Từ tấm gương học tập của thầy giáo người Mông
Thầy giáo Lỳ Bá Của là người Mông, sinh ra và lớn lên tại bản Hợp Thành, xã Xá Lượng (nay là xã Tương Dương, Nghệ An). Cách đây hơn 20 năm, thầy là người hiếm hoi trong bản học hết cấp 3 rồi vào đại học.
Thầy giáo Của kể lại, những năm 90, người dân trong bản chỉ lo vào rừng chặt cây thông, chặt cây gỗ kéo về lấy tiền. Cả nhà có 6 anh em nhưng không ai học hết cấp II. Tôi cũng đi học muộn hơn so với tuổi, chỉ nhớ lúc còn thích đi bẫy chim trong rẫy thì có thầy cô giáo đến nhà vận động đi học, vậy là tôi vào lớp 1. Nhưng học càng lên cao, các bạn trong lớp bỏ học nhiều, nhất là lên cấp 2, phải đi bộ ra trung tâm xã đi học.
“Sau này trong bản chỉ còn mỗi mình tôi đậu vào trường cấp 3 của huyện nhưng bố mẹ tôi không biết tôi học lớp mấy. Có nhiều lần tôi đi học xong về nhà, bố tôi bảo tôi đừng đi học nữa. Nhưng tôi không muốn bị thất học. Được thầy cô động viên, giúp đỡ, sau khi tốt nghiệp THPT, tôi đi học 1 năm cử tuyển và sau đó học Khoa Sư phạm Tiểu học của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Tôi muốn theo nghề của thầy cô giáo mình để sau này về quê hương dạy học”, thầy Lỳ Bá Của chia sẻ.
Vừa tốt nghiệp đại học, Lỳ Bá Của được Trưởng Phòng Nội vụ của huyện Tương Dương lúc bấy giờ gọi về đi dạy. Năm 2006, vừa di dời lòng hồ thủy điện, nhiều giáo viên xin chuyển về dạy học ở vùng tái định cư dưới xuôi nên thiếu giáo viên rất nhiều.
Vậy là thầy Lỳ Bá Của chính thức nhận công tác tại Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Hữu Khuông. Đây là xã đặc thù, được tái thành lập sau khi nhiều bản làng di dời để lấy chỗ xây dựng lòng hồ thủy điện. Đến nay vẫn chưa có đường bộ đến trung tâm xã, mà phải đi thuyền từ Bến Thượng lưu của hồ thủy điện Bản Vẽ vào. Các bản làng trong xã cách xa nhau và cũng chưa có giao thông thuận lợi.
Nhận công tác, thầy xung phong cắm bản Chà Lâng – một bản làng người Mông - ở vùng sâu, vùng xa nhất của xã Hữu Khuông. “Những năm đầu tiên dạy học, vẫn còn tình trạng học sinh bỏ học giữa chừng, hoặc đến tuổi mà vẫn chưa tới trường, được bố mẹ đưa theo lên rẫy để trông em nhỏ hơn… Tôi thường xuyên đến nhà, vận động phụ huynh cho các cháu đi học, để biết chữ, có hiểu biết. Tôi cũng kể câu chuyện của mình và để bà con biết rằng người Mông cố gắng thì có thể học lên cao, vào đại học, có nghề nghiệp ổn định”, thầy Của cho biết.
… đến trăn trở phải dạy cho mọi người biết chữ
Là giáo viên, làm công việc dạy chữ, dạy người, thầy giáo Lỳ Bá Của không chỉ dừng lại ở nhiệm vụ dạy học trên lớp. Quá trình công tác, ở lại cắm bản thầy vẫn âm thầm tập đọc, tập viết cho bà con với tâm niệm đơn giản “mình làm giáo dục phải dạy cho mọi người biết chữ”. Điều này cũng xuất phát từ thực tế nhiều bà con dân tộc thiểu số ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa không biết chữ, hoặc tái mù chữ do bỏ học sớm.
Kể về điều này, thầy Của nói thêm: “Không chỉ trước đây mà bây giờ rất nhiều người dân tộc thiểu số đều chưa chú trọng việc học. Nhiều gia đình người Mông còn có quan điểm con gái là con người ta, đến 15, 16 tuổi là lấy chồng. Con gái không cần học nhiều, sau khi đến tuổi lấy chồng thì ở nhà làm nương rẫy”.
Vợ thầy giáo Của cũng là người Mông, lớn lên tại bản Chà Lâng, xã Hữu Khuông, Nghệ An – chính là minh chứng thực tế. Hai người gặp nhau khi thầy cắm bản Chà Lâng dạy học. Vợ của thầy giáo Của khi ấy đã 18 tuổi, nhưng cũng không biết chữ. Trước đó, phần vì hoàn cảnh khó khăn, phần vì quan niệm cũ nên vợ của thầy cũng không được đi học đầy đủ. Lâu dần thì không biết đọc, biết viết nữa. Kể cả đến bây giờ, nhiều lần thầy động viên vợ đi học để xóa mù chữ, và dạy thêm ở nhà, nhưng tuổi đã nhiều, học khó vào, lại mặc cảm nên tình trạng vẫn chưa cải thiện đáng kể.
Qua nhiều năm đứng lớp xóa mù chữ, theo thầy giáo Của, điều lo lắng nhất hiện nay không chỉ là nguy cơ tái mù chữ gia tăng ở người lớn tuổi, mà chính người trẻ cũng “thờ ơ” với việc học. “Ngày xưa mình thích đi học, quyết tâm đến trường, nhưng sau này, cuộc sống khá hơn, trường lớp đầy đủ, mà các con của mình chỉ học giữa chừng rồi bỏ. Các con muốn đi làm sớm để kiếm tiền, xây dựng gia đình”, thầy Của tâm sự.
Thầy giáo Lỳ Bá Của là một trong những giáo viên đã có nhiều năm tham gia công tác xóa mù chữ ở ngành Giáo dục huyện Tương Dương (cũ). Trong đó, có những lớp được tổ chức bài bản do Sở Giáo dục và Đào tạo triển khai. Nhưng cũng có những lớp thầy giáo Của tổ chức tự phát ở ngay những điểm trường mà thầy từng cắm bản.
Được đào tạo đại học sư phạm tiểu học bài bản, lại có nhiều năm kinh nghiệm dạy học thực tế, am hiểu văn hóa, thói quen, phong tục tập quán của người bản địa, thầy giáo Của luôn có những cách dạy sáng tạo trong công tác xóa mù chữ. “Tôi đã có 15 năm công tác tại xã Hữu Khuông - ốc đảo của huyện Tương Dương. Ở đó tôi thường dạy để giúp phụ huynh trong bản biết tính toán. Trong quá trình dạy học, tôi thường kể nhiều câu chuyện vui và từ những câu chuyện này người dân thấy được vai trò của việc biết chữ, biết đọc, biết viết...”. Việc dạy chữ thường được thực hiện song song với cả công tác vận động để bà con vượt mặc cảm, e ngại, đến lớp học chữ.
Theo thầy Lỳ Bá Của, dạy học xóa mù chữ không chỉ 1 lần, hay 1 khóa học là thành công. Sau đó, người học vẫn có nguy cơ tái mù chữ nếu không thường xuyên luyện tập, sử dụng. Vì vậy, sau khi học viên tốt nghiệp các lớp xóa mù chữ, thầy Của vẫn thường xuyên thăm hỏi, tặng sách báo, hoặc hướng dẫn cách cách để rèn luyện như: đọc sách vở, đọc thông báo vào điện thoại đọc tin tức, tập viết thường xuyên cùng con cái… Có như vậy, bà con mới không bị tái mù chữ.
