.jpg)
Vài tài liệu ghi nhận rằng tên nguyên tác bằng tiếng Pháp “Les Grands Cœurs”. Kỳ thực, tác giả người Ý, viết bằng tiếng Ý, đặt nhan đề ngắn gọn “Cuore” mang nghĩa “Trái tim”.
Nguyên tác của nhà báo, nhà văn, nhà thơ Ý Edmondo de Amicis [phiên âm: Ét-mông-đô đê A-mi-xis] đều bằng tiếng Ý. Đặc biệt, tiểu thuyết “Cuore” [cu-ô-rê] của ông ấn hành lần đầu ở Ý dịp khai giảng năm 1886 tạo sự kiện quý hiếm: Sách liền bán rất chạy nên tái bản lắm lần với số lượng lớn, được dịch sang nhiều ngôn ngữ. Trích đoạn tác phẩm này còn được đưa vào sách giáo khoa tại nhiều nước, có Việt Nam.
Sơ lược tiểu sử
Edmondo de Amicis chào đời ngày 21/10/1846 tại thành phố biển Imperia, vùng Liguria, Tây Bắc nước Ý.
Tốt nghiệp trường quân sự ở TP Modena thuộc vùng Emilia-Romagna ở Bắc Ý, Edmondo de Amicis trở thành sĩ quan quân đội Ý, tham gia chiến đấu chống đế quốc Áo, giành độc lập lần thứ 3 cho đất nước Ý. Rồi Edmondo de Amicis giải ngũ để viết văn, làm báo.
Năm 1868, Edmondo de Amicis công bố hồi ký “La vita militare / Đời quân ngũ” trên tạp chí của Bộ Quốc phòng Ý. Năm 1870, ông công tác tại tòa soạn tạp chí La Nazione / Toàn Quốc ở thủ đô Roma. Những trải nghiệm tác nghiệp báo chí nay đó mai đây được Edmondo de Amicis tích lũy và chiêm nghiệm để viết nên hàng loạt du ký với chuỗi địa danh xuất hiện nơi nhan đề:
* Spagna / Tây Ban Nha (1873)
* Olanda / Hà Lan (1874)
* Ricordi di Londra / Nhớ London (1874)
* Marocco / Maroc (1876)
* Constantinopoli / Istanbul (1878)
* Ricordi di Parigi / Nhớ Paris (1879)
Dẫu đề cập nước nọ nước kia, song nội dung tác phẩm của Edmondo de Amicis tỏ rõ lòng yêu quốc gia Ý. Năm 1896, ông gia nhập Đảng Xã hội Ý. Trước và sau niên điểm đó, Edmondo de Amicis thể hiện xu hướng dân chủ xã hội của một trí thức yêu nước và dấn thân, qua loạt tác phẩm:
* Sull'oceano / Đại dương (1889)
* Il romanzo di un maestro / Tiểu thuyết của một bậc thầy (1890)
* Amore e ginnastica / Tình yêu và thể dục dụng cụ (1892)
* La carrozza di tutti / Cỗ xe của tất cả (1899)
* L'idioma gentile / Thành ngữ nhẹ nhàng (1905)
* Nuovi ritratti letterari e artistici / Chân dung văn học nghệ thuật mới (1908)
Giai đoạn cuối đời, Edmondo de Amicis bị ức chế tâm sinh lý kinh khủng: Mẹ mất, lại thêm cãi vã liên tu bất tận với vợ dẫn đến những hậu quả tồi tệ mà thê thảm là một trong hai người con trai phải tự tử vì quá đau khổ.
61 tuổi, Edmondo de Amicis trút hơi thở cuối cùng ngày 11/3/1908 tại Imperia ở Liguria, vùng đất tây bắc Ý mà ông từng chào đời.
“Trái tim” dành cho thiếu nhi
Ngày 17/10/1886, đúng dịp tựu trường ở Ý, một cuốn sách của Edmondo de Amicis xuất bản lập tức tạo sự kiện nổi bật: Sách bán chạy đến mức tái bản liên tục với số lượng ấn hành vượt xa dự tính ban đầu. Đó là tiểu thuyết bằng tiếng Ý, được Edmondo de Amicis đặt nhan đề tiếng Ý “Cuore” mang nghĩa “Trái tim”.
Tiểu thuyết “Cuore” của Edmondo de Amicis được dịch ra hầu hết các ngôn ngữ trên toàn cầu, đến nay ước tính hơn 200 bản chuyển ngữ. Sách này có nhiều bản dịch sang tiếng Pháp, tạm kể chưa đầy đủ theo năm xuất bản lần đầu:
* Năm 1892, Adrienne Piazzi chuyển ngữ thành nhan đề “Grands Cœurs / Những tâm hồn lớn”.
* Năm 1968, Christiane de Hass chuyển ngữ thành nhan đề “Grands Cœurs, le journal d'un écolier / Những tâm hồn lớn, nhật ký của một cậu học trò” để Guido Bertello minh họa.
* Năm 2001, Piero Caracciolo, Marielle Macé, Lucie Marignac và Gilles Pécout cùng dịch với nhan đề “Le Livre-cœur / Sách-tim”.
Từ bản Pháp dịch bởi Adienne Piazzi, bản Việt dịch bởi Hà Mai Anh (1905-1975) mang nhan đề “Tâm hồn cao thượng” đã đoạt giải thưởng văn chương của Hội Alexandre de Rhoses Hà Nội năm 1948, tính đến nay đã tái bản nhiều lần, trích đoạn được đưa vào sách giáo khoa ở miền Nam Việt Nam, tính từ vĩ tuyến 17 vào, trước ngày đất nước thống nhất. Phi công, GS TSKH kỹ thuật không gian Nguyễn Xuân Vinh, viết văn ký bút danh Toàn Phong, nhận xét rằng bản Việt dịch bởi Hà Mai Anh “đã cho tôi nhiều bài học về lòng thương người, phương cách cư xử chung thủy với bè bạn, và hiếu kính với mẹ cha”.
Bản Việt dịch khác bởi Hoàng Thái Sơn (1920 - 2005) mang nhan đề “Những tấm lòng cao cả” do NXB Phụ Nữ ấn hành lần đầu năm 1977, nhiều lần tái bản, trích đoạn lâu nay được đưa vào sách giáo khoa tiểu học và THCS: “Ai có lỗi?” (Tiếng Việt 3, tập 1), “Buổi học thể dục” (Tiếng Việt 3, tập 2), “Một vụ đắm tàu” (Tiếng Việt 5, tập 2), “Mẹ tôi” (Ngữ văn 7, tập 1).
Tiểu thuyết “Cuore / Trái tim” thể hiện dạng nhật ký từ ngày 17/10/1881 đến ngày 10/7/1882 bởi nhân vật Enrico Bottini (Hà Mai Anh dịch thành An Di, Hoàng Thái Sơn phiên âm En-ri-cô) là nam sinh 10 tuổi học trường Baretti ở TP Torino (các tiếng Latinh, Pháp, Anh, Đức, Xứ Wales, Xứ Basque, Luxembourg, Ireland, Slovak, Turkmen, Hungary, Somali, Zorluba, Na Uy, Thụy Điển, Đan Mạch, Thổ Nhĩ Kỳ ghi Turin) tại tây bắc nước Ý. Vậy trọn niên khóa, gồm 9 tháng, mỗi tháng đều có một truyện ngắn hấp dẫn và khéo léo giáo dục sâu đậm.
Hầu hết tác phẩm của Edmondo de Amicis chủ yếu dành cho bạn đọc đã trưởng thành, nhưng chỉ mỗi một tiểu thuyết “Cuore” thành công vượt bậc thì tác giả lâu nay vẫn được cả thế giới tôn vinh là cây bút xuất sắc trong lĩnh vực văn học thiếu nhi. Là tác phẩm văn chương bất hủ, “Cuore” của Edmondo de Amicis chẳng những được dịch sang nhiều thứ tiếng mà còn được chuyển thể thành kịch và phim.
