Dự thảo Luật Nhà giáo đề xuất, tổ chức, cá nhân không được công khai thông tin trong quá trình thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm của nhà giáo khi chưa có kết luận chính thức của cơ quan có thẩm quyền hoặc lan truyền, phát tán thông tin không chính xác về nhà giáo. Đề xuất này nhận được nhiều ý kiến tán thành của đại biểu Quốc hội và luật sư.
Bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín nhà giáo
Ông Nguyễn Văn Cảnh (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Định) nhận thấy, một vài sự việc làm ảnh hưởng đến hình ảnh người thầy, truyền thống “tôn sư trọng đạo” của dân tộc.
Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Hà (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh) cho rằng, nội dung quy định này không hề vướng các quy định về phát ngôn hay có bất cứ yếu tố nào để bênh vực nhà giáo.
Quy định này thực chất sẽ bảo vệ hình ảnh nhà giáo, tránh tình trạng “con sâu làm rầu nồi canh”, nhất là trong bối cảnh mạng xã hội, các phương tiện thông tin truyền thông trực tuyến phát triển mạnh mẽ. Nếu nhà giáo có sai phạm thì đã có các chế tài xử lý theo quy định.
Theo bà Nguyễn Thị Hà, hoạt động nghề nghiệp của nhà giáo có tính chất đặc biệt, nhất là khi nhà giáo trực tiếp đứng lớp, có ảnh hưởng lớn đối với tâm lý người học. Vì vậy, nếu không có phương án bảo vệ nhà giáo thì đối tượng chịu ảnh hưởng không chỉ có thầy, cô mà sẽ là hàng triệu học sinh - tương lai của đất nước.
Không công khai thông tin của giáo viên khi chưa có kết luận chính thức là nhân văn và phù hợp với nguyên tắc chung của pháp luật, TS.LS Đặng Văn Cường - Văn phòng Luật sư Chính pháp (Hà Nội) nhìn nhận và cho rằng, quy định không công khai thông tin về sai phạm của giáo viên khi chưa có kết luận chính thức phù hợp với Hiến pháp và pháp luật để bảo vệ bí mật đời tư cá nhân, danh dự, nhân phẩm, uy tín của nhà giáo.
Theo quy định của Hiến pháp và pháp luật Việt Nam, mọi người được pháp luật bảo vệ về danh dự, nhân phẩm, uy tín, quyền nhân thân, quyền hình ảnh và bí mật đời tư cá nhân. Khi giải quyết đơn thư kiến nghị, khiếu nại, tố cáo, tố giác tội phạm, cơ quan có thẩm quyền giải quyết phải bí mật thông tin và tuân thủ nguyên tắc bảo mật thông tin của người tố giác, người bị tố giác.
Khi chưa có kết quả giải quyết cuối cùng thì chưa có căn cứ để xác định bên nào đúng, sai. Nếu không có quy định cụ thể, nhiều người lợi dụng việc khiếu nại, tố cáo, kiến nghị để đưa lên mạng xã hội hoặc công khai lên phương tiện thông tin đại chúng những thông tin hình ảnh của người khác. Khi đó, sẽ ảnh hưởng đến đời sống tâm lý, sức khỏe, uy tín người có liên quan.
Phù hợp Hiến pháp và pháp luật
Theo quy định của pháp luật, mọi công dân có quyền tố cáo, tố giác những hành vi vi phạm của tổ chức, cá nhân. Tuy nhiên, TS.LS Đặng Văn Cường nhấn mạnh, không phải trường hợp nào người tố cáo, tố giác cũng đúng, nội dung tố cáo, tố giác có căn cứ. Đặc biệt những thông tin bước đầu chưa được xác minh, đăng tải một chiều trên mạng xã hội thì chưa có cơ sở để xác định đó là đúng hay sai.
Đặc biệt, khi công nghệ phát triển những tin giả, hình ảnh cắt ghép, sản phẩm từ trí tuệ nhân tạo (AI) có thể xuất hiện thông tin sai sự thật gây ảnh hưởng đến quyền lợi của tổ chức, cá nhân.
Nội dung tố cáo, tố giác chưa được cơ quan chức năng xác minh, giải quyết, chưa có kết quả cuối cùng mà không có quy định kiểm soát, tự do đưa lên mạng xã hội hoặc công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng thì có thể được xem như xâm phạm bí mật đời tư cá nhân, ảnh hưởng đến quyền nhân thân, hình ảnh và danh dự nhân phẩm của công dân, trong đó có giáo viên.
Thực tiễn thời gian qua không ít vụ việc hình ảnh, thông tin tiêu cực chưa được kiểm chứng của cơ sở giáo dục, giáo viên nhưng đã bị đăng tải lên mạng xã hội với nội dung bình luận thiếu tích cực, thậm chí ác ý, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, sức khỏe giáo viên. Khi thông tin chưa đầy đủ tạo ra dư luận xã hội thiếu tích cực cũng có thể ảnh hưởng không tốt đến quá trình giải quyết vụ việc, đặc biệt sẽ tác động tiêu cực đến tâm lý người trong cuộc.
TS.LS Đặng Văn Cường viện dẫn, Luật Tố cáo hiện hành quy định, nghiêm cấm hành vi “Lợi dụng quyền tố cáo để tuyên truyền chống Nhà nước, xâm phạm lợi ích của Nhà nước; gây rối an ninh, trật tự công cộng; xuyên tạc, vu khống, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác”.
Pháp luật cũng quy định, những thông tin xác minh tin báo của cơ quan điều tra, thông tin thanh tra chưa có kết luận thanh tra thì đó là thông tin mật, không được phép công bố để bảo vệ bí mật Nhà nước, bí mật đời tư cá nhân.
“Bởi vậy, quy định không công khai thông tin về sai phạm của giáo viên khi chưa có kết luận chính thức của cơ quan có thẩm quyền là phù hợp với Hiến pháp và pháp luật trong đó có thể kể đến như Luật Bảo vệ bí mật Nhà nước, Bộ luật Dân sự, Luật An ninh mạng, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo và các văn bản pháp luật có liên quan”, TS.LS Đặng Văn Cường nhấn mạnh.
Theo TS.LS Đặng Văn Cường, giáo viên vi phạm kỷ luật, pháp luật là những trường hợp cá biệt, không vì một vài trường hợp mà làm ảnh hưởng đến uy tín cả ngành, lĩnh vực. Bảo vệ uy tín, danh dự, nhân phẩm của giáo viên là bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín người thầy. Điều này phù hợp với truyền thống “tôn sư, trọng đạo” người Việt Nam. Khi người thầy không được bảo vệ thì vấn đề đạo đức xã hội sẽ bị xem nhẹ, khó có được tôn ti, trật tự, văn hóa và ổn định xã hội.
