Viết cho mình là điều thông thường ở tất cả những người đã trót mang nghiệp viết, bởi nói cho cùng viết về điều gì hay về ai cũng chỉ là những hình thức khác nhau của sự đối thoại với chính mình. Tập thơ “Đừng trôi nữa tình yêu mang phận cỏ” cũng là sự đối thoại ấy, nhưng là đối thoại trực diện, thành thực nhất, quyết liệt nhất mà tôi từng thấy với nỗi buồn, nỗi cô đơn cho tới khi nó chảy tan thành nước mắt.
Cảm hứng thương thân trước hết bắt nguồn từ những ngậm ngùi, xót tiếc:
Em xót đời em rơi rụng nhớ nhung thừa
không dành dụm, không vẹn toàn hương lửa
đã hoang phí đã dại khờ đã lỡ
đã hanh hao tàn tạ suốt bao mùa!
(Muộn)
Những câu thơ đọc lên buốt nhói bởi lẽ những “nhớ nhung thừa”, “hoang phí”, “dại khờ” kia là sự tự ý thức cùa một người đàn bà dường như đang bất lực trước dòng chảy của thời gian, chỉ còn biết “ngơ ngác tiếc”! Nhưng không chỉ có thế, đó còn là là sự ý thức cao độ về chân giá trị - những “dốc lòng trao tặng”, “nhớ nhung đầy”, “cạn trắng sông xanh và biển biếc”… dành tặng tình yêu nhưng lại chỉ nhận về mình thua thiệt.
Tập thơ dẫu buồn như nước mắt nhưng cho ta nhận diện một gương mặt tình yêu thật đẹp mà tôi đảm bảo rằng bao nhiêu người sẽ phải ước ao bởi nó quá đỗi chân thành, cháy bỏng. Nhiều người đàn bà cũng yêu mãnh liệt nhưng đến mức cạn cùng, tan chảy, không ngại “lụy” để được yêu như thế này thì chỉ có một Đinh Thị Thu Vân:
Lụy yêu lụy nhớ lụy chờ
Lụy nao hơi thở, lụy đưa đẩy lời
Anh ơi em ngả nghiêng rồi
Bao nhiêu hạt máu đang rời trái tim!
(Lụy)
Nhưng buồn quá phải không, bất công quá phải không vì giá mà mình cũng vô tâm, và không thành thật “trao đến phai tàn” để không phải nhận về, nhận ra những hờ hững mà ai đó vô tâm “trút xuống vai người”! Buồn thế, nhưng rồi biết làm gì hơn, hay chỉ biết cùng thơ ấm ức:
Em ấm đầy nước mắt
mà lòng anh lạnh cằn
(Những câu thơ khuỵu xuống)
Rất nhiều những giây phút “câu thơ khuỵu xuống” vì hụt hẫng, vì “trước vô tâm người đã tặng cho người”, vì sự thật “anh dừng lại đành sao giây phút tạm”… Vậy mà, cả tập thơ, không có một dòng nào oán giận đến cay nghiệt, dù có hờn có trách. Có vẻ như người đàn bà chỉ muốn nhận về trọn vẹn nỗi khổ, coi đó như là định mệnh của đời mình:
Em sẽ sống, cam lòng xin đánh đổi
chất ngất tủi hờn… để nhận chút hương rơi!
(Là ngày mai đừng vội hôm nay)
Thương và cảm phục quá trái tim mong manh mà dũng cảm của người đàn bà hết mình với chữ “yêu”. Dường như đã có một tình yêu lớn để chị tựa vào. Nhưng cuộc đời trớ trêu lại chỉ cho người ta tìm thấy hạnh phúc trong nghịch cảnh.
Coi mình như “con thiêu thân cam phận sống quên đời”, người đàn bà lao vào những đợt sóng ào ạt yêu thương nhớ nhung thắc thỏm. Dù biết trước sẽ nhận về mình tận cùng bẽ bàng, chua xót. Mấy ai hiểu được, người đàn bà đã một khi đã yêu, còn bao dung cả với chính mình, cho nên có là gì đâu trước những điều này:
có thể vì anh đã quen nhận từ em những hy sinh lầm lũi
những chăm chút tận tình từ một phía thủy chung
(Say buồn)
Trước linh cảm chia xa, cũng không trách móc mà chỉ thương. Đây là lời an ủi của một trái tim vị tha và thấu hiểu:
Anh đừng xót, anh đừng đau
em đi, chẳng trách gì nhau, chẳng đành
chỉ là thương những dụm dành
đã không còn kịp trao anh kiếp này!
(Hồn em theo nén nhang rời sẽ đau)
Lấy tình yêu làm cứu cánh, để rồi lạc vào chính nỗi đau do mình tạo nên, người đàn bà nhiều lúc muốn tự dối lòng, tự ngăn mình đến với xôn xao bất chợt. Bởi lẽ cùng với xôn xao luôn là sự xuất hiện của những dự cảm buồn:
Đâu phải tình yêu- sương khói đấy, và mây
và bọt sóng đang đùa trêu- lần cuối đấy
không phải tình yêu đâu, V ơi, đừng đắm đuối
đừng hao gầy, thôi đừng ước một đời say...
(Không phải tình yêu)
Đôi khi còn không cam lòng, “gồng” lên như thách thức, như sẵn sàng buông bỏ:
Một ngày
mỏi mòn trong ảo vọng
tôi sẽ đem bán đi trái tim mình
không cần chọn người mua
không cần sòng phẳng!
(Trái tim rao bán)
Trái tim rao bán có thể coi như một tín hiệu để nhận ra những bức bối đang đè nén, cũng như sự mâu thuẫn với chính mình có thể coi như dấu hiệu để nhận ra một tâm hồn đa cảm, đa đoan và đau đáu khát khao. Mong mình “đừng thiếu nữ” mà vẫn xôn xao nhung nhớ như thuở ban đầu.
Đã không ít lần muốn “giẫm nát trái tim mình, giẫm nát khát khao đi” nhưng từng phút từng giờ vẫn không thôi tự ru mình và cồn cào mơ ước. Tự chúc mình “đừng thiếu nữ” mà “thèm khóc tuổi xuân không về nữa”. Nói “chẳng phải yêu đâu” nhưng lại tỏ bày niềm hoan hỉ được “đốt đời em lần cuối”:
Đâu phải là yêu- em đốt đời em lần cuối
phó thác tàn tro quanh quẩn dưới chân người!
(Em không thể cam lòng trôi nổi)
Không phải chỉ là tình yêu, hình như còn nhiều hơn thế, cao hơn thế nữa.
Đừng trôi nữa tình yêu mang phận cỏ nói cho cùng, là tập thơ của những khát vọng được níu giữ, được đáp đền. Người đọc có thể không mấy đồng tình trước những tự ti mặc cảm, nhận mình bé mọn: “Em chỉ là xác lá ven đường/ anh không nỡ giẫm chân lên” (lá khô), “Em làm cát, em làm bùn, em xin làm cát vụn” (nhật kí) hoặc “nếu có kiếp sau, em xin làm bậc cửa/ làm thềm rêu lặng lẽ đợi chân người” (gió bụi chông chênh) nhưng không thể không “giật mình”, thương quý một khát vọng chính đáng- khát vọng gắn với tình yêu che chở cưu mang và sẵn lòng dâng hiến:
Đủ tất cả, chỉ là không mảnh đất
để vun trồng và chăm chút mượt mà xanh!
(Lá khô)
Mong manh mà mãnh liệt, tuyệt vọng rồi hy vọng, buông bỏ để quay về…Tất cả tạo thành những phức điệu tâm trạng mà bao trùm lên vẫn là mong ước khắc khoải tưởng như vô hồi vô tận. Không bàng bạc mà bật thốt thành tiếng những kêu thương:
Tri kỉ ơi, lẽ nào anh chẳng thấy
em đã mềm hơn nước, mảnh hơn mây…
(Tri kỉ ơi, anh có về như gió)
Se thắt nhất là những van nài khẩn thiết gửi tới chính số phận mình:
Hãy dừng lại đời tôi ngay khoảnh khắc đắm say người
Đừng trôi nữa… sông xa mời mịt quá
Đừng trôi nữa tình yêu mang phận cỏ
Mang phận buồm… không gió để ra khơi!
(Đừng trôi nữa tình yêu mang phận cỏ)
Tập thơ, ngoài nỗi buồn trĩu nặng như có hình có khối của một người đàn bà từng trải qua nhiều biến cố, còn là những mong manh của một trái tim phụ nữ nhạy cảm, dễ bị tổn thương. Chút chờ đợi trong chiều thành niềm tủi hờn ẩn ức bởi “quanh quẩn những lời yêu không dối được cứ loang nhòa” (Chiều). Bài “Cuối con đường đơn chiếc” là một trong những bài thơ ắp đầy những dịu dàng thắc thỏm chỉ sợ lạc nhau cuối con đường:
Anh dối em, em nhầm lẫn thì sao
ai chia sẻ khoảng đời riêng gió bão…
51 bài thơ là những tự bạch chân thành của một người đàn bà tự nhận mình là kẻ “mang nỗi buồn tay trắng” nhưng tôi thì không tin chỉ có vậy. Đối diện với lòng mình, để nhận ra mình, quan trọng nhất là được nói ra, được tỏ bày.
Lấy tình yêu “để giữ ấm trái tim mình”, mong cứu rỗi chính mình, song tình yêu cùng niềm khao khát dù chỉ là phận cỏ vẫn đang biếc xanh để nâng đỡ chị và nhiều người khác. Miền yêu thương với “những lời yêu tơ lụa” vẫn cứ ánh lên óng ả bởi nâng niu trân trọng và niềm tin vĩnh cửu “như xát muối... mà tình yêu vẫn sống”. Đó là niềm tin, đó cũng là niềm an ủi cho những ai đã hiểu “yêu thương đan quyện nỗi đau thầm”, nhận ra và thấu trải vị ngọt ngào sau nước mắt.
“Không đành bèo bọt trôi đi”, thơ Đinh Thị Thu Vân đã neo lại giữa cuộc đời bằng nỗi buồn đẹp và thuần khiết, và nhất định không thể chỉ là tuyệt vọng:
Này những tình yêu, khi còn có thể
hãy nâng niu từng khoảnh khắc tay cầm
này những chiếc hôn sâu, khi còn có thể
hãy dịu dàng trao gửi trước trăm năm
(Kề cận nhé khi còn có thể)
Đừng trôi nữa tình yêu mang phận cỏ chắc chắn nhận được nhiều đồng cảm, sẻ chia. Tất nhiên, người đọc còn yêu mến thơ Đinh Thị Thu Vân bởi chị là tác giả của những câu chữ vừa dung dị vừa tài hoa. Nhưng xin bàn về phương diện này trong một bài viết khác.
(Đọc “Đừng trôi nữa tình yêu mang phận cỏ” - Đinh Thị Thu Vân, NXB Hội Nhà văn, 2015)
TPHCM, tháng 3/2016
