Tại Phiên họp thứ 47 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho rằng, nếu bỏ ngay sổ hộ khẩu, sổ tạm trú trong khi các cơ quan quản lý Nhà nước chưa sẵn sàng sẽ gây xáo trộn lớn và đề nghị sử dụng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú đã được cấp song song với hệ thống điện tử cho tới hết 31/12/2025. Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm lại khẳng định, không có căn cứ gì để kéo dài giữ sổ hộ khẩu song hành cho tới năm 2025.
Đề xuất lùi việc bỏ sổ hộ khẩu
Ngay trong phiên khai mạc, cho ý kiến về một số vấn đề còn ý kiến khác nhau của Dự án Luật Cư trú (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo một số vấn đề lớn xin ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi).
Theo đó, có 4 nội dung lớn được đưa ra xin ý kiến tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đó là: Về giải thích từ ngữ liên quan đến cư trú (Điều 2); Về điều kiện đăng ký thường trú (Điều 21); Về xóa đăng ký thường trú (Điều 25) và xóa đăng ký tạm trú (Điều 30); Về thời điểm có hiệu lực của luật và quy định chuyển tiếp (Điều 39 và Điều 40).
Đáng chú ý, về thời điểm có hiệu lực của luật và quy định chuyển tiếp (Điều 39 và Điều 40), đa số ý kiến tán thành việc thay đổi phương thức quản lý cư trú mới; có ý kiến không nhất trí việc thay đổi phương thức quản lý dân cư như đề xuất của Chính phủ; có ý kiến băn khoăn về tính khả thi của phương thức quản lý này và cho rằng quy định thời điểm hiệu lực của luật từ ngày 1/7/2021 là không đủ thời gian để bảo đảm các cơ sở dữ liệu liên quan có thể hoàn thiện và vận hành ngay được trên thực tế.
Tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo bổ sung vào dự thảo luật quy định một thời kỳ chuyển tiếp, cho phép cơ quan Nhà nước và người dân được sử dụng đồng thời cả thông tin, dữ liệu điện tử trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu về cư trú và giấy tờ, tài liệu chứng minh nơi cư trú (bao gồm cả sổ hộ khẩu, sổ tạm trú đã được cấp) trong các giao dịch hành chính, dân sự, nhất là tại những nơi chưa đáp ứng được hạ tầng kết nối với các cơ sở dữ liệu nói trên cho đến hết ngày 31/12/2025.
Nhiều ý kiến đề nghị trong luật cần quy định về lộ trình chuyển tiếp phù hợp để bảo đảm việc chuyển sang phương thức quản lý cư trú mới thực sự khả thi, trong quá trình đó, cần tiếp tục sử dụng sổ hộ khẩu, sổ tạm trú. Tuy nhiên, trong quá trình chỉnh lý, cơ quan chủ trì soạn thảo vẫn đề nghị quy định thời điểm có hiệu lực thi hành của luật là từ ngày 1/7/2021; chuyển hoàn toàn việc quản lý cư trú sang phương thức mới và sổ hộ khẩu, sổ tạm trú hết giá trị từ thời điểm luật có hiệu lực thi hành.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng phân tích, để áp dụng phương thức quản lý cư trú mới theo quy định của dự luật cần ít nhất hai điều kiện cơ bản. Thứ nhất, phải hoàn thành việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu về cư trú và cấp đầy đủ số định danh cá nhân cho mọi công dân. Thứ hai, tất cả các cơ quan đăng ký cư trú theo quy định mới của luật (cơ quan công an từ cấp xã) phải được trang bị đủ máy móc, thiết bị, hạ tầng mạng; cán bộ, chiến sĩ đủ năng lực để thực hiện việc cập nhật, quản lý, xử lý thông tin về cư trú trên hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia.
Không có căn cứ giữ sổ hộ khẩu
Trước quan điểm của Ủy ban Pháp luật, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm, đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo Dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) tiếp tục đề nghị giữ nguyên phương án Chính phủ trình, để luật có hiệu lực từ 1/7/2021 và không để thời gian chuyển tiếp tới năm 2025. Bộ trưởng Tô Lâm cho rằng, việc tiếp tục sử dụng sổ hộ khẩu cho tới năm 2025 là không phù hợp, không thực tế.
Đây là sự thay đổi rất căn bản, là mong muốn của nhân dân, của công dân. Nếu kéo dài thêm một nhiệm kỳ, tức là 5 năm nữa thì quyết tâm thực hiện việc đổi mới này không cao. Theo Bộ trưởng Tô Lâm, nếu tất cả các cơ quan liên quan có sự phối hợp để thực hiện thì việc triển khai quản lý dân cư theo phương thức mới sẽ có đủ điều kiện về thời gian cũng như các điều kiện khác.
"Chúng tôi là cơ quan chủ trì thấy hoàn toàn có đủ khả năng điều kiện. Không có căn cứ gì để kéo dài giữ sổ hộ khẩu song hành cho tới năm 2025 nếu đối chiếu với các công việc đang triển khai", Bộ trưởng Tô Lâm nhấn mạnh.
Cho ý kiến về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, dẫu có một số ý kiến lo ngại không đủ thời gian thực hiện, nhưng Chính phủ, Bộ Công an khẳng định đủ thời gian thực hiện chuyển tiếp. Nếu trong quá trình thực hiện, có vướng mắc thì Quốc hội có thể ra nghị quyết, gia hạn thêm thời gian thực hiện.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh, việc đưa ra mốc thời gian cụ thể để Chính phủ, các bộ ngành, địa phương cố gắng phấn đấu thực hiện mục tiêu đề ra, bởi thực tế, hiện cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia cũng đang được triển khai và chúng ta cần ủng hộ cái mới. Chủ tịch Quốc hội cũng thống nhất với đề xuất của Chính phủ về thời điểm có hiệu lực là từ ngày 1/7/2021.
Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu thì cho rằng, nếu quy định hiệu lực luật này là 1/7/2021 nhưng thời điểm chuyển tiếp là 31/12/2025, tức là sau 5 năm mới bỏ việc sử dụng sổ hộ khẩu, tạm trú, quy định như vậy lại không phù hợp. Vì thực tế hiện nay chỉ thay phương thức quản lý bằng phương pháp thô sơ (sổ hộ khẩu, sổ tạm trú) chuyển sang phương pháp mới (số định danh cá nhân, cơ sở dữ liệu dân cư về cư trú).
"Mục tiêu cuối cùng là giảm thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho người dân, đảm bảo yêu cầu quản lý Nhà nước, nếu kéo dài thời gian chuyển tiếp thì không phù hợp. Vấn đề đặt ra là Chính phủ, Bộ Công an, chính quyền địa phương các cấp cần có các biện pháp chỉ đạo, tổ chức quyết liệt để xây dựng số định danh cá nhân, cơ sở dữ liệu dân cư; đồng thời đẩy nhanh việc đầu tư cơ sở vật chất, đào tạo nhân lực thực hiện nhiệm vụ này", Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu lưu ý, Chính phủ và Bộ Công an cũng cần xây dựng dự toán kinh phí ngân sách dành cho lĩnh vực này, trình Quốc hội vào cuối năm 2020 để sang năm 2021 có kinh phí để triển khai, nhằm sớm đạt được mục tiêu đề ra.
