Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi): Phân luồng thông minh, đào tạo hiệu quả

Trong đó nổi bật là việc công nhận chương trình trung học nghề mô hình tích hợp giữa kiến thức văn hóa phổ thông và kỹ năng nghề nghiệp. Bên cạnh đó, dự thảo mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, quy định cụ thể về giảng viên đồng cơ hữu, nâng chuẩn chương trình đào tạo và hệ thống bảo đảm chất lượng…

TS Lê Trí Khải - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kon Tum (Quảng Ngãi): Tăng quyền cho cơ sở giáo dục nghề nghiệp

Dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) bổ sung mô hình trung học nghề, tích hợp kiến thức cốt lõi THPT và đào tạo nghề cho học sinh tốt nghiệp THCS là cần thiết và khả thi trong bối cảnh hiện nay. Mô hình này góp phần thực hiện phân luồng sau THCS, rút ngắn thời gian học tập, giúp học sinh sớm có tay nghề, việc làm ổn định hoặc học tiếp lên trình độ cao hơn.

Cơ sở triển khai mô hình đã có, khi Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư 15/2022 cho phép cơ sở giáo dục nghề nghiệp giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT.

Tuy nhiên, để mô hình này phát huy hiệu quả, cần thiết kế chương trình đào tạo văn hóa và nghề linh hoạt, sát thực tế, phù hợp với học sinh; nên tăng thời lượng thực hành, phân bổ hợp lý giữa văn hóa và nghề. Học sinh cần được miễn học phí; ưu tiên đào tạo các ngành nghề khó tuyển, đặc thù, phục vụ phát triển địa phương. Nhà nước cần hỗ trợ chi phí đào tạo, bồi dưỡng giáo viên; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và chương trình cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, nhất là đơn vị chất lượng cao.

Bên cạnh đó, tăng cường phối hợp với doanh nghiệp trong xây dựng chương trình, giảng dạy, thực tập và đánh giá kết quả học tập là cần thiết để bảo đảm đầu ra, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động. Cần thiết lập hệ thống đảm bảo chất lượng nội bộ, cải tiến liên tục từ phản hồi các bên liên quan. Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có đủ điều kiện nên được phép giảng dạy văn hóa THPT và đào tạo nghề.

Dự thảo cũng cho phép trường đại học thuộc lực lượng vũ trang, trường nghệ thuật đặc thù đào tạo trình độ cao đẳng, trung cấp... Điều này có thể tạo ra sức ép lớn với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, vốn đang gặp khó trong tuyển sinh và còn chịu ảnh hưởng từ nhận thức xã hội chưa đầy đủ về giáo dục nghề nghiệp.

Để tránh hệ thống bị phân mảnh, chồng chéo và khó kiểm soát chất lượng, tôi cho rằng cần quy định rõ ràng: Cơ sở giáo dục đại học chỉ nên đào tạo từ trình độ đại học trở lên; việc liên thông nâng cao trình độ cho người học có thể do cơ sở đại học phối hợp với giáo dục nghề nghiệp thực hiện, nhưng không mở rộng đào tạo trung cấp, cao đẳng. Cần phân tầng rõ ràng giữa giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp trong hệ thống quốc dân, bảo đảm phương pháp và mục tiêu đào tạo phù hợp từng cấp học, gắn với nhu cầu thị trường lao động.

Dự thảo Luật cũng đưa ra các nội dung mang tính đột phá, như: Công nhận kết quả học tập, năng lực nghề nghiệp tích lũy và tăng cường vai trò doanh nghiệp trong đào tạo nghề. Đây là xu hướng phù hợp với giáo dục mở, giúp người học tiếp cận môi trường làm việc từ sớm, nâng cao kỹ năng nghề và tăng cơ hội việc làm.

Doanh nghiệp không chỉ được tiếp cận nhân lực chất lượng cao mà còn chủ động tham gia xây dựng chương trình, đánh giá người học. Tuy nhiên, để cơ chế này phát huy hiệu quả, cần thống nhất quy trình đánh giá, công nhận kết quả học tập rõ ràng, minh bạch.

Đồng thời, quy định cụ thể trách nhiệm của doanh nghiệp trong hỗ trợ chương trình, cơ sở vật chất, tham gia đánh giá kết quả đào tạo, cũng như có cơ chế linh hoạt để sử dụng nhân sự từ doanh nghiệp; có chính sách khuyến khích chuyên gia tham gia giảng dạy, tuyên truyền để người học và doanh nghiệp đồng thuận, tham gia tích cực.

TS Trần Văn Anh - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Đại Việt Đà Nẵng: Mô hình chuyển tiếp hợp lý

Mô hình trung học nghề, tích hợp giữa kiến thức cốt lõi THPT và đào tạo nghề cho học sinh tốt nghiệp THCS là sự chuyển tiếp khá hợp lý giữa giáo dục phổ thông và giáo dục nghề, đồng thời giúp phân luồng trở nên “nhẹ nhàng”, vừa cung cấp kiến thức THPT, vừa đảm bảo định hướng, kiến thức nghề và có nghề cho người học.

Tuy nhiên, hiện vẫn còn hệ thống trường trung cấp nghề (trung cấp chuyên nghiệp), do đó cần xác định địa vị pháp lý của loại hình trường trung cấp nghề và trung học nghề, đảm bảo thống nhất trong cơ cấu tổ chức và trình độ đào tạo.

Mặt khác, trong mô hình trường trung học nghề, việc thiết kế chương trình đào tạo nghề cần định hướng cụ thể để người học có thể liên thông lên bậc học cao hơn là cao đẳng nghề, thậm chí là đại học.

Một trong những điểm mới của dự thảo là mở rộng đối tượng được phép đào tạo trình độ cao đẳng, trung cấp, trong đó có các cơ sở giáo dục đại học thuộc lực lượng vũ trang, trường nghệ thuật đặc thù. Muốn vậy nên quy định chặt chẽ về danh mục ngành nghề đặc thù mà các trường cao đẳng không đào tạo được, hoặc muốn đào tạo cần có đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất phù hợp.

Quy định danh mục ngành nghề và trường đại học được đào tạo đặc thù cũng giúp công tác quản lý chất lượng, công bằng, tránh trường hợp trường đại học nào cũng có thể đào tạo các ngành nghề trình độ cao đẳng. Đi cùng với đó, có thể quy định tỉ lệ đào tạo cao đẳng/đại học. Ví dụ, 1 trường đại học đào tạo ngành nghề A, với chỉ tiêu đại học là 200 sinh viên, thì chỉ tiêu cao đẳng là 30, tương đương 15%. Điều này để đảm bảo đào tạo đại học vẫn là nhiệm vụ chính của các cơ sở giáo dục đại học.

Ông Nguyễn Thái Bình - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Bách khoa Tây Nguyên (Đắk Lắk): Kiến tạo hành lang pháp lý đổi mới giáo dục nghề nghiệp

Dự thảo xây dựng bám sát chủ trương của Đảng, phù hợp với Hiến pháp, điều ước quốc tế và thực tiễn trong nước; bảo đảm tính kế thừa, phát triển và kiến tạo hành lang pháp lý đổi mới phát triển giáo dục nghề nghiệp.

Đặc biệt, nhiều quy định được điều chỉnh, rút gọn hoặc chuyển sang các luật liên quan nhằm giảm trùng lặp về thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp. Những nội dung không còn phù hợp như phân loại cơ sở, điều kiện chia tách - sáp nhập, thủ tục liên kết đào tạo quốc tế… được loại bỏ hoặc phân cấp cho Chính phủ hướng dẫn chi tiết.

Đồng thời, dự thảo bổ sung các quy định công nhận kết quả học tập, kỹ năng đã tích lũy; mở rộng đối tượng được đào tạo trình độ cao đẳng, trung cấp, như các cơ sở giáo dục nghệ thuật, cơ sở thuộc lực lượng vũ trang; cho phép cơ sở giáo dục nghề nghiệp đầu tư ra nước ngoài, phù hợp với xu thế hội nhập toàn diện.

Mô hình trung học nghề, tích hợp kiến thức cốt lõi THPT và đào tạo nghề cho học sinh tốt nghiệp THCS là cần thiết và khả thi trong bối cảnh hiện nay. Mô hình này góp phần thực hiện phân luồng sau THCS, rút ngắn thời gian học tập, giúp học sinh sớm có tay nghề, việc làm ổn định hoặc học tiếp lên trình độ cao hơn. Theo tôi, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp triển khai giảng dạy Chương trình GDPT cho học sinh tốt nghiệp THCS học tiếp lên trình độ trung cấp theo Thông tư 15/2022 được phép giảng dạy khối lượng kiến thức văn hóa THPT.

Tuy nhiên, để mô hình này phát huy hiệu quả, phải quy định rõ giá trị của văn bằng trung học nghề tích hợp kiến thức THPT trong hệ thống giáo dục quốc dân. Việc mở rộng quyền tự chủ giúp cơ sở giáo dục nghề nghiệp thuận lợi, linh hoạt hơn trong hoạt động chuyên môn và quản trị nhà trường, từ xác định, điều chỉnh chỉ tiêu đến tuyển dụng, công tác tài chính…, nhờ đó rút ngắn các thủ tục hành chính.

Về nội dung “đồng sở hữu giáo viên cơ hữu trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp” tạo điều kiện cho các đơn vị đảm bảo cơ số giáo viên giảng dạy giàu kinh nghiệm; đa dạng hoá nguồn giáo viên cơ hữu, tiếp cận được nhiều nguồn lực có chất lượng cao trong công tác đào tạo, trong đó có chuyên gia, kỹ sư đáp ứng được các tiêu chuẩn chuyên môn và năng lực sư phạm.