Những nét chữ đầu tiên từ bàn tay chai sần
Gần 50 tuổi, chị Thào Thị Tông, dân tộc Mông ở bản Ón (xã Tam Chung, tỉnh Thanh Hoá) vẫn cặm cụi đến lớp học sau những giờ làm nương vất vả. Năm tháng nhọc nhằn đã khiến đôi bàn tay chai sần của chị quen với cuốc xẻng hơn là bút mực. Nhưng nỗi xấu hổ khi không thể viết được tên mình đã thôi thúc chị quyết tâm đi học.
Với Sùng Thị Náng (26 tuổi, bản Ón) thì động lực giúp Náng ngày ngày đến lớp là nỗi tủi hổ khi không thể dạy học cho con.
Tay Náng run run với mỗi nét chữ là một lần thở dài rồi lại cố gắng. “Học được chữ mừng lắm. Giờ đọc được giấy hướng dẫn thuốc, tôi thấy mình tự tin hơn”, Náng vui mừng nói bằng tiếng Việt chưa thật tròn.
Bên cạnh là chị Mua Thị Súa (42 tuổi, bản Ón) cũng phấn khởi khi cho biết học chữ giúp chị ghi chép việc trồng ngô, tránh bị lừa khi mua phân bón. “Bộ đội dạy, mình tin, học chậm cũng học”, Súa cười hiền.
Ngày đầu đến lớp, người lớn tuổi như chị Tông hay trẻ tuổi như Náng thì đều đánh vật cả giờ đồng hồ mới viết được đầy đủ họ tên của mình. Đến giờ điều mà bà con ở Ón mừng nhất khi đến lớp đó là đã viết được tên mình, biết tính toán những phép tính đơn giản.
Hành trình xoá mù chữ cho người lớn tuổi chưa bao giờ dễ dàng. Từ giữa tháng 9/2025, lớp học đặc biệt dành cho học viên từ 30-60 tuổi được mở tại bản Ón vào mỗi tối thứ 2,4,6 trong tuần. Trong vai thầy giáo là Thiếu tá Đào Nguyên Túc, Đồn Biên Phòng Tam Chung.
“Lúc đầu bà con ngại lắm, bảo học chữ khó với lại lớn tuổi rồi. Anh em phải đến từng nhà vận động, nói mãi họ mới yên tâm đến lớp. Đến nay, sau hơn 2 tháng khai giảng, bà con đã có thể viết những chữ đơn giản. Đây là tín hiệu đáng mừng, tạo tiền đề để tiếp cận chính sách phát triển kinh tế – xã hội”, Thiếu tá Đào Nguyên Túc chia sẻ.
Trưởng bản Giàng A Chống bảo rằng từ ngày có những lớp xoá mù, bản đổi thay trông thấy. “Bà con biết đọc biết viết, đi họp cũng mạnh dạn hơn, mấy cái thủ tục như khai sinh, khai báo y tế, trước đây phải nhờ cán bộ xã, giờ nhiều người tự làm được”, Trưởng bản Chống nói.
Không chỉ dạy chữ, cán bộ đồn biên phòng còn lồng ghép tuyên truyền pháp luật, hướng dẫn bà con cách nhận biết tội phạm ma túy, bảo vệ rừng, giữ gìn đường biên, mốc giới.
Lớp học chỉ có 27 người, thế nhưng tối nào cũng đông đủ. Tiếng đọc bài vọng ra giữa màn sương, hòa với tiếng côn trùng như sưởi ấm cả góc núi. “Lúc giải lao, chúng tôi hỏi cán bộ về cách nhận biết người xấu, biết những thủ đoạn lừa đảo trên mạng xã hội…nên đi học vui lắm”, Sùng Thị Sông bộc bạch.
Gieo chữ để giữ đất giữ người
Con chữ với người dân đồng bào Mông ở đại ngàn biên giới không chỉ là mở ra cánh cửa tri thức mà còn là niềm tin xây nên cột mốc chữ bảo vệ Tổ quốc.
Nhờ những lớp học xoá mù chữ, sự gắn kết quân- dân càng thêm bền chặt. Các chiến sĩ dễ dàng hơn trong tuyên truyền pháp luật, bà con giữ gìn an ninh trật tự, tham gia bảo vệ đường biên cột mốc.
Hơn ai hết, Thiếu tá Đào Nguyên Túc hiểu được vì “đói chữ” nên cái nghèo cứ đeo bám đồng bào nơi đây mãi. “Chưa khi nào việc dạy chữ lại trở thành công việc “chiến đấu” thực sự như thế này. Thời tiết khắc nghiệt, địa hình hiểm trở, bà con lớn tuổi, ngôn ngữ phổ thông chưa thuần thục... nhưng ai cũng khao khát biết đọc, biết viết.
Đó là động lực lớn nhất để Thiếu tá Túc đến lớp mỗi tối dạy đồng bào học chữ. Anh hiểu nhiệm vụ của người lính biên phòng không chỉ là canh giữ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc mà còn giữ dân, góp phần thắp sáng ngọn lửa tri thức. Khi người dân biết chữ chính là nền tảng cho biên cương vững mạnh.
“Phòng chống mù chữ cũng là phòng chống tụt hậu. Khi bà con hiểu biết, biết đọc biết viết, biên giới sẽ vững hơn. Dạy chữ là cách để xây dựng thế trận lòng dân bền chắc”, Thiếu tá Túc chia sẻ.
Nhờ các lớp xóa mù chữ được mở đều đặn hằng năm, nhiều phụ huynh trong bản đã chủ động cho con em đến trường đúng tuổi, không còn tình trạng trẻ bỏ học đi nương.
Nhìn những khuôn mặt, đủ mọi lứa tuổi, hàng đêm thầm lặng học chữ, có thể thấy, ánh sáng đã dần soi rọi từng nếp nhà, từng gương mặt vùng biên viễn. Ánh sáng ấy không chỉ soi trang sách, mà còn soi con đường tri thức, mở ra hy vọng mới cho những bản làng nơi phên dậu Tổ quốc.
Còn những người lính như Thiếu tá Đào Nguyên Túc không chỉ giữ gìn biên cương mà còn nâng đỡ những phận đời còn nhiều thiệt thòi. Chính từ những lớp học đêm giản dị ấy, một “biên giới của lòng người” đang dần được xây nên vững chãi, bền bỉ như chính những người lính thầm lặng ngày đêm bám bản, bám dân.
