Nguồn điện cho giao thông thông minh
Bà Ngô Thị Tố Nhiên, Giám đốc điều hành Sáng kiến về chuyển dịch năng lượng Việt Nam (VIETSE) cho biết, quy hoạch điện VIII cần tính toán kỹ lưỡng nhu cầu điện năng trong tương lai để xử lý bài toán cân bằng cung cầu và cũng chính là đảm bảo an ninh năng lượng cho đất nước.
Tuy nhiên, trong dự thảo, cách dự báo nhu cầu phụ tải trong tương lai lại đặt ra nhiều câu hỏi. Có một lĩnh vực khá mới mẻ ở Việt Nam dự đoán sẽ là một nguồn phụ tải lớn và cũng chưa được đề cập tới trong Quy hoạch 8 lần này.
Đó chính là hệ thống giao thông thông minh, phương tiện giao thông sử dụng điện như xe buýt điện, tàu điện cao tốc… Chúng ta đều biết, Việt Nam đã có những doanh nghiệp đầu tư lớn để sản xuất phương tiện giao thông sử dụng điện như xe buýt, xe du lịch, nhỏ hơn có xe máy và xe đạp điện…
Do chưa được đánh giá đúng mức về nhu cầu nên chưa có sự chuẩn bị về hạ tầng lưới điện phân phối. Khả năng bùng nổ của các phương tiện này trong tương lai là rất lớn, đồng thời gây áp lực không hề nhỏ lên hệ thống điện.
“Xe buýt điện đang được quy hoạch, thí điểm tại Hà Nội, TPHCM. Với số lượng 100 - 200 xe với pin công suất xấp xỉ 300kWh cho 2 thành phố, nhu cầu điện năng và áp lực lên đường dây truyền tải là không đáng kể.
Tuy nhiên, nếu lượng xe được đưa vào sử dụng nhiều hơn, câu chuyện sẽ rất khác. Đó là chưa tính tới nhu cầu sử dụng ô tô cá nhân của hộ gia đình có thể lên tới hàng trăm nghìn chiếc cùng được nạp điện đồng thời…
Sạc pin xe điện sẽ là bài toán nghiêm túc chúng ta cần đặt ra để có sự chuẩn bị hạ tầng phân phối đúng mức. Ngoài ra, những chủ trương phát triển tàu cao tốc Bắc - Nam là có, nhưng bài toán về năng lượng như thế nào, hình như vẫn chưa được tính đến”, bà Ngô Thị Tố Nhiên cho hay.
Cân bằng cung – cầu
Chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình, tư vấn độc lập các dự án về môi trường, năng lượng đã phân tích cân bằng từng nguồn năng lượng để có cơ cấu nguồn điện hợp lý, cân bằng.
Dịp Tết vừa qua, trước nguy cơ công suất phụ tải toàn quốc tại một số thời điểm thấp điểm chỉ có 15.000 MW (thấp hơn cả lượng công suất đặt của điện Mặt trời), Bộ Công Thương đã có văn bản hỏa tốc yêu cầu cấp bách trong vận hành và đảm bảo an toàn hệ thống điện, trong đó xác định trường hợp hệ thống điện dư thừa công suất đang phát lên hệ thống so với phụ tải tiêu thụ là tình huống nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an toàn, an ninh của hệ thống điện.
Cân bằng các nguồn điện thế nào để đảm bảo an ninh năng lượng là bài toán cần giải.
Điện than muốn nhóm lò mất ít nhất 3 giờ đồng hồ, dài là 10 giờ. Mỗi lần nhóm lò rất tốn kém và ô nhiễm môi trường. Hơn 20 GW công suất đặt của các nhà máy điện than có khoảng 18 GW đang hoạt động và chỉ có thể giảm tối đa xuống 12 GW.
Thủy điện có thể đóng góp cho tăng giảm vì khả năng khởi động nhanh, nhất là khi chủ động chạy không tải, nhưng không nhiều vì mùa khô chính thủy điện phải “ăn đong”. Công suất thủy điện mùa khô khoảng cỡ 8 GW. Giảm hết cỡ còn khoảng 2 GW.
Điện khí là nguồn tuyệt vời để phát vào lúc trời chập tối vì khả năng tăng giảm công suất của điện khí rộng, có thể đạt 5 lần. Nhưng tổng công suất điện khí của Việt Nam chỉ có 8,2 GW, trừ 10% bảo dưỡng còn 7 GW. Điện diesel khởi động nhanh, công suất linh hoạt nhờ điều phối số tổ máy.
Nhưng diesel kịch cỡ chỉ có chưa đầy 1 GW mà giá đắt vô cùng. Nó là dự bị chiến lược cho những đợt nắng nóng cao điểm, hay mất điện đột ngột. Điện gió, sinh khối, nhập khẩu cỡ 2 GW. Không có khả năng tăng theo lệnh mà chỉ có thể giảm nhờ cắt điện gió.
Giải pháp đặt ra để cân bằng nguồn cung điện là: Tăng công suất điện khí lên khoảng 30% tổng công suất đặt (hiện nay 12%), cao hơn cả kế hoạch trong Dự thảo Quy hoạch điện VIII. Điện khí vừa khởi động nhanh (nếu chu trình đơn), vừa có thể tăng giảm công suất rộng.
Tập đoàn Điện lực Việt Nam phải có giải pháp lưu trữ điện, nhưng chỉ là lưu trữ để đảm bảo tần số khi có biến động. Lưu ý, khi đó giá thành điện sẽ tăng cao. Cuối cùng là sử dụng các biện pháp quản lý bên người dùng bao gồm tạo ra biểu giá để thay đổi thói quen dùng điện và tiết kiệm điện luôn là giải pháp cả thế giới áp dụng.
TS Nguyễn Mạnh Hiến, Chủ tịch Hội đồng khoa học, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam cho rằng, để năng lượng tái tạo phát triển bền vững và phát huy tối đa hiệu quả, trong Quy hoạch điện VIII cần xác định cụ thể quy mô công suất, sản lượng trung bình/năm, địa điểm, khối lượng lưới điện đấu nối vào hệ thống điện quốc gia và tiến độ xây dựng… của các dự án năng lượng tái tạo.
Từ đó, tính toán cân bằng công suất, điện năng trong ngắn hạn và trung hạn. Bởi trong Quy hoạch điện VII điều chỉnh, khối lượng các dự án năng lượng tái tạo chỉ mang tính “bốc thuốc” tượng trưng, dẫn đến việc phá vỡ quy hoạch.
Cũng theo TS Nguyễn Mạnh Hiến, đối với điện gió, cần đẩy mạnh phát triển các dự án ngoài khơi, nơi có tốc độ gió cao và ổn định; với điện Mặt trời, cần quan tâm đẩy mạnh và khuyến khích phát triển các dự án điện Mặt trời mái nhà, vì có thể huy động được nguồn lực của cộng đồng dân cư (các doanh nghiệp và tư nhân) và đặc biệt là không cần phải đầu tư lưới điện truyền tải.
Bên cạnh đó, tiếp tục củng cố và phát huy vai trò của lưới điện truyền tải liên kết với các nước láng giềng, nhằm đáp ứng yêu cầu vận hành an toàn, tin cậy trong bối cảnh tỷ trọng nguồn điện gió, Mặt trời ngày một gia tăng trong những năm tới.
