Tuy nhiên, cần dạy trẻ từ thời điểm, độ tuổi nào là vấn đề khiến nhiều cha mẹ quan tâm.
Nhiều phụ huynh bao bọc con quá kỹ, khiến trẻ không thích nghi được với môi trường xung quanh, dẫn đến những sai lệch trong hành động. Thậm chí, nhiều trẻ không biết những kiến thức cơ bản để tự bảo vệ mình như xử trí khi người lạ cho quà, khi bị lạc, ở nhà một mình…
Dừng bao bọc, dạy kỹ năng
Cha mẹ nào cũng luôn mong muốn dành những điều tốt đẹp nhất, từ miếng ăn cho đến giấc ngủ, cho con của mình. Tuy nhiên, nó khác với việc bao bọc con quá kỹ khiến trẻ khó thích nghi với môi trường xung quanh hay sợ hãi nếu không có bố mẹ ở bên. Vì thế, ở nhiều trường học, thầy cô giáo đã chú trọng dạy kỹ năng sống, kỹ năng sinh tồn cho trẻ từ nhỏ.
Cô giáo Nguyễn Thị Hương Giang – Giáo viên dạy kỹ năng sống Trường Mầm non Thực hành Hoa Sen (Cao đẳng Sư phạm Mẫu giáo Trung ương) cho biết: "Trong đời sống hằng ngày, tai nạn có thể ập tới với trẻ từ mọi phía. Chỉ đơn giản là tò mò khi ở nhà một mình, trẻ cũng có thể gặp nạn nếu cố tình chọc vào ổ điện được cha mẹ bọc kín, hay hỏa hoạn xảy ra, trẻ chỉ biết sợ hãi chui vào chỗ khuất…
Cha mẹ dù muốn tạo một môi trường an toàn cho con nhưng không thể bao bọc hoàn toàn trẻ khỏi những chuyện bất ngờ ngoài tầm kiểm soát. Do vậy, điều vô cùng quan trọng là chúng ta phải dạy trẻ kỹ năng đối phó với các tình huống nguy hiểm. Trẻ càng được dạy sớm càng hiệu quả".
Ở Trường Mầm non thực hành Hoa Sen, trẻ tùy từng độ tuổi mà có những bài học về kỹ năng sống khác nhau. Khi lớn hơn, trẻ được dạy về kỹ năng sinh tồn.
Những nội dung các con được học là khi bị lạc con sẽ làm gì? Trẻ không nhận quà từ người lạ. Kỹ năng sơ cứu khi chẳng may bị xây xước hoặc chảy máu. Nguyên tắc khi trẻ ở nhà một mình. Số điện thoại cần thiết ghi nhớ trong đầu. Trẻ nhận biết thực phẩm nào ăn được và thực phẩm bị hỏng…
Hiện nay, có nhiều tai nạn không đáng có xảy ra với trẻ như đuối nước, hóc dị vật, nghịch dại… Tuy nhiên, lỗi chính là ở người lớn không trang bị cho các em kiến thức này.
Trên thực tế, nhiều cha mẹ chỉ ngăn cản con khi thấy trẻ có một hành động "nghịch dại" mà không chỉ bảo, giải thích cặn kẽ vì cho rằng "trẻ còn bé thì biết gì mà giải thích".
Theo cô Giang, cách suy nghĩ này đánh giá sai trí tuệ học hỏi của trẻ ở giai đoạn tốt nhất. Và sự ngăn cấm vô hình chung chỉ càng làm kích thích sự tò mò của trẻ ở lứa tuổi thích khám phá.
Giúp trẻ sớm nhận diện rủi ro
Là người có nhiều kinh nghiệm trong việc giảng dạy kỹ năng sống cho trẻ, cô Giang cho rằng: "Các nhà giáo dục khuyên rằng trẻ cần được dạy về kỹ năng nhận diện các rủi ro từ 18 tháng trong những trải nghiệm hàng ngày. Hơn nữa, các kỹ năng sinh tồn cũng rất nên đưa vào chương trình giáo dục nhất là hệ mầm non như một môn học cần thiết.
Nhiều sự cố xảy ra với các em nhỏ thời gian qua cho thấy, luôn có mối nguy hiểm có khả năng đến với con trẻ khi cha mẹ bất cẩn và các em không được trang bị kĩ năng cần thiết. Tuy nhiên, việc dạy kỹ năng sống cho trẻ cần phù hợp nhất với môi trường sống. Vì vậy, cha mẹ, thầy cô cần hiểu được đặc điểm tình hình của nơi cư trú, địa phương mình để có những bài học thích nghi cho các con.
Ví dụ như trẻ miền biển, gần sông nước thì học bơi là điều được ưu tiên. Trẻ ở thành phố nghỉ hè phải ở nhà một mình nhiều, cần được trang bị kiến thức về nhận diện người xấu, nhận biết thực phẩm nên và không nên ăn, tránh xa nguồn điện…".
Tuy nhiên, việc dạy trẻ kỹ năng sống trong các trường học cũng cần được đầu tư tốt về cơ sở vật chất, đồ dùng vật dụng, giáo cụ trực quan để trẻ được trải nghiệm thực tế. Việc này dễ dàng hơn đối với tiếp thu của trẻ thay vì chỉ giảng dạy lý thuyết.
TS Nguyễn Thị Thanh – Hiệu trưởng Trường Mầm non Thực hành Hoa Sen cho biết: "Kỹ năng sống như một môn học được nhà trường quan tâm để dạy cho trẻ. Ban giám hiệu thường xuyên hỗ trợ về chuyên môn để các giáo viên dạy cho trẻ độ tuổi nhà trẻ, bé, nhỡ, lớn; luôn góp ý và giúp các cô xây dựng bài giảng một cách thực tế, đem lại hiệu quả cao nhất.
Đồng thời, thường xuyên dự giờ dạy và học của cô trò để giúp kinh nghiệm và triển khai nội dung dạy kĩ năng sống phù hợp với trẻ ở tùng nội dung, chủ đề. Khi các con tiếp thu bài giảng một cách thích thú và cùng tập với nhau, đó là thành công của tiết học kỹ năng".
Đành rằng, bản năng sinh tồn đã có sẵn trong mỗi người từ khi sinh ra nhưng muốn trở thành kỹ năng phải được giáo dục, rèn luyện và quá trình đó không phải ngày một ngày hai. Có được bản năng sinh tồn, con người sẽ phát huy thành kỹ năng sống. Điều đó không chỉ giúp ích cho trẻ mà còn theo đến cả cuộc đời của mỗi người.
Đôi khi, cùng một tình thế cấp bách, một hoàn cảnh nguy hiểm, có người biết cách thoát ra còn có người lại thiệt mạng. Sự khác nhau có khi chỉ đơn giản là một bước chân chạy, một sự bình tĩnh phán xét trong giây phút.
Bên cạnh việc giáo dục ở trường học, thì việc giáo dục kỹ năng sinh tồn từ cha mẹ là vô cùng quan trọng. Những điều đôi khi tưởng là rất nhỏ như buộc trẻ phải nhớ số điện thoại, biết gây tiếng ồn thu hút sự chú ý khi bị lạc, khi gặp nguy hiểm, cách nhận diện cảnh sát, nhân viên an ninh, bảo vệ, cách thoát khỏi xe ô tô khi bị bỏ quên, cách thoát khỏi đám cháy… lại có thể tránh được tai nạn hay thiệt mạng xảy ra.
