Thực hiện hành vi vi phạm có hệ thống
Chiều 5/8/2024, trong bản án sơ thẩm vụ án xảy ra tại Tập đoàn FLC, Tòa án nhân dân TP Hà Nội tuyên phạt ông Trịnh Văn Quyết (cựu Chủ tịch FLC) tổng mức án 21 năm tù về các tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và Thao túng thị trường chứng khoán.
Bản án sơ thẩm cũng tuyên 2 em gái của Trịnh Văn Quyết - hai đồng phạm là Trịnh Thị Minh Huế bị phạt 14 năm tù (Viện kiểm sát đề nghị 17-19 năm tù); Trịnh Thị Thúy Nga bị phạt 8 năm tù (bị đề nghị 10-12 năm tù).
Cựu Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng quản trị Tập đoàn FLC Hương Trần Kiều Dung bị phạt tổng mức án 8 năm 6 tháng tù (Viện kiểm sát đề nghị 11-13 năm tù).
Theo cơ quan tố tụng, giai đoạn 2017-2022, Trịnh Văn Quyết chỉ đạo Trịnh Thị Minh Huế cùng nhiều nhân viên FLC mượn danh nghĩa của nhân viên, người thân, họ hàng để lập hồ sơ, thủ tục thành lập công ty. Sau đó, họ mở tài khoản chứng khoán, tài khoản ngân hàng nhằm thao túng thị trường chứng khoán với 5 mã cổ phiếu AMD, HAI, GAB, FLC, ART. Hành vi thao túng các mã cổ phiếu tạo ra cung cầu giả và thổi giá đối với 5 mã cổ phiếu thuộc nhóm FLC đã gây thiệt hại 723 tỷ đồng cho các nhà đầu tư.
Với tội danh Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cơ quan tố tụng xác định Trịnh Văn Quyết nâng khống vốn điều lệ của Công ty Cổ phần Xây dựng FLC Faros để niêm yết mã cổ phiếu ROS trên sàn giao dịch chứng khoán, nhằm thu tiền của các nhà đầu tư. Mặc dù thành lập vào năm 2011 với vốn điều lệ 1,5 tỷ đồng, nhưng đến giai đoạn 2014-2016, Trịnh Văn Quyết làm thủ tục tăng khống vốn điều lệ cho Công ty Faros lên tận 4.300 tỷ đồng, tương đương 430 triệu cổ phần.
Khi FLC Faros niêm yết 430 triệu cổ phiếu mã ROS trên sàn chứng khoán, Trịnh Văn Quyết chỉ đạo bán, chiếm đoạt 3.600 tỷ đồng của các nhà đầu tư.
Theo bản án kết luận, Trịnh Văn Quyết cùng 2 em gái và các bị cáo Trịnh Văn Đại, Nguyễn Văn Mạnh, Trịnh Tuân, Nguyễn Thị Hồng Dung cũng như nhiều người có mối quan hệ thân quen, họ hàng của ông Quyết đã vi phạm ở mức đặc biệt nghiêm trọng.
Các bị cáo biết rõ Công ty Faros không có vốn thực góp nhưng đã cùng nhau thực hiện các hành vi gian dối để nâng khống vốn điều lệ của Faros từ 1,5 tỷ lên tận 4.300 tỷ đồng. Sau đó phát hành trên 430 triệu cổ phiếu, niêm yết lên sàn HOSE nhằm lừa dối các nhà đầu tư, chiếm đoạt tổng cộng hơn 3.600 tỷ đồng.
Nhóm bị cáo thuộc đơn vị kiểm toán và các đơn vị thuộc Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã làm trái quy định, chịu sự tác động của Trịnh Văn Quyết để cho niêm yết số cổ phiếu ROS trái pháp luật. Bản án sơ thẩm nêu các bị cáo đã chiếm đoạt của các nhà đầu tư số tiền đặc biệt lớn, ảnh hưởng xấu đến thị trường chứng khoán. Trong đó, Trịnh Văn Quyết là người chủ mưu cầm đầu chỉ đạo các bị cáo khác thực hiện hành vi phạm tội, cần phải xử lý nghiêm.
Các bị cáo thuộc Sở Giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh bị tòa sơ thẩm đánh giá có hành vi phạm tội rất nghiêm trọng. Trong đó, Trần Đắc Sinh là người giữ vai trò cao nhất, ông Sinh đã gây sự ảnh hưởng đến Lê Hải Trà và cấp dưới để tạo điều kiện cho cổ phiếu ROS được niêm yết nhanh trên sàn chứng khoán dù chưa đủ cơ sở pháp lý.
Nghĩa vụ pháp lý chứ không phải là “ân huệ” hay “sự tử tế”
Chiều 17/6/2025, phiên tòa xét xử phúc thẩm vụ thao túng chứng khoán và lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra tại Tập đoàn FLC tiếp tục với phần thẩm vấn.
Tại tòa, có bị cáo cho biết, muốn được áp dụng hình phạt tiền thay vì án tù giam hoặc rút 1 phần kháng cáo, xin được hưởng án tù treo.
Trước trình bày của bị cáo muốn được áp dụng hình phạt tiền thay vì án tù giam, vị thẩm phán chủ tọa phiên tòa cho hay, nếu bị cáo muốn được nộp phạt tiền thì phải chứng minh có đủ năng lực tài chính để nộp phạt. Mức tiền sẽ từ 500 triệu đến 4 tỷ đồng, tùy vào việc bị cáo bị truy tố ở khoản nào của tội danh.
Trình bày tại tòa, bà Hương Trần Kiều Dung (cựu Phó Chủ tịch Thường trực HĐQT Tập đoàn FLC) muốn xin được áp dụng hình phạt tiền đối với tội "Thao túng thị trường chứng khoán" và xin giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản".
Bị cáo Trịnh Văn Quyết (cựu Chủ tịch Tập đoàn FLC) vắng mặt tại tòa. Vị chủ tọa cho hay, trước phiên xử, vợ của bị cáo Quyết có gửi đơn đến tòa. Trong đơn bà Lê Thị Ngọc Diệp xin giảm nhẹ hình phạt cho chồng ở tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản". Bà Diệp xin cho chồng được mức án bằng với thời gian tạm giam.
Đối với tội "Thao túng thị trường chứng khoán", vợ ông Quyết xin cho chồng được áp dụng hình phạt tiền.
Trao đổi với GD&TĐ, chuyên gia pháp lý nhìn nhận: Khi giải quyết vụ án, cơ quan tiến hành tố tụng cần xác định rõ việc nộp tiền bồi thường thiệt hại chỉ là nghĩa vụ bắt buộc, không phải là “điều kiện đổi chác”. Nó chỉ là tình tiết giảm nhẹ khi lượng hình.
Ở góc nhìn pháp lý, luật sư Diệp Năng Bình - Đoàn luật sư TPHCM nhìn nhận, hành vi thao túng chứng khoán là hành vi nguy hiểm cho xã hội và là một tội danh được quy định tại Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
Theo đó người nào thực hiện một trong các hành vi như sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác hoặc thông đồng với nhau liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo; hoặc thông đồng với người khác đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo; hoặc thực hiện các hành vi khác được quy định tại khoản 1 Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) thì sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự nếu thỏa mãn tất cả các mặt cấu thành tội phạm của tội này.
Về việc khắc phục toàn bộ hậu quả đối với hành vi phạm tội gây ra, ông Bình cho biết, do đây là hành vi vi phạm pháp luật hình sự, là hành vi nguy hiểm cho xã hội chứ không phải là tranh chấp dân sự nên việc ông Quyết khắc phục được toàn bộ hậu quả thì đây chỉ có thể được coi là một tình tiết giảm nhẹ theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) chứ khó có thể được xem xét, coi đó là căn cứ miễn trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 29 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
Tại tội danh này, pháp luật cho phép áp dụng hình phạt tiền nên nếu ông Quyết có nhiều tình tiết giảm nhẹ thì có thể được áp dụng hình phạt tiền thay vì là bị phạt tù.
Tuy nhiên, luật sư Bình cho rằng, vụ việc của ông Trịnh Văn Quyết không chỉ gây thiệt hại cho hàng chục nghìn nhà đầu tư với con số thu lợi bất chính hàng ngàn tỷ đồng, mà nghiêm trọng hơn hành vi đó còn gây tổn hại nghiêm trọng đến lòng tin của xã hội vào tính minh bạch của thị trường chứng khoán Việt Nam.
“Do đó, cần có hình phạt nghiêm khắc để thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật, để răn đe các cá nhân, tổ chức khác cũng như là một thông điệp mạnh mẽ từ phía Nhà nước về việc kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm pháp luật hình sự trong lĩnh vực kinh tế - tài chính, nơi dễ phát sinh các hành vi tinh vi, khó kiểm soát”, luật sư Bình nhấn mạnh.
“Không thể nhầm lẫn giữa nghĩa vụ khắc phục hậu quả với việc giảm nhẹ tội danh. Bồi thường thiệt hại là trách nhiệm bắt buộc của người gây ra hậu quả – đó là nghĩa vụ pháp lý chứ không phải là “ân huệ” hay “sự tử tế”. Hơn nữa, không phải mọi hành vi phạm tội đều có thể bồi thường. Với những tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, gây mất niềm tin vào hệ thống tài chính quốc gia, trách nhiệm hình sự cần đặt lên trên trách nhiệm dân sự. Nếu không, nền pháp luật sẽ trở thành “sân chơi” riêng cho những kẻ có tiền và khôn khéo về thủ đoạn tài chính”, một chuyên gia pháp lý nêu quan điểm.
