Từ hát mừng học sinh đến hát mừng sinh nhật
Cuối cùng vào năm 2015, hơn 90 năm sau khi được công bố lần đầu tiên, bản nhạc mà mọi người thường hát trước khi thổi tắt ngọn nến sinh nhật, Happy Birthday To You, đã trở thành tài sản của cộng đồng.
Hiện nay, chúng ta có thể nghe bài hát sinh nhật vui vẻ này trong phim, trên truyền hình, trên sóng phát thanh, điều mà trước đây bị cấm, nếu không được cho phép. Thực tế, hai chị em sáng tác bài hát đơn giản này đã kiểm soát chặt chẽ sáng tạo nghệ thuật của họ, đến nỗi bài hát Happy Birthday To You trở thành một trong những tác phẩm âm nhạc mang lại lợi nhuận cao nhất mọi thời đại.
Mildred Hill (1859 - 1916) và Patty Smith Hill (1868 - 1946) là hai chị em làm nghề dạy học ở Mỹ. Năm 1893, họ viết một bài hát ngắn, đơn giản và dễ hát để chào đón học sinh của mình đến lớp vào mỗi buổi sáng. Giai điệu bài hát do Mildred sáng tác còn lời thì do Patty viết ra.
Về cơ bản, nó có cùng giai điệu với bài hát mừng sinh nhật ngày nay nhưng lời khác, mang tựa đề Good Morning To All. Phải mất gần hai thập niên sau, chị em Hill mới đổi lời của bài hát và đặt tên là Happy Birthday To You. Và mãi cho đến năm 1924, bài hát này mới được công bố rộng rãi. Và đó cũng là lúc mà những rắc rối về pháp lý bắt đầu.
 |
| Bản thảo viết tay bài Happy Morning to All (bản gốc của bài Happy Birthday to You) của chị em Hill viết năm 1893 |
Phức tạp bản quyền
Sau khi giai điệu và lời nhạc Happy Birthday To You được công bố, Patty Smith Hill đã không kiểm soát được đứa con tinh thần của chị em mình. Nó được sử dụng rộng rãi trên các chương trình phát thanh, trong các vở kịch tại Broadway, các hài kịch Vaudeville…, tất cả đều không trả tiền cho tác giả bài hát và người soạn giai điệu. Mọi chuyện bắt đầu thay đổi khi cô em thứ ba của gia đình Hill vào cuộc.
Cô tuyên bố việc sử dụng giai điệu Happy Birthday To You mà không được sự cho phép của tác giả là bất hợp pháp. Năm 1935, Jessica đã làm việc với nhà xuất bản Clayton F.Summy, giữ quyền tác giả và xuất bản bài hát này.
Luật bản quyền lúc đó phức tạp nhưng mục đích cũng là nhằm bảo vệ quyền sáng tạo trí óc và quyền sở hữu tác phẩm nghệ thuật, đồng thời ngăn chặn những kẻ cố ý thu lợi từ công sức của người khác mà không có những bù đắp thỏa đáng. Theo luật, bất cứ lúc nào bài hát Happy Birthday To You được trình diễn nơi công cộng hoặc hát trong phim, trên sóng phát thanh, chị em Hill đều được nhận tiền bản quyền.
Đó là lý do tại sao ở phương Tây vào thời điểm đó, người ta không bao giờ nghe Happy Birthday To You được hát bởi những người phục vụ tại nhà hàng, trong các tiệc sinh nhật. Thay vào đó, nhân viên nhà hàng hát bài hát sinh nhật hoặc ca khúc khác để chúc mừng khách. Điều này cũng tương tự với phim ảnh và truyền hình. Để có bài hát trên, phòng thu phải được sự cho phép từ chị em Hill và trả phí sử dụng.
Qua nhiều năm, tiền tác quyền mà chị em Hill thu được từ bài hát Happy Birthday To You cao không thể tưởng. Bài hát đơn giản này đã trở thành một trong những ca khúc ngắn mang lại lợi nhuận nhiều nhất cho người sáng tác. Hãng Walt Disney phải trả 5.000 USD để có được giai điệu bài hát trong một sự kiện. Vào những năm 1930, nhạc sỹ Irving Berlin đã phải trả rất nhiều tiền để sử dụng bài hát Happy Birthday To You trong một buổi nhạc hội.
Khi bộ phim tư liệu về mục sư Martin Luther King, Jr. có tên là Eyes on the Prize được phát hành trên DVD, cảnh hát mừng sinh nhật bị cắt, đơn giản là do phí bản quyền trên loại hình đĩa quá đắt. Tiền tác quyền từ bản Happy Birthday To You đã vượt quá 1 triệu USD mỗi năm.
Trở thành tài sản của cộng đồng
Năm 1988, qua một số thủ tục về pháp lý phức tạp, Warner Music, hãng thu âm lớn trên toàn cầu, có trụ sở ở New York, đã mua được tác quyền bài hát Happy Birthday To You.
Nhưng sau đó, một cuộc tranh luận nổ ra, nhiều người cho rằng bài hát này phải thuộc về cộng đồng bởi vì chị em Hill không tiếp tục gia hạn quyền tác giả khi hết hạn vào những năm 1960. Tính pháp lý của việc sử dụng Happy Birthday To You trở nên sôi nổi vào năm 2015, khi nhà làm phim Jennifer Nelson sản xuất bộ phim tài liệu về chị em Hill và bài hát nổi tiếng của họ.
Cô đã đệ đơn kiện Warner Music khi hãng này đòi tiền tác quyền lên đến 1.500 USD khi sử dụng ca khúc Happy Birthday To You trong bộ phim này. Ngày 22 tháng 9 năm 2015, Thẩm phán George H. King tại Tòa án liên bang ở Los Angeles (Mỹ) đã ra phán quyết, bài hát này không thuộc sở hữu của hãng Warner Music mà thuộc về cộng đồng. Ông cũng khẳng định hãng chỉ được giữ bản quyền tác phẩm cải biên dương cầm của bài hát này mà không liên quan đến lời và giai điệu.
