Tiếp cận giáo dục STEM trong giáo dục mầm non: Lấy trẻ làm trung tâm

Hội thảo được tổ chức tại Trường Đại học Sư phạm TPHCM, dưới sự chủ trì của Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thị Kim Chi.

Dự hội thảo còn có đại diện các đơn vị trực thuộc Bộ GD&ĐT; lãnh đạo các Sở GD&ĐT cùng nhiều nhà giáo, chuyên gia giáo dục trong lĩnh vực giáo dục mầm non.

Vận dụng STEM, nâng cao chất lượng giáo dục mầm non

Ông Nguyễn Thanh Đề, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Mầm non (Bộ GD&ĐT) nhấn mạnh, giáo dục mầm non (GDMN) - cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân là cấp học nền tảng, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách của trẻ em.

Việc nâng cao chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ là một việc then chốt, cần làm thường xuyên, liên tục, mang tính phát triển.

Theo Vụ trưởng Vụ Giáo dục Mầm non, trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, giáo dục mầm non được thích ứng với sự thay đổi, chuyển mình phát triển của đất nước và thế giới.

Việc vận dụng STEM được xem là một trong những cách tiếp cận nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trẻ, phát triển nhận thức, hỗ trợ hiệu quả trong thực hiện chương trình giáo dục mầm non.

Việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam đặt ra yêu cầu mới cho giáo dục - đào tạo là phát triển tối đa các năng lực tiềm năng trong mỗi con người, giúp họ dễ dàng thích ứng với cuộc sống.

Đối với GDMN, giáo dục theo hướng học qua chơi, qua thực hành trải nghiệm có ý nghĩa to lớn trong việc tạo điều kiện và cơ hội để hình thành cho trẻ năng lực, phẩm chất và giá trị mà xã hội đòi hỏi như sự độc lập, sáng tạo, tích cực, tự tin, dễ hòa nhập, dễ chia sẻ... giúp trẻ vận dụng tổng hợp kiến thức, kỹ năng đã có để giải quyết các vấn đề có ý nghĩa với cuộc sống của trẻ.

Tổ chức tốt hoạt động giáo dục theo hướng thực hành, trải nghiệm theo quy định tại Chương trình GDMN là một trong những giải pháp đổi mới GDMN theo hướng tiếp cận phát triển năng lực trẻ mầm non.

Cần phát triển đội ngũ giáo dục STEM

Tại hội thảo, nhiều đại biểu đến từ các Sở GD&ĐT, các cơ sở giáo dục đại học và mầm non đã trình bày tham luận, tập trung vào những vấn đề xoay quanh việc triển khai giáo dục STEM trong GDMN.

Các tham luận tại hội thảo phản ánh bức tranh thực tế về quá trình triển khai chương trình giáo dục mầm non, trong đó có giáo dục STEM.

Các đại biểu đồng thời đánh giá mức độ phù hợp và hiệu quả của STEM trong việc thực hiện Chương trình GDMN, góp phần phát triển năng lực toàn diện, hình thành kỹ năng cho trẻ em trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và kỷ nguyên số.

Bên cạnh đó, hội thảo cũng thẳng thắn nhìn nhận thuận lợi và khó khăn trong triển khai, từ điều kiện bảo đảm chất lượng như cơ sở vật chất, thiết bị, tài liệu, học liệu, cho đến năng lực đội ngũ và cơ chế chính sách.

Nhấn mạnh đến yếu tố nguồn lực, GS.TS Huỳnh Văn Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TPHCM cùng cộng sự đã mang đến tham luận “Phát triển năng lực giáo dục STEM cho sinh viên ngành Giáo dục mầm non”.

Theo GS Huỳnh Văn Sơn, trong bối cảnh STEM trở thành một trong những nội dung quan trọng được Chính phủ và Bộ GD&ĐT chỉ đạo đưa vào nhà trường, việc trang bị năng lực giáo dục STEM cho sinh viên ngành Giáo dục mầm non là yêu cầu cấp thiết. Đây chính là nền tảng để các giáo viên mầm non tương lai có khả năng thiết kế, tổ chức các hoạt động giáo dục STEM cho trẻ.

Ông nhấn mạnh, đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để phát triển phẩm chất và năng lực cần thiết cho trẻ em, đồng thời đáp ứng yêu cầu của Chương trình giáo dục mầm non mới.

Nhóm nghiên cứu công bố kết quả khảo sát về năng lực giáo dục STEM của sinh viên Sư phạm, trong đó có sinh viên ngành GDMN. Nghiên cứu trên 693 sinh viên Trường Đại học Sư phạm TPHCM cho thấy, năng lực giáo dục STEM của sinh viên được đánh giá ở mức khá.

Cụ thể, phần lớn sinh viên đã có nhận thức tương đối rõ ràng về giáo dục STEM. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận chưa hiểu đúng bản chất, dẫn đến khi tổ chức hoạt động cho trẻ mầm non chưa phát huy được tính tò mò, khám phá của trẻ, thậm chí có tình trạng nóng vội làm thay cho trẻ. Cách tiếp cận này chưa phản ánh đúng tinh thần STEM, dễ rơi vào “giả STEM” hay “lai STEM”.

Ngoài ra, sinh viên đã nắm được các nguyên tắc và quy trình cơ bản của giáo dục STEM, STEAM, song vẫn còn lúng túng. Đặc biệt, việc khai thác sự tích hợp, gắn kết giữa đặc thù của STEM với các hoạt động giáo dục khác trong chương trình mầm non chưa được chú trọng.

Để nâng cao năng lực giáo dục STEM cho sinh viên ngành GDMN, GS.TS Huỳnh Văn Sơn cho rằng cần có một cái nhìn tổng thể và khái quát, đồng thời đề xuất 5 nhóm giải pháp

Trong đó, GS Sơn cho rằng, cần xây dựng chuẩn đầu ra về năng lực giáo dục STEM cho sinh viên ngành Giáo dục mầm non; phát triển chương trình đào tạo và các mô-đun bồi dưỡng chuyên biệt; tạo điều kiện, môi trường thuận lợi để sinh viên rèn luyện và phát triển năng lực.

Ngoài ra, cần khuyến khích sinh viên tham gia hội thảo, tọa đàm, hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ STEM; đồng thời tăng cường hợp tác giữa trường sư phạm với các doanh nghiệp, tổ chức STEM nhằm hỗ trợ hiệu quả quá trình học tập và thực hành của sinh viên.

Làm rõ hướng tiếp cận STEM trong giáo dục mầm non

Tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thị Kim Chi cho biết, trên cơ sở các ý kiến đóng góp, Vụ Giáo dục Mầm non sẽ tiếp thu, hoàn thiện dự thảo kế hoạch triển khai giáo dục STEM ở bậc học này để trình lãnh đạo Bộ ban hành trước năm học mới.

Theo Thứ trưởng, cần làm rõ vấn đề: liệu chúng ta đang thực sự triển khai giáo dục STEM ở mầm non hay đang tiếp cận STEM?

Qua các tham luận, Thứ trưởng cho rằng việc đưa STEM vào giáo dục mầm non có cả thuận lợi và khó khăn. Thuận lợi lớn nhất là lứa tuổi 1-6 được coi là “thời kỳ vàng” trong sự phát triển của con người.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại những hạn chế: một số nơi chưa coi trọng STEM, trong khi một số khác lại áp dụng một cách “thái quá”. Thứ trưởng nhấn mạnh, cả hai cách tiếp cận này đều không phù hợp, thay vào đó cần coi STEM như công cụ để phát triển, khơi gợi tư duy và khả năng sáng tạo của trẻ em.

Thứ trưởng cũng lưu ý, thời gian tới cần quan tâm phát triển đội ngũ giáo viên, đồng thời đảm bảo sự liên thông trong tiếp cận STEM giữa các cấp học. Những bước đi tiếp theo trong triển khai giáo dục STEM ở mầm non sẽ tạo nền tảng vững chắc để nâng cao chất lượng giáo dục STEM ở các bậc học cao hơn.

Thứ trưởng cho biết, Bộ GD&ĐT hiện đang hoàn thiện Chương trình giáo dục mầm non mới, trên cơ sở kế thừa giá trị của Chương trình năm 2009, tích hợp các tiêu chí tiếp cận STEM. Nguyên tắc tiếp cận STEM với giáo dục mầm non là “lấy trẻ làm trung tâm”, coi đây là tiền đề, điểm tựa cho sự phát triển.