Ông Nguyễn Minh Trường – Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THCS và THPT Cao Lộc (Kỳ Lừa, tỉnh Lạng Sơn), chia sẻ về cách nhà trường gìn giữ tiếng mẹ đẻ và dạy văn hóa dân tộc thiểu số cho học sinh thông qua các hoạt động giáo dục.
Trường học gìn giữ tiếng mẹ đẻ
Ngôn ngữ dân tộc không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, khẳng định bản sắc mỗi người. Thầy Trường quan niệm rằng tiếng mẹ đẻ còn là nền tảng nuôi dưỡng nhân cách và niềm tự hào dân tộc cho học sinh.
“Nếu học sinh không biết nói tiếng dân tộc, mà vào trường nội trú thì em sẽ bị lạc lõng với các bạn nên bản thân mỗi em phải tự biết yêu, biết hiểu, biết tìm tòi về ngôn ngữ của dân tộc mình,” thầy Trường bày tỏ và cho biết thêm ý thức được tầm quan trọng đó, chương trình giảng dạy của nhà trường đã lồng ghép bảo tồn và phát huy ngôn ngữ dân tộc vào mọi hoạt động giáo dục.
Giờ ra chơi, sân trường rộn rã những câu đố, trò chơi dân gian bằng tiếng Tày, Nùng. Các em cùng nhau tập hát dân ca, luyện nói tiếng mẹ đẻ, từ đó tự tin hơn khi giao tiếp trong cộng đồng.
Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THCS và THPT Cao Lộc còn thành lập câu lạc bộ luyện nói tiếng dân tộc, giúp học sinh rèn kỹ năng ngôn ngữ, phát âm chuẩn, đồng thời hiểu sâu hơn giá trị văn hóa trong mỗi câu từ.
“Nhiều em vốn ngại ngùng khi nói tiếng dân tộc, nhưng qua các hoạt động, các em dần tự tin hơn về bản thân và dân tộc mình”, ông Trường cho biết
Điều đặc biệt, đội ngũ giáo viên cũng chủ động học tiếng dân tộc để gần gũi học trò. “Khi thầy cô học tiếng cùng học sinh, các em cảm thấy vui và tự hào vì đã hướng dẫn được thầy cô nói tiếng dân tộc mình. Nhà trường xem đây là cách để rút ngắn khoảng cách giữa giáo viên với học sinh, xây dựng môi trường học tập thân thiện, khích lệ các em tự tin hơn” - ông Trường chia sẻ.
Bên cạnh tự học, nhiều thầy cô đăng ký các lớp đào tạo tiếng dân tộc tại trường Cao đẳng Sư phạm hoặc Trung tâm giáo dục thường xuyên do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lạng Sơn cấp phép. Khi giáo viên biết tiếng dân tộc không chỉ dễ dàng giảng dạy các nội dung văn hóa địa phương, mà còn hiểu sâu phong tục tập quán, hoàn cảnh học sinh để giáo dục hiệu quả hơn.
Gieo mầm văn hóa dân tộc
Song hành cùng bảo tồn ngôn ngữ, Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú Cao Lộc đặc biệt chú trọng giáo dục văn hóa truyền thống. Nhà trường xây dựng “góc dân tộc” - một không gian thu nhỏ trưng bày trang phục, nhạc cụ, dụng cụ lao động, tranh ảnh về đời sống cộng đồng. Đây là nơi học sinh có thể tìm hiểu lịch sử dân tộc mình ngay trong từng giờ ra chơi.
Trường cũng quy định học sinh mặc trang phục dân tộc vào một số ngày trong tuần. Những bộ váy áo thổ cẩm, khăn đội đầu, vòng tay bạc đều là trang phục gốc, không pha tạp, thể hiện nét đẹp riêng của mỗi dân tộc.
Ông Trường chia sẻ, nhiều em được mẹ hoặc bà tự tay may áo váy, mang đến trường với niềm tự hào. Trong ánh mắt các em, trang phục không chỉ là áo quần mà còn chứa đựng câu chuyện về gia đình, quê hương, văn hóa.
Các tiết học như giáo dục công dân, lịch sử, ngữ văn đều lồng ghép nội dung văn hóa dân tộc, từ truyền thuyết, tên núi sông, anh hùng dân tộc đến phong tục tập quán. Từ đó, học sinh không chỉ học kiến thức mà còn thấm nhuần đạo lý uống nước nhớ nguồn, thêm yêu quê hương xứ sở.
Ngoài ra, nhà trường thường xuyên tổ chức hoạt động ngoại khóa quy mô từ cấp trường đến cấp huyện. Hội thi văn nghệ, trình diễn trang phục dân tộc, thi tìm hiểu lịch sử quê hương… trở thành sân chơi để học sinh tự tin thể hiện bản sắc, tự hào dân tộc. Nhiều em sau các hoạt động đã mạnh dạn đăng ký tham gia đội tuyên truyền văn hóa, trở thành hạt nhân lan tỏa trong cộng đồng.
“Học sinh trường tôi gần như em nào cũng tự hào về dân tộc của mình, khơi dậy được tinh thần yêu nước. Đặc biệt nhất là nhà trường còn thành lập câu lạc bộ hát then - một nét văn hóa đặc trưng của xứ Lạng. Câu lạc bộ thường xuyên tổ chức các buổi giao lưu, tìm hiểu về hát then, giúp học sinh thêm yêu và tự hào về nghệ thuật truyền thống dân tộc mình” - ông Trường khẳng định.
Trong xã hội hiện đại, việc gìn giữ bản sắc dân tộc càng cần thiết. Những ngôi trường như Phổ thông Dân tộc Nội trú Cao Lộc không chỉ dạy tri thức, mà còn nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc cho học sinh, giúp các em lớn lên vững vàng cùng bản sắc quê hương.
Tỉnh Lạng Sơn có hơn 80% dân số là người dân tộc thiểu số, chủ yếu là Tày, Nùng. Trong bối cảnh hội nhập, nguy cơ mai một tiếng mẹ đẻ ngày càng rõ rệt. Nhiều phụ huynh mong con giỏi tiếng phổ thông, ít dạy con nói tiếng dân tộc. Bởi vậy, những ngôi trường nội trú đã trở thành điểm tựa, góp phần gìn giữ tiếng mẹ đẻ, tiếp nối qua các thế hệ.
