Triển lãm cũng như cuốn sách cùng tên đang thu hút đông đảo giới nghệ sĩ và công chúng yêu tranh lụa đến thưởng lãm và khám phá những bí ẩn mà lụa đem lại.
Lãng mạn hóa nữ tính
Cuốn sách “Nguyệt sáng gương trong” của họa sĩ Bùi Tiến Tuấn, do NXB Mỹ thuật ấn hành. Đây là cuốn sách về đề tài tranh lụa khỏa thân đầu tiên của Việt Nam. Cuốn sách gồm 58 tranh khỏa thân, 3 phác thảo khỏa thân và một số tranh thiếu nữ.
Họa sĩ Bùi Tiến Tuấn sinh năm 1971 tại Hội An (Quảng Nam). Anh tốt nghiệp Trường Đại học Mỹ thuật TPHCM và được giữ lại làm giảng viên nhiều năm, trước khi chuyển sang theo đuổi sự nghiệp sáng tác tự do.
Trong khoảng 5 năm trở lại đây, bên cạnh chủ đề thiếu nữ thị thành đã thành nét đặc trưng riêng, thì tranh khỏa thân cũng được họa sĩ Bùi Tiến Tuấn dày công tìm tòi, sáng tạo. Ngay khi những bức tranh lụa khỏa thân đầu tiên của anh xuất hiện, đã được giới chuyên môn cũng như các nhà sưu tập săn đón.
Họa sĩ Bùi Tiến Tuấn nói rằng: “Tôi không vẽ một hình mẫu người phụ nữ cụ thể nào, mà tôi đang vẽ những hình nhân của cái đẹp. Chính với lập trường này, khi sáng tạo tôi chưa bao giờ nghĩ mình đang lặp, đang vẽ giống với những bức tranh mình đã vẽ trước đó”.
Họa sĩ cho rằng khi vẽ các bức tranh lụa khỏa thân, nghệ sĩ muốn khám phá và khai thác mọi khía cạnh, mọi khả năng của sự quyến rũ nữ tính. Ham muốn này cho phép họa sĩ mang những hình nhân ấy đặt vào những tư thế khác nhau, những không gian khác nhau. Cô gái ngả ngớn trong hộp đêm, nơi quán billiard, trong phòng riêng, lơ lửng trên mặt nước, trôi vào chân không vô định của vũ trụ thăm thẳm.
“Nghĩa là tôi đang không ngừng tìm và thấy sự lãng mạn hóa mọi khả năng mà ở đó, cái đẹp của nữ tính hiện diện. Nên đôi khi nó vượt qua tính hợp lý bên ngoài của đời sống để đi đến sự thích hợp bên trong. Bản chất dịu dàng, uyển chuyển của lụa dường như cũng đồng ý với lập trường đó của tôi”, họa sĩ Bùi Tiến Tuấn cho hay.
Họa sĩ Phan Thiết sau khi khám phá những tác phẩm lụa khỏa thân đã nhận xét rằng: “Nghe rõ hơi thở nhẹ trong tranh khỏa thân của Bùi Tiến Tuấn. Nghe cả cái mỏng manh, điệu đàng, bỡn cợt, lả lơi, diệu vợi.
Nghe cả những ẩm ướt, mộng mị, hồi hộp thanh nữ/đàn bà… và còn hơn thế. Nghe cả những táo bạo xác thân, dục tính… của đàn bà. Nghe cả những thanh thoát, ẩn hiện, lôi cuốn, gần xa. Bởi vậy, tranh lụa của Bùi Tiến Tuấn riêng rẽ một tài hoa đầy rung cảm mới lạ của đương thời”.
Tác phẩm “Khẽ chạm” – một trong 58 bức tranh lụa khỏa thân trong “Nguyệt sáng gương trong”.
Đoạn tuyệt lối vẽ cũ về phụ nữ
Nhà phê bình Đặng Thân nhận định: Xét qua các nước, ta dễ nhận ra sự vượt thoát và “tiến hóa” trong lụa của Bùi Tiến Tuấn. Quả là một hơi thở nhẹ, không u tịch hoa mơ như lụa truyền thống Việt.
Không nặng nề khốc liệt như lụa shunga Nhật. Không diêm dúa rộn sắc như xuân cung họa Trung Hoa. Không quằn quại nhân kiếp như trong biểu hình Egon Schiele. Một luồng hơi thở như được phát tiết ra từ bao năm, lặng lờ trôi như thiên nga, nhẹ như chiếc lá.
Dịch giả - nhà nghiên cứu Hà Vũ Trọng lại đánh giá, người phụ nữ trong tranh Bùi Tiến Tuấn là một đoạn tuyệt với phần lớn những lối miêu tả về phụ nữ trước đây trong tranh lụa, kể từ các trường mỹ thuật như Đông Dương, Gia Định và Huế, cho tới gần đây.
“Không còn nữa những vẻ đẹp lý tưởng quá vãng. Không còn nữa trạng thái tĩnh hay thụ động bằng những tư thế ước lệ - mà thước đo vẻ đẹp phụ nữ Việt Nam vốn là sự nền nã, tức là lấy tính nết đứng đắn, thùy mị và sự kín đáo làm vẻ đẹp cả ngoài đời lẫn trong nghệ thuật. Giờ nàng bước ra khỏi không gian xưởng vẽ, ra thế giới hiện đại bên ngoài, chốn phồn hoa đô thị hào nhoáng và cám dỗ”, nhà nghiên cứu Hà Vũ Trọng cho biết.
Cùng với việc phát hành sách “Nguyệt sáng gương trong”, tác giả còn thực hiện một cuộc trưng bày tranh khỏa thân từ trong cuốn sách. Đây là cuộc trưng bày cá nhân lần thứ 11 của họa sĩ Bùi Tiến Tuấn, kể từ năm 2007 đến nay.
58 tác phẩm khỏa thân trong triển lãm chủ yếu khắc họa vẻ đẹp thiếu nữ ở độ xuân thì: Nguyệt sáng gương trong, Gái lười - mèo lười, Hơi thở nhẹ, Ẩn lan, Khẽ chạm, Người đẹp say ngủ, Một mình, Lời thì thầm, Lặng, Cô nàng đáo để, Đùa với bóng đêm…
Với triển lãm lần này, họa sĩ Bùi Tiến Tuấn tạo dựng được một lối đi riêng độc đáo trong bộ môn nghệ thuật sinh động, đầy cuốn hút như tranh lụa. Họa sĩ đã phải tổng hợp và chọn lọc tranh thiếu nữ khỏa thân được cho là đẹp nhất để hội tụ trong “Nguyệt sáng gương trong”.
Trước đây, hình ảnh những cô gái thành thị từng xuất hiện trong nhiều triển lãm của Bùi Tiến Tuấn và được người xem yêu thích. Người yêu hội họa còn nhớ những tác phẩm như: Những hình nhân trên đường phố (2007), Lụa (2009), Phù phiếm (2011, 2012, 2014), Sợi chỉ đỏ (2013). Đặc biệt năm 2017, “Hơi thở nhẹ” từng được giới thiệu tại Quảng Nam, rồi Nam tiến vào triển lãm tại TPHCM.
Nhà nghiên cứu Lý Đợi cho rằng: “Tranh khỏa thân của Bùi Tiến Tuấn khiến người xem liên tưởng đến câu thơ “em dài quên cân đối” của Trần Dần. Sự quên cân đối ở đây là cố tình quên. Vì rất có thể sự cân đối cứng nhắc dễ khiến đi vào khuôn thước mô phạm, không còn giữ được sự hoan lạc cần thiết trong tạo hình”.
