Đây là ngành kinh tế có quy mô hàng tỷ USD thế nhưng đang đối mặt với sự thiếu hụt nguồn nhân lực trầm trọng.

“Khát” nhân lực

Theo dự báo của một số chuyên gia kinh tế đến từ Trường ĐH Fullbright Việt Nam, 5 năm tới, nhân lực trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn cần khoảng 20.000 người và 10 năm tới là 50.000 người có trình độ đại học trở lên. Hiện, nguồn nhân lực trong nước mới đáp ứng khoảng 20%.

Ông Nguyễn Phú Hùng - Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành kinh tế, kỹ thuật (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho hay, Việt Nam hiện có khoảng 5.000 kỹ sư hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn. Đối với chip bán dẫn, để sản xuất ra một sản phẩm đòi hỏi kỹ thuật cao nên cần nguồn nhân lực đáp ứng được yêu cầu; do đó phải nhanh chóng đào tạo.

Cho rằng, ngành công nghệ vi mạch hay công nghiệp bán dẫn không hoàn toàn mới với Việt Nam, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn thông tin, cách đây hơn 10 năm, một số cơ sở giáo dục đại học đã đào tạo ngành này. Tuy nhiên, số lượng chưa nhiều và quy mô còn phụ thuộc vào nhu cầu thị trường.

Hiện, nhu cầu nguồn nhân lực đối với ngành công nghệ vi mạch tăng vọt. Các trường đại học đã nhìn nhận việc này và xây dựng kế hoạch, chiến lược đào tạo. Bộ GD&ĐT đã tập hợp kế hoạch của các trường để có kế hoạch tổng thể. Với kinh nghiệm của các trường, việc mở rộng quy mô đào tạo là có thể.

“Vấn đề là, làm sao để đảm bảo chất lượng trong điều kiện các phòng thí nghiệm, trang thiết bị còn hạn chế. Chúng tôi sẽ có kế hoạch để đề xuất nâng cao năng lực, nhằm thu hút nhiều sinh viên theo học ngành công nghệ vi mạch”, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nói.

Cả nước hiện có khoảng 35 cơ sở giáo dục đại học tham gia đào tạo nhân lực cho một số công đoạn của công nghệ vi mạch. Trong đó, 11 trường đại học đào tạo ngành gần với ngành này như: Điện tử viễn thông, kỹ thuật điện, điều khiển tự động hóa, kỹ thuật máy tính…; trong đó có thể chọn một số trường đóng vai trò chủ lực để đầu tư trọng điểm, làm nòng cốt cho công nghiệp bán dẫn.

Với thế mạnh là đội ngũ chuyên gia nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực công nghệ vi mạch, từ lâu, ĐH Quốc gia Hà Nội từng bước chuẩn bị về nhân lực. PGS.TS Phạm Bảo Sơn - Phó Giám đốc ĐH Quốc gia Hà Nội cho biết, hiện có số lượng lớn sinh viên theo học một số lĩnh vực kỹ thuật điện tử, khoa học công nghệ, khoa học cơ bản liên quan đến vi mạch bán dẫn.

ĐH Quốc gia Hà Nội hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp trong thiết kế, triển khai đào tạo. Tuy nhiên, công nghệ vi mạch là lĩnh vực đặc thù, yêu cầu kiến thức tích hợp liên ngành rất khó và học tập vất vả nên nhiều người chưa quan tâm theo học.

Ngoài ra, đầu tư cho lĩnh vực này tốn kém, doanh nghiệp chế tạo chưa có nên để sinh viên trải nghiệm từ thiết kế chế tạo đến ứng dụng sản phẩm còn nhiều khó khăn. “Thực tế trên đòi hỏi cần có thị trường mạnh để kéo nguồn nhân lực đi kèm”, PGS.TS Phạm Bảo Sơn nêu ý kiến và cho biết, ĐH Quốc gia Hà Nội đang tập trung đào tạo khâu thiết kế, đo kiểm và phát triển sản phẩm ứng dụng.

Viện dẫn báo cáo của Trung tâm Dự báo nhân lực TP Hồ Chí Minh, PGS.TS Nguyễn Hoàng Tú Anh – Hiệu trưởng Trường ĐH Công nghệ thông tin (ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh) cho hay, nhân lực công nghiệp bán dẫn là 1 trong 4 nhóm ngành trọng điểm của thành phố vào năm 2030. Do đó, trong thời gian tới sẽ rất “khát” nguồn nhân lực chất lượng cao ở lĩnh vực này.

Sinh viên Trường ĐH Khoa học và Công nghệ Hà Nội. Ảnh: NTCC

Đón đầu xu thế

Nhiều năm qua, các trường thành viên của ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh triển khai xây dựng các chương trình đào tạo liên quan đến thiết kế vi mạch hay vi mạch bán dẫn. PGS.TS Nguyễn Hoàng Tú Anh thông tin, năm 2006, Trường ĐH Công nghệ thông tin đã tuyển sinh chuyên ngành thiết kế vi mạch.

Trường ĐH Khoa học - Tự nhiên, Trường ĐH Bách khoa cũng tuyển sinh đào tạo một số ngành như: Kỹ thuật điện điện tử, Kỹ thuật viễn thông, Vật lý điện tử... “Tuy nhiên, số lượng sinh viên theo học còn khiêm tốn. Ngoài ra, hiện chưa có ngành đào tạo chính thức và chuyên sâu về lĩnh vực này”, PGS.TS Nguyễn Hoàng Tú Anh cho hay.

Để giải “cơn khát” nhân lực và đón đầu xu thế của ngành công nghệ vi mạch, PGS.TS Nguyễn Hoàng Tú Anh nhấn mạnh, cần tăng tốc đào tạo. Muốn vậy, cần có chính sách kịp thời cho lĩnh vực đặc thù này. Cụ thể, cho phép một số cơ sở giáo dục đại học thí điểm mở một số ngành đào tạo công nghệ vi mạch; đồng thời linh hoạt cho các trường đủ điều kiện được phép đào tạo văn bằng 2 công nghệ vi mạch.

“Theo quy định, muốn mở văn bằng 2 phải có sinh viên đã tốt nghiệp văn bằng 1 của ngành đó. Tuy nhiên, nếu chờ 4 năm nữa mới có sinh viên tốt nghiệp thì trễ “con tàu” nhân lực của lĩnh vực công nghệ vi mạch”, PGS.TS Nguyễn Hoàng Tú Anh trao đổi.

Nhấn mạnh, cơ sở giáo dục đại học cần có kế hoạch đào tạo ngành này ngay từ đầu, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn gợi mở, các trường có thể đào tạo chuyển đổi từ sinh viên đang theo học ngành gần với công nghệ vi mạch hoặc đào tạo kỹ sư thuộc ngành: Kỹ thuật điện tử, máy tính… Với cách tiếp cận tổng thể như vậy, chúng ta mới có thể đáp ứng được nhu cầu nhân lực trong những năm tới.

Nhà nước cần hỗ trợ, khuyến khích người học là đề nghị của Thứ trưởng. Theo đó, cần có chính sách học bổng, miễn giảm học phí, tín dụng ưu đãi… cho sinh viên theo học công nghệ vi mạch. Đồng thời, tăng cường năng lực đội ngũ giảng viên, trang thiết bị thí nghiệm, phần mềm thực hành, thí nghiệm và mô phỏng.

Ngoài ra, khuyến khích, thúc đẩy hợp tác đại học - viện nghiên cứu - doanh nghiệp trong nước và ngoài nước. “Khi có những chính sách này sẽ tạo đà cho các cơ sở giáo dục đại học tăng nhanh về số lượng sinh viên theo học nhưng vẫn đảm bảo chất lượng”, Thứ trưởng nói.