Xã Na Ngoi (huyện Kỳ Sơn, Nghệ An) nằm dưới chân núi Pu Xai Lai Leng, nơi có phần đông đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Ở độ cao khoảng 1.600m so với mực nước biển, Na Ngoi có mây mù bao phủ quanh năm, độ ẩm cao nên thích hợp cho cây đào sinh trưởng và phát triển.
Từ nhiều đời nay, cây đào được người Mông ở đây trồng và chăm sóc như một phần của đời sống. Trước đây, cây đào chỉ trồng để lấy quả thì 10 năm trở lại đây, người dân ở Na Ngoi đã mở rộng diện tích, bán cành vào dịp Tết.
Cần mẫn chăm sóc hơn 3ha đào trên rẫy, anh Xồng Bá Lẩu (trú bản Puộc Mú 1) cho biết, năm 2011, nhận thấy thị trường đào cảnh vào dịp Tết rất cao nên gia đình anh đã mạnh dạn trồng hơn 850 gốc.
Toàn bộ cây đào mà anh trồng đều là đào đá, đào rêu mốc có thân cao, cành to, búp hoa nở to nên được thị trường rất ưa chuộng.
“Để cây đào cho ra hoa vào đúng dịp Tết thì phải chăm sóc tỉ mỉ, khoanh gốc, hái lá tùy theo thời tiết. Hằng năm, khi thương lái vào mua tôi chỉ chặt cành bán, còn gốc giữ lại. Qua mùa xuân, gốc đào vừa chặt sẽ đẻ nhánh và sinh trưởng, vài năm sau có thể tiếp tục thu hoạch. Cây đào đem lại thu nhập mỗi năm từ 90-100 triệu đồng”, anh Lẩu chia sẻ.
Cách đó mấy ngọn đồi, 5 năm trước, gia đình anh Lầu Giống Và (trú tại bản Ka Nọi) cũng tự ươm giống và trồng hơn 500 gốc đào ngay sau vườn nhà. Ngoài thời gian đi làm rẫy, anh cũng dành nhiều thời gian để chăm sóc, tỉa cành, tạo dáng cho cây đào.
Anh Và cho biết, trước đây gia đình anh chỉ trồng đào trên các sườn đồi để lấy quả, tuy nhiên hiệu quả kinh tế mang lại rất thấp. Từ khi anh và nhiều bà con trong bản chuyển sang trồng đào bán cành thì thu nhập cao và ổn định hơn.
“Cây đào rất dễ chăm sóc và phát triển nhanh, sau 4 năm có thể bán cành được. So với bán quả thì bán cành đào vào dịp Tết dễ bán hơn, lợi nhuận mang lại cao hơn. Tết này là năm thứ 2 gia đình tôi đã có thu nhập từ trồng đào”, anh Và chia sẻ.
Ông Mùa Bá Giờ - Chủ tịch UBND xã Na Ngoi cho biết, cây đào có ý nghĩa rất lớn trong đời sống tinh thần của người Mông. Xưa kia, trong những lần di canh, di cư, phát nương làm rẫy mới, dân bản đều đem theo cây đào giống để trồng. Mỗi khi đào rụng hết lá, bắt đầu cho nụ ra hoa cũng là năm cũ hết, người Mông lại tổ chức Tết .
Sau này, khi người Mông bỏ tập quán sinh hoạt du mục, định canh định cư, thì họ vẫn dựng bản làng ở nơi núi cao và trồng đào quanh nhà, trên rẫy.
Theo thống kê, xã Na Ngoi có hơn 197ha diện tích cây đào, trong đó đào trồng làm cảnh là hơn 122ha. Trong xã hầu như gia đình nào cũng trồng đào, nhà ít thì vài chục gốc, nhà nhiều thì đến hàng trăm gốc.
“Khoảng 10 năm trở lại đây, đào trở thành loại cây chủ lực, cho thu nhập kinh tế cao, ổn định cho người dân địa phương. Mỗi vụ đào, nhà ít thì dăm triệu, nhà nhiều thì hàng chục triệu đủ cho họ một cái Tết ấm no”, ông Giờ nói thêm.
Ông Nguyễn Bá Cường - Phó trưởng Phòng Nông nghiệp huyện Kỳ Sơn cho biết, hiện huyện có hàng trăm ha đào, tập trung chủ yếu ở các xã có đông đồng bào người Mông như Na Ngoi, Mường Lống, Huổi Tụ...
Trong giai đoạn 2016-2020, huyện Kỳ Sơn đã hỗ trợ người dân địa phương trồng mới hơn 3.000 cây đào để cải tạo các vườn già cỗi. Phòng Nông nghiệp huyện đã cử cán bộ chuyên môn trực tiếp đến các địa phương mở các lớp hướng dẫn bà con cách chăm bón, tỉa đốn cành.
Theo ông Cường, dù không phải là nguồn thu chính nhưng thu nhập từ việc bán đào Tết đã giúp bà con cải thiện cuộc sống rất nhiều. Trong thời gian tới, huyện Kỳ Sơn sẽ lên kế hoạch kêu gọi các nhà đầu tư, định hướng phát triển du lịch gắn với phát triển cây đào.
