Đọc sách là một nét văn hoá, có nhiều lợi ích. Điều này thì ai cũng nhận ra, nhưng không phải ai cũng theo đuổi lợi ích ấy. Vậy làm thế nào để người Việt chăm đọc sách?
Đây là câu hỏi được đặt ra nhiều nhất trên các diễn đàn về sách trong mấy ngày gần đây. Đặc biệt từ sau lễ phát động “Khuyến đọc Việt Nam” vào cuối tháng 2 vừa qua, câu hỏi càng trở nên dày đặc hơn. Nhiều bạn trẻ đưa ra những ảnh chụp thực tế để so sánh văn hoá đọc của sinh viên nước ngoài và sinh viên Việt Nam.
Những bức ảnh chụp trong thư viện, điểm chờ xe bus, công viên… tại Mỹ, đều có mặt sinh viên nước ngoài và Việt Nam. Trong khi sinh viên nước ngoài chăm chú đọc sách, tra cứu ghi chép tài liệu thì sinh viên Việt Nam chơi với điện thoại, ăn kẹo mút hoặc tụm lại tán chuyện.
Nhiều người trả lời câu hỏi, cho rằng đọc sách không chỉ là nét văn hoá mà còn là một quá trình bền bỉ để hình thành dân tộc đọc sách. Và để người Việt chăm đọc sách thì người lớn phải làm gương. Tuy nhiên, làm thế nào để người lớn chăm đọc sách, mê đọc sách – lại là một câu hỏi chưa có lời giải.
Dịch giả Nguyễn Quốc Vương cho rằng, đây là một câu hỏi lớn chưa lời đáp suốt hơn 2000 năm qua đối với người Việt. Thời nào, chúng ta cũng nói về văn hoá đa dạng đặc sắc, nhưng rút lại số người thường xuyên đọc sách rất hiếm hoi.
Vào giữa thế kỉ 19, khi người phương Tây ồ ạt đến phương Đông. Nhật Bản dưới thời Mạc phủ Edo có đến vài trăm học giả Hà Lan học. Giáo dục hướng dẫn học sinh nghiên cứu văn minh thế giới, từ ngôn ngữ, tư tưởng tới kỹ thuật đúc súng, đóng thuyền, quản trị xã hội.
Thời kỳ đó, tại Đại Nam sĩ phu nước nhà vẫn cứ coi phương Tây là “lông đỏ man di”, xa lánh nguồn văn minh ngoại lai. Thế nên, trong xã hội bảo thủ với những quan niệm mù mờ đã sản sinh thói tự đại, coi mình là trên hết.
Nói vậy không phải để phỉ báng quá khứ, nhưng để nhìn nhận những sai lầm giúp hậu thế không vấp phải.
Văn hoá đọc chỉ được hình thành khi thói quen được duy trì bền bỉ qua nhiều thế hệ. Sự đứt gãy của văn hoá đọc nước nhà, một phần phát xuất từ thói tự đại coi mình là tinh hoa, không cần dung nạp thêm kiến thức.
Bởi vậy, muốn có một dân tộc đọc sách thì điều kiện tiên quyết là trong mỗi gia đình phải có thư viện/tủ sách. Trẻ em phải được đọc sách từ sớm, thường xuyên để hình thành thói quen.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất miệt mài đọc sách. Người từng coi sách là “thuốc chữa tội ngu”, và xác tín “Sách là thuốc bổ tinh thần”. Trong tác phẩm “Nhật ký chìm tàu”, Bác viết trong lời mở đầu: “Độc thư bất vong cứu quốc/Cứu quốc bất vong độc thư”, nghĩa là: “Đọc sách không quên việc cứu nước/Cứu nước không quên việc đọc sách”.
Ngày nay, nếu người lớn đọc sách – trẻ em sẽ theo gương. Còn ngược lại, không chỉ mang tiếng người Việt lười đọc, mà chắc chắn đời con cháu chúng ta vẫn mãi tụt hậu về tri thức.
