Loạn túi tự hủy
Hiện trên thị trường, ở các chợ, siêu thị, loại túi nilon tự hủy được quảng cáo khá phổ biến. Túi nilon tự hủy sinh học, túi nilon tự phân hủy… là những tên gọi khác nhau của loại túi nilon đang được nhiều người lựa chọn vì giá hợp lý và thân thiện với môi trường.
Nhưng đây có thực sự là loại túi nilon an toàn? Tại các siêu thị, túi đựng thực phẩm tự hủy sinh học do Việt Nam sản xuất có giá từ 50.000 đồng đến 90.000 đồng/cuộn, túi nhập khẩu từ châu Âu có giá từ 110.000 đồng/cuộn.
Túi nilon tự hủy thường có màu trắng hoặc trong suốt, khi sờ vào trơn mượt. Tuy mỏng hơn nhưng loại túi này có độ dai, bền tương đương túi nilon truyền thống. So với giá các loại túi nilon đang bán trên thị trường, túi tự hủy có giá cao hơn từ 2 lần.
Liệu đây có phải là những loại túi nilon hoàn toàn phân hủy, không độc hại và thân thiện với môi trường? PGS.TS Đặng Thị Cẩm Hà, Viện Công nghệ Sinh học, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam cho biết, túi nilon truyền thống bán trên thị trường có thành phần hoàn toàn là các hạt vi nhựa cùng các thành phẩm tạo màu, tạo độ dai, độ dẻo…
Túi nilon phân hủy sinh học đang bán trên thị trường, ngoài các hạt vi nhựa (chiếm khoảng 40 – 50%) còn có thêm thành phần khác như chất phụ gia phân hủy, hay một số thành phần tự nhiên như bột ngô, bột sắn, bột mì… Dù thành phần nhựa có ít hơn túi nilon thông thường nhưng về bản chất, các loại túi nilon phân hủy sinh học vẫn là túi nilon, được cho thêm chất phụ gia để đẩy nhanh quá trình phân rã.
TS Vũ Minh Đức, Trường ĐH Bách khoa Hà Nội cho biết, bản chất của các túi tự hủy này khác hoàn toàn với túi tự phân hủy từ tinh bột sắn, vì các túi tự hủy này vẫn sử dụng nhựa PE không thể phân hủy được. Lý do là trong quá trình thổi túi, người ta cho thêm phụ gia vào nhựa PE khiến chúng có thể phân rã nhanh hơn.
Nghĩa là ở ngoài môi trường, các túi nilon này sẽ bị mủn ra, phân rã nhanh hơn, nhưng thành phần nhựa vẫn không biến mất mà tích tụ trong môi trường dưới dạng vi hạt nhựa (microplastic) có kích thước rất nhỏ. Còn túi tự phân hủy sinh học thì ngược lại, sau khi phân hủy, sản phẩm cuối cùng là CO2, nước, sinh khối (biomass), không ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường và hệ sinh thái.
Phân biệt các khái niệm
Hiện nay, trên thị trường, rất nhiều loại túi nilon được quảng cáo là tự hủy hoặc phân hủy sinh học được bày bán, thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng.
Người tiêu dùng có thể tìm mua loại túi này tại siêu thị, mức giá dao động từ 60 - 90 nghìn đồng/cuộn (tùy từng nhãn hiệu) được sản xuất bằng cách tận dụng từ nguồn phế liệu bã mía, xơ dừa… hay dùng nguyên liệu bột bắp. Một số loại túi phân hủy sinh học của Đức, Hà Lan, Nhật Bản… có giá cao hơn từ 50 - 60 nghìn so với sản phẩm trong nước.
Tuy nhiên, người tiêu dùng cần phân biệt rõ giữa túi nilon tự hủy và nilon phân hủy sinh học để tránh nhầm lẫn. Túi phân hủy sinh học khi có tác dụng của vi sinh vật có trong môi trường (đặc biệt là ở môi trường có mật độ vi sinh vật cao) sẽ chuyển hóa thành CO2 và H2O (nước) hoặc tạo thành chất hữu cơ đơn giản và hòa tan trong môi trường.
Còn túi nhựa tự hủy chỉ vỡ vụn thành những mảnh có kích thước rất nhỏ sau một thời gian bị tác động của loại hóa chất mà nhà sản xuất dùng để sản xuất sản phẩm này, sau đó vẫn phát tán trong môi trường.
Theo các chuyên gia, túi nhựa tự hủy chỉ thay đổi về mặt kích thước của vật liệu sau một thời gian phân rã, chứ bản chất của nguyên liệu dùng sản xuất ra chúng không hề thay đổi. Do đó, túi nhựa tự hủy hoàn toàn không có ý nghĩa gì về bảo vệ môi trường, thậm chí còn có tác hại nhiều hơn. Bởi phế thải nhựa càng vụn càng phát tán trong môi trường nhanh, rộng và càng khó xử lý...
Theo thống kê chưa đầy đủ, mỗi hộ gia đình Việt Nam thường sử dụng 5 - 7 túi nilon/ngày bao gồm cả túi to, túi nhỏ và những túi siêu nhỏ... Hàng triệu túi nilon được sử dụng và thải ra môi trường hàng ngày. Quá trình phân hủy của một chiếc túi nilon có thể kéo dài từ 500 - 1.000 năm nếu không bị tác động của ánh sáng mặt trời.
Cần đọc kỹ thành phần
Để phục vụ nhu cầu sử dụng túi tự phân hủy của người tiêu dùng, không ít nhà sản xuất đã tự gắn mác sinh học cho những chiếc túi để thu lợi. Nếu vẫn quyết định lựa chọn túi ni lông, khi mua sản phẩm, bạn nên đọc kỹ thành phần nguyên liệu làm ra chiếc túi.
Ngoài ra, có thể xác định túi tự phân hủy sinh học có độc hay không bằng cách đốt. Nếu thấy sản phẩm dễ cháy, không bốc khói thì tính độc hạn chế. Nếu khi đốt túi khó cháy, bốc khói, có mùi lạ, khét… đó là túi có tính độc.
PGS.TS Đặng Thị Cẩm Hà cho biết, các loại túi nilon tự hủy nhưng không phân hủy sinh học, thì sau khi thải ra môi trường, sẽ bị nát ra, nhưng các mảnh vụn thì vẫn còn đó, phát tán vào môi trường thành các hạt vi nhựa. Chúng đi vào chu trình thức ăn của sinh vật biển.
Nguồn ô nhiễm plastic theo dòng nước chảy ra biển làm đại dương phải hứng chịu, làm chết dần hệ sinh vật biển, tàn phá hệ sinh thái biển. Đáng quan ngại nhất là các mảnh nhỏ có kích cỡ nano sẽ làm hỏng chu trình dinh dưỡng của động vật biển. Còn các mảnh nhỏ cỡ nhỏ hơn 1m cũng làm động vật lớn ở biển chết khi nhầm đó là thức ăn.
“Ngay cả đối với loại túi nilon tự phân hủy sinh học, cũng không có nghĩa là nó sẽ phân hủy dễ dàng như lá cây. Túi phân hủy phải có điều kiện thích hợp, bảo đảm về nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm nhất định, phù hợp với từng loại thì mới phân rã được.
Theo thông tin từ các nhà sản xuất, loại túi này có thể phân rã trong thời gian từ 6 tháng đến 2 năm, hoặc lâu hơn nữa, tùy theo điều kiện môi trường. Do đó, việc sử dụng túi nilon vẫn là một gánh nặng với môi trường. Không nên nghĩ dùng túi tự hủy thì thoải mái, dùng càng nhiều càng tốt”, PGS.TS Đặng Thị Cẩm Hà cho biết.
