Đây là giải pháp quan trọng để giúp ngành nông nghiệp bứt phá, tránh tình trạng cung vượt cầu để rồi phải “giải cứu” như thời gian gần đây...
Cần chủ động trong sản xuất và tiêu thụ
Vài năm gần đây, câu chuyện giải cứu nông sản luôn là vấn đề “nóng” của ngành nông nghiệp Việt Nam. Đặc biệt kể từ cuối năm 2016 đến nay, chiến dịch giải cứu thịt lợn - vì chưa khi nào giá lợn thịt giảm mạnh như hiện nay khiến người chăn nuôi thua lỗ nặng - lại thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận. Nguyên nhân do sức sản xuất tăng trưởng quá nhanh dẫn đến cung vượt cầu...
Không chỉ xảy ra đối với đàn lợn, đàn gia cầm, thời gian qua tình trạng khủng hoảng, dư thừa, phát triển phá vỡ quy hoạch còn diễn ra ở ngành trồng trọt. Đã có nhiều cuộc giải cứu nông sản như: Dưa hấu, điều, chuối, bí đao, ớt... tuy nhiên đây chỉ là giải pháp tình thế. Nguyên nhân xuất phát từ sự thiếu chủ động trong sản xuất cũng như tiêu thụ. Đặc biệt, trong khâu lưu thông thị trường, nông dân cũng như các hợp tác xã gần như “mù thông tin” về thị trường thế giới. Việc buôn bán chủ yếu thông qua thương lái nên họ thao túng toàn bộ giá cả để rồi họ ép giá khiến người nông dân phải chịu nhiều thiệt thòi.
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, hiện trung bình mỗi năm, Việt Nam xuất khẩu nông sản đạt 40 tỷ USD nhưng nếu chế biến tinh sẽ đạt 270 tỷ USD. Đây là giải pháp trọng điểm giúp nông dân tiêu thụ nông sản, đa dạng hoá các thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên, cả trồng trọt và chăn nuôi, nông dân cũng như hợp tác xã mới chú trọng sản xuất thô, xuất khẩu tươi không qua tinh chế. Việc sản xuất còn tự phát, nhiều nơi không tuân theo quy hoạch, không có định hướng thị trường dẫn tới cung vượt cầu.
Giải pháp tập trung nâng cao số lượng, xuất khẩu thô đồng nghĩa với hạn chế về chất lượng nên thị trường tiêu thụ cả trong nước lẫn thế giới đều bị bó hẹp. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng ứ đọng nông sản, được mùa thì mất giá. Theo các chuyên gia, để thay đổi sản xuất thì nông nghiệp cần có sự tham gia của các doanh nghiệp (DN). Song, DN tham gia đầu tư trong nông nghiệp hiện nay vẫn “yếu” chưa đủ sức chèo lái.
Thêm đòn bẩy để bứt phá
Nhằm đẩy mạnh tái cơ cấu hai lĩnh vực mũi nhọn của ngành nông nghiệp là chăn nuôi và trồng trọt, đồng thời tháo gỡ những khó khăn vướng mắc, cuối tháng 6 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình mục tiêu Tái cơ cấu kinh tế nông nghiệp và phòng, chống giảm nhẹ thiên tai, ổn định đời sống dân cư.
Mục tiêu chung của chương trình là hỗ trợ ngành trồng trọt và chăn nuôi thực hiện tái cơ cấu theo hướng hiện đại, giá trị gia tăng cao, bền vững, góp phần đạt mục tiêu tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân hằng năm ngành trồng trọt từ 2,5 - 3%, chăn nuôi từ 4 - 5%; chủ động phòng, chống giảm nhẹ thiên tai và ổn định đời sống dân cư nông thôn. Chương trình bố trí nguồn vốn 306.660 tỷ đồng, thực hiện từ năm 2016 đến hết năm 2020 với ba nhiệm vụ chính: Hỗ trợ tái cơ cấu kinh tế nông nghiệp, phòng, chống giảm nhẹ thiên tai và ổn định đời sống dân cư.
Các chuyên gia cho rằng, chương trình thực sự sẽ là “đòn bẩy” giúp các địa phương thực hiện quyết liệt, mạnh mẽ hơn nữa Đề án tái cơ cấu nông nghiệp nói chung và hai lĩnh vực chăn nuôi, trồng trọt nói riêng. Chương trình đã nhấn mạnh đến việc tăng cường chuỗi sản xuất, đầu tư công nghệ trong chế biến, hướng tới sản xuất nông nghiệp chất lượng cao, tập trung vào những sản phẩm chủ lực, có phân cấp theo thị trường trong và ngoài nước.
Tuy nhiên, để đẩy mạnh tái cơ cấu hai lĩnh vực trên, các địa phương cần tuân thủ nghiêm quy hoạch vùng sản xuất bởi quy hoạch được xây dựng dựa trên lợi thế nguồn đất, nguồn nước phù hợp với từng cây trồng, vật nuôi. Việc quy hoạch vùng sản xuất phải gắn với định hướng thị trường. Tương tự ngành chăn nuôi, cần tập trung vào phát triển các loại con đặc sản ở vùng có lợi thế, mỗi địa phương nên quy hoạch nuôi một loại con để không chồng chéo...
