Con đường vào Đợ Súng, dù đã được bê tông hóa một phần, vẫn còn đó những khúc cua uốn lượn hiểm trở, dốc cao và vực thẳm. Cuộc sống của đồng bào Mông nơi đây bao đời gắn liền với việc "treo" mình trên đá, chắt chiu từng hạt ngô hiếm hoi trong các hốc đất ít ỏi. Trong bức tranh nghèo khó dai dẳng ấy, tiếng "ọ… ọ…" của đàn bò, tiếng bê non gọi mẹ, trở thành một sinh khí mới, báo hiệu sự đổi thay.
Chúng tôi ghé thăm gia đình ông Hầu Vả Sếnh (sinh năm 1973), một trong những hộ nghèo "thâm niên" của thôn. Giữa cái nghèo đeo bám, nụ cười của ông Sếnh giờ đã tươi hơn, rạng rỡ niềm tin.
Dẫn chúng tôi ra khu chuồng trại được vệ sinh sạch sẽ, ông Sếnh tự hào khoe "gia tài" mới của mình. "Nhà tôi được Nhà nước hỗ trợ ba con bò cái sinh sản từ tháng Mười năm 2024. Trước khi nhận, mình được cán bộ tập huấn kỹ thuật phòng bệnh, làm chuồng trại cẩn thận. Đến nay, ba con bò mẹ đã đẻ được ba con bê con rồi", ánh mắt ông không giấu được niềm vui khi vỗ về con bê nhỏ.
Với người dân nơi đây, đặc biệt là trên cao nguyên đá, bò không chỉ là vật nuôi. "Khu này toàn núi đá, chỉ biết trồng ngô nuôi bò thôi. Chúng tôi coi bò là tài sản lớn nhất trong gia đình nên sẽ cố gắng nuôi để tăng đàn. Đây chính là hy vọng để gia đình tôi thoát nghèo bền vững", ông Sếnh tâm sự.
Cùng chung niềm hy vọng đó là hộ ông Hầu Sếnh Vư, người nhiều năm liền luẩn quẩn trong cái đói, cái nghèo. "Muốn nuôi con bò lắm, nhưng tiền đâu mà mua," ông Vư từng trăn trở. Giờ đây, từ ba con bò cái được hỗ trợ, gia đình ông đã có thêm ba con bê. Quan trọng hơn, để chủ động nguồn thức ăn, ông Vư đã tận dụng, cải tạo gần một nghìn mét vuông đất đá để trồng cỏ voi. Hành động này cho thấy sự cam kết và chủ động thay đổi tư duy sản xuất của người dân.
Quả thực, đối với người dân cao nguyên đá, nơi câu nói "sống bám đá, chết bám đá" trở thành hiện thực, con bò thực sự là một tài sản lớn, là nền tảng để xây dựng lại cuộc sống.
Niềm hy vọng của gia đình ông Sếnh, ông Vư cũng là niềm vui chung của hàng chục hộ dân khác tại Đợ Súng và các xã lân cận. "Phép màu" này đến từ "Dự án hỗ trợ phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị chăn nuôi bò sinh sản gắn với tiêu thụ sản phẩm" thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, giai đoạn 2021 – 2025.
Ông Hầu Giống Cở, Trưởng thôn Đợ Súng, cho biết: "Thôn có 82 hộ thì có tới 54 hộ nghèo, 8 hộ cận nghèo, 100% là đồng bào Mông. Đợt này, riêng thôn Đợ Súng có 29 hộ nghèo, cận nghèo được hỗ trợ 79 con bò cái sinh sản. Bà con phấn khởi lắm."
Điều làm nên sự khác biệt và hiệu quả của dự án này không chỉ là hành động trao con giống. Ban tổ chức đã chọn giống bò vàng địa phương, vốn nổi tiếng chịu được thời tiết khắc nghiệt, đặc biệt là giá rét, rất phù hợp với điều kiện núi đá. Quan trọng hơn, dự án đã "khép kín" chuỗi giá trị, tạo ra tính bền vững.
Một cán bộ phòng kinh tế xã Đồng Văn phân tích, chúng tôi không chỉ đưa bò về rồi thôi, dự án kết hợp hỗ trợ bò giống với tập huấn kỹ thuật. Cán bộ thú y, khuyến nông về tận thôn "cầm tay chỉ việc", giúp dân biết cách chăm sóc, phòng bệnh, phối giống hiệu quả.
Mấu chốt của sự yên tâm là cam kết đầu ra. Vị cán bộ này cho biết thêm, khi bò sinh sản, lứa bê đầu ra sẽ được Hợp tác xã Cát Lý (đơn vị chủ trì liên kết) hỗ trợ thu mua. Điều này giúp người dân yên tâm sản xuất và không bị ép giá.
Theo Quyết định phê duyệt, dự án triển khai trong 36 tháng, với tổng 55 hộ nghèo và cận nghèo tham gia, quy mô 131 con bò cái. Tổng kinh phí gần 3,74 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước hỗ trợ 74,9%. Đáng chú ý, người dân (dù là hộ nghèo) cũng có vốn đối ứng, chiếm 22,8%. Sự đóng góp này xóa bỏ tâm lý ỷ lại, trông chờ, thay vào đó là sự cam kết và chủ động tham gia vào quá trình phát triển kinh tế của chính họ. Sau hơn một năm triển khai, đàn bò phát triển tốt, không phát sinh dịch bệnh, mở ra kỳ vọng rõ ràng về việc thoát nghèo.
Dự án chăn nuôi bò chỉ là một mắt xích quan trọng trong chiến lược giảm nghèo toàn diện của xã Đồng Văn, một địa phương vốn được coi là "lõi nghèo" của tỉnh Tuyên Quang.
Ông Phạm Đức Nam, Chủ tịch UBND xã Đồng Văn, chia sẻ thẳng thắn: "Mục tiêu của xã là giảm tỷ lệ hộ nghèo mỗi năm từ 6 - 8% trở lên. Để làm được, chúng tôi phải có giải pháp tổng thể".
Giải pháp đó không chỉ dừng lại ở chăn nuôi. Ông Nam cho biết xã đang vận động người dân chuyển đổi diện tích cây ngô kém hiệu quả sang trồng các loại cây giá trị kinh tế cao hơn như rau chuyên canh, sâm khoai, gừng. Song song đó, xã tiếp tục nhân rộng các dự án gia súc, gia cầm và phát triển các sản phẩm OCOP đặc trưng như bia tam giác mạch, sản phẩm từ củ cải, thịt lợn, thịt bò hun khói, mật ong...
"Cái đích cuối cùng là hình thành chuỗi liên kết bền vững giữa sản xuất - chế biến - tiêu thụ, ký kết bao tiêu sản phẩm với các nhà hàng, khách sạn," ông Nam nhấn mạnh.
