta nhìn vào Hiệp ước Chống tên lửa đạn đạo năm 1972 mà Mỹ đã rút khỏi, chính Mỹ đã phát triển các hệ thống phòng thủ tên lửa trước khi làm như vậy và sau đó họ rút khỏi hiệp ước và triển khai chúng", ông Rasmussen nói.
"Tôi cũng nghĩ rằng Mỹ có thể lo ngại về một loại vũ khí xung điện từ (EMP)", nhà quan sát nói, đề cập đến vũ khí xung điện từ có thể phá hủy các thiết bị điện tử của vệ tinh.
"Vũ khí hạt nhân rõ ràng có thể làm được điều đó, nhưng bạn không cần vũ khí hạt nhân. Mỹ thậm chí còn thừa nhận rằng họ không chắc liệu Nga có đang phát triển vũ khí hạt nhân cho không gian vũ trụ hay không, nhưng tôi nghĩ Mỹ lo ngại về EMP", chuyên gia Rasmussen nói.
Ông Rasmussen cũng cho biết bộ máy quân sự của Mỹ phụ thuộc rất nhiều vào vệ tinh cho các hoạt động của mình.
"Vì vậy, tôi nghĩ có lẽ Mỹ lo ngại về khả năng phòng thủ không tốt của mình để chống lại một số loại vũ khí, thiết bị chống vệ tinh. Vậy có thể đó là nguyên nhân đằng sau Nghị quyết Mỹ bảo trợ".
Dù thế nào đi chăng nữa, nhà quan sát nhấn mạnh rằng "phải có lợi" cho Washington khi đưa ra nghị quyết ngay bây giờ, nếu không họ sẽ không đề xuất nó.
Nếu nghị quyết được diễn đạt một cách trung thực và thúc đẩy các đề xuất có lợi cho mọi người, theo Rasmussen, sẽ không có vấn đề gì khi Nga và các nước khác xem xét nó.
Mỹ nhiều lần cáo buộc Nga phát triển siêu vũ khí trên không gian có khả năng làm nghiêng cán cân chiến lược toàn cầu, gần đây nhất là thông qua việc tạo ra công nghệ diệt vệ tinh chạy bằng năng lượng hạt nhân.
Cùng lúc cáo buộc Nga quân sự hóa không gian, Lầu Năm Góc đã dần dần tăng cường khả năng chiến tranh không gian của mình, chính thức thành lập Lực lượng Không gian như một nhánh riêng của quân đội Mỹ vào năm 2019, thực hiện các bước tăng cường quân sự trên không gian.
Trong đó, các chòm vệ tinh mới và kế hoạch biến không gian thành một miền chiến đấu mới đang được Mỹ thảo luận một cách công khai. Tháng 12 năm 2023, Trung tướng Thủy quân lục chiến Matthew Glavy nhấn mạnh rằng Mỹ phải "giành được lĩnh vực không gian" để giành chiến thắng trong các cuộc chiến.
Năm 2008, Nga và Trung Quốc đưa ra Hiệp ước ngăn chặn chạy đua vũ trang ngoài vũ trụ (PAROS) - một dự thảo thỏa thuận kiểm soát vũ khí toàn diện nhằm cấm triển khai vũ khí, hệ thống chống vệ tinh và công nghệ tiên tiến khác được sử dụng cho mục đích quân sự trong không gian.
Moscow và Bắc Kinh đã nói đến hiệp ước này nhiều lần trong các cuộc đàm phán với Washington và các đồng minh của họ.
Năm 2021, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đã nhấn mạnh rằng: "Các biện pháp ràng buộc về mặt pháp lý, được chấp nhận chung có thể ngăn chặn một cuộc đối đầu quân sự ngoài không gian.
Thế nhưng chính quyền Mỹ đã bác bỏ và coi PAROS như một 'âm mưu ngoại giao' của Nga và Trung Quốc nhằm bằng cách nào đó mang lại cho những nước này 'lợi thế quân sự' trước Mỹ.
