Đưa STEM vào giáo dục mầm non nuôi dưỡng tư duy sáng tạo

Sân chơi khoa học cho trẻ

Cô Đinh Thị Thúy Mai - Trường Mầm non Đoàn Thị Điểm (Phú Thượng, Hà Nội) là một nhà giáo tâm huyết, sáng tạo, luôn chủ động đổi mới phương pháp giảng dạy. Bên cạnh việc lồng ghép phương pháp Montessori, cô Mai mạnh dạn đưa STEM vào các hoạt động học tập hàng ngày của trẻ. Với cô, STEM không chỉ dành cho học sinh lớn tuổi mà hoàn toàn có thể áp dụng ở mầm non thông qua các hoạt động gần gũi như thí nghiệm khoa học đơn giản, trò chơi lắp ghép, tìm hiểu thiên nhiên hay khám phá công nghệ qua đồ dùng học tập.

“Giáo dục STEM giúp trẻ hình thành thói quen quan sát, đặt câu hỏi và tìm cách giải quyết vấn đề. Ngay cả những thí nghiệm đơn giản như làm núi lửa phun trào từ baking soda hay trồng hạt đậu trong cốc nước cũng khiến các con say mê, hào hứng”, cô Mai chia sẻ và nhấn mạnh, STEM khơi gợi trí tò mò, phát triển tư duy phản biện, khả năng hợp tác và sáng tạo. Trẻ tiếp thu kiến thức tự nhiên, đồng thời hình thành kỹ năng sống và thái độ tích cực với việc học.

Nhờ cách tiếp cận này, lớp học của cô Mai luôn sôi nổi, trẻ tự tin tham gia mọi hoạt động. Sáng kiến đưa STEM vào bậc mầm non của cô góp phần khẳng định vai trò đổi mới phương pháp giảng dạy, giúp trẻ trải nghiệm, khám phá ngay từ những năm đầu đời.

Hiện nhiều trường mầm non tổ chức “Ngày hội STEM” hoặc “STEAM” nhằm tạo sân chơi khoa học bổ ích, hấp dẫn. Bà Hoàng Thúy Hằng - Nhà sáng lập, Tổng Giám đốc Hệ thống Giáo dục Happytime (Hà Nội), cho rằng, hình thức này giúp trẻ tự tin, chủ động phát huy khả năng sáng tạo và kỹ năng cá nhân qua hoạt động thực hành, trải nghiệm; đồng thời lan tỏa mô hình giáo dục mới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Theo bà Hằng, giáo dục STEM nuôi dưỡng niềm yêu thích khám phá, tìm hiểu thế giới xung quanh qua các hoạt động gắn với khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. Trẻ làm quen khái niệm cơ bản qua trò chơi, thí nghiệm và hoạt động tương tác phù hợp lứa tuổi, từ đó kích thích tư duy sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề và rèn luyện tư duy logic.

Khơi gợi khám phá khoa học

PGS.TS Bùi Thị Lâm - Trưởng khoa Giáo dục mầm non, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội nhấn mạnh, mầm non là giai đoạn “vàng” hình thành nền tảng tư duy và tính cách. Nhiều nghiên cứu chỉ ra, khả năng nhận thức, trí tò mò, óc sáng tạo và kỹ năng xã hội của trẻ phát triển mạnh ở độ tuổi 0 - 6. Việc tích hợp STEM trong chương trình mầm non giúp trẻ kết nối kiến thức với đời sống, phát triển sáng tạo, kỹ năng làm việc nhóm và giải quyết vấn đề.

Khác với bậc phổ thông, STEM ở mầm non không nhấn mạnh kiến thức hàn lâm mà tập trung vào khám phá, thử nghiệm qua trò chơi, đặt câu hỏi và tìm giải pháp. “Chẳng hạn, trẻ có thể quan sát hạt giống nảy mầm (khoa học), dùng khối gỗ xây cầu (kỹ thuật), thử nghiệm nước nóng - lạnh (công nghệ) hay đo đếm vật dụng trong lớp (toán học). Từ đó, trẻ phát triển tư duy logic và niềm đam mê khoa học - kỹ thuật”, PGS.TS Bùi Thị Lâm dẫn chứng.

Tuy vậy, theo PGS.TS Bùi Thị Lâm, việc triển khai STEM ở mầm non còn nhiều hạn chế, đặc biệt về năng lực giáo viên. Khảo sát tại các trường sư phạm cho thấy, phần lớn giáo viên mầm non chưa được đào tạo bài bản về phương pháp tích hợp STEM, thiếu kỹ năng thiết kế và tổ chức hoạt động khám phá, trải nghiệm, cũng như sử dụng công nghệ hiệu quả. Nhiều giáo viên lo ngại trẻ không hiểu bài, khó thực hiện hoặc gặp nguy hiểm; một số chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của STEM nên thiếu động lực đổi mới.

Ngoài ra, tổ chức hoạt động STEM đòi hỏi giáo viên linh hoạt, biết thiết kế hoạt động phù hợp từng độ tuổi, lồng ghép yếu tố khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học một cách tự nhiên, nhẹ nhàng. “Đây chính là ‘nút thắt’ cần tháo gỡ nếu muốn STEM trở nên bền vững trong chương trình mầm non”, PGS.TS Bùi Thị Lâm nhấn mạnh.

Gợi mở 5 giải pháp, PGS.TS Bùi Thị Lâm đề xuất: Xây dựng chương trình giáo dục tích hợp STEM phù hợp với đặc điểm phát triển trẻ mầm non, đảm bảo linh hoạt, dễ triển khai ngay cả khi cơ sở vật chất hạn chế; Tổ chức bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu cho giáo viên về phương pháp tổ chức hoạt động, thiết kế học liệu, đảm bảo an toàn và đánh giá kết quả học tập;

Đầu tư cơ sở vật chất tối thiểu phục vụ STEM như bộ học cụ, vật liệu, không gian trải nghiệm và phòng học chuyên biệt; Khuyến khích sự tham gia của cha mẹ và cộng đồng để tăng tương tác, giúp trẻ áp dụng kiến thức vào thực tế; Tăng cường nghiên cứu về giáo dục STEM ở mầm non làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình và tài liệu hướng dẫn.

Theo PGS.TS Bùi Thị Lâm, giáo dục STEM ở mầm non không chỉ là xu hướng hiện đại mà còn là giải pháp hình thành tư duy khoa học, sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề cho thế hệ tương lai. Tuy nhiên, để STEM phát huy hiệu quả, cần quan tâm nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên - những người giữ vai trò then chốt trong việc chuyển hóa triết lý giáo dục thành thực tiễn lớp học.