Dạy con kỹ năng ra quyết định

Việc ra quyết định ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày. Trẻ em cần sự giúp đỡ của người lớn để phát triển thói quen ra quyết định lành mạnh.

Lựa chọn sáng suốt

Ra quyết định không chỉ là đưa ra lựa chọn. Đó là quá trình xác định những gì cần phải làm và cách thực hiện cùng với việc suy ngẫm về động cơ và hậu quả.

Khi một người có kỹ năng ra quyết định tốt, họ có kỳ vọng hợp lý về những gì hành động (hoặc không hành động) của mình sẽ mang lại, cũng như hiểu tại sao một số hành động nhất định lại tốt nhất cho họ và mối quan tâm của người khác. Việc ra quyết định lành mạnh cho phép một người nhận ra khi họ hành động bốc đồng, có thể đánh giá để có được những kết quả tích cực hơn trong tương lai.

Hiểu được quá trình ra quyết định là một kỹ năng quan trọng mà trẻ em cần phát triển. Bởi, điều đó giúp trẻ đưa ra những lựa chọn sáng suốt và có trách nhiệm trong cuộc sống. Quá trình ra quyết định bao gồm việc xác định vấn đề hoặc tình huống, thu thập thông tin, đánh giá các lựa chọn, đưa ra lựa chọn và hành động.

Để giúp trẻ hiểu được quá trình này, cha mẹ và người chăm sóc có thể bắt đầu bằng cách giải thích tầm quan trọng của việc ra quyết định và cách nó có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của trẻ. Khuyến khích trẻ suy nghĩ về hậu quả của những lựa chọn của mình, cả tích cực và tiêu cực. Điều này có thể được thực hiện bằng cách đặt những câu hỏi như: “Con nghĩ điều gì có thể xảy ra nếu quyết định điều đó?” hoặc “Con sẽ cảm thấy thế nào nếu con đưa ra quyết định này?”.

Cha mẹ cũng có thể khuyến khích trẻ thực hành ra quyết định trong cuộc sống hằng ngày, chẳng hạn như mặc gì hoặc chơi trò gì. Điều này có thể giúp trẻ xây dựng sự tự tin và phát triển các kỹ năng tư duy phản biện.

Ra quyết định là một quá trình và có thể xảy ra sai lầm. Phụ huynh nên khuyến khích trẻ học hỏi từ những sai lầm của mình và điều chỉnh cho các quyết định trong tương lai. Bằng cách hiểu được quá trình ra quyết định, trẻ em có thể phát triển các kỹ năng sống quan trọng giúp ích cho chúng khi trưởng thành.

Vai trò của cảm xúc

Hiểu được sự tương tác giữa cảm xúc và quá trình ra quyết định là rất quan trọng để nuôi dưỡng thói quen ra quyết định lành mạnh ở trẻ em. Cảm xúc ảnh hưởng đáng kể đến những lựa chọn mà chúng ta đưa ra, từ nhỏ nhất đến thay đổi cuộc sống. Do đó, nhận biết và quản lý cảm xúc là một khía cạnh thiết yếu của quá trình ra quyết định mà trẻ em cần học để có kết quả tốt hơn trong cuộc sống.

Cảm xúc có thể ảnh hưởng tích cực và tiêu cực đến quá trình ra quyết định. Cảm xúc tích cực thường dẫn đến hành vi hợp tác hơn và mong muốn khám phá những ý tưởng mới, tăng cường khả năng giải quyết vấn đề sáng tạo. Mặt khác, cảm xúc tiêu cực có thể dẫn đến những quyết định bảo thủ hơn và đôi khi là sợ rủi ro.

Đối với trẻ em - những người vẫn đang học cách xác định và quản lý cảm xúc của mình, cảm xúc có thể trở nên quá sức và ảnh hưởng rất lớn đến các lựa chọn.

Do đó, điều quan trọng là cha mẹ cần dạy trẻ nhận thức được cảm xúc của mình và cách những cảm xúc này có thể ảnh hưởng đến việc ra quyết định. Nó bao gồm việc giúp trẻ nhận ra những cảm xúc khác nhau, thấy được mối liên hệ giữa cảm xúc và những lựa chọn mà trẻ đưa ra. Nhận thức này là nền tảng cho việc điều chỉnh cảm xúc. Đây là khả năng quản lý và phản ứng với trải nghiệm cảm xúc.

Điều phụ huynh nên làm

Trước hết, cha mẹ cần làm mẫu về điều chỉnh cảm xúc. Thực tế, trẻ em học bằng cách quan sát người lớn. Khi cha mẹ chứng minh cách quản lý cảm xúc hiệu quả, trẻ em có thể bắt chước những hành vi này trong quá trình ra quyết định của mình.

Sau khi trẻ đưa ra quyết định, cha mẹ hãy khuyến khích con suy ngẫm về cách cảm xúc ảnh hưởng đến lựa chọn. Quyết định đó có được đưa ra trong cơn tức giận không? Sự phấn khích có dẫn đến lựa chọn bốc đồng không? Việc suy ngẫm sẽ giúp trẻ hiểu được tác động của cảm xúc tới quyết định mình đưa ra.

Ngoài ra, cha mẹ cũng nên phát triển các chiến lược đối phó. Việc dạy trẻ các cơ chế đối phó với cảm xúc tiêu cực có thể giúp trẻ đưa ra quyết định tốt hơn. Các kỹ thuật như hít thở sâu, đếm đến 10 hoặc nói về cảm xúc của mình có thể làm giảm cường độ cảm xúc, giúp suy nghĩ rõ ràng hơn.

Phát triển thói quen

Các chuyên gia đã đưa ra một số mẹo dành cho cha mẹ để giúp trẻ phát triển thói quen ra quyết định lành mạnh:

Dạy trẻ tư duy phản biện bằng cách đặt câu hỏi mở và khuyến khích trẻ cân nhắc ưu - nhược điểm của lựa chọn. Điều này không chỉ giúp trẻ phân tích tình huống hiệu quả hơn, mà còn nâng cao khả năng đưa ra quyết định hợp lý. Ví dụ, khi trẻ phải đưa ra quyết định, cha mẹ hãy hỏi con: “Con nghĩ điều gì sẽ xảy ra nếu con chọn phương án này?” hoặc “Tại sao con nghĩ đây là lựa chọn tốt nhất?”.

Trẻ em học bằng cách làm gương. Vì vậy, cha mẹ hãy là tấm gương tốt bằng cách đưa ra quyết định chu đáo và giải thích lý do cho trẻ. Trình bày cách cha mẹ cân nhắc các yếu tố và kết quả khác nhau trước khi đưa ra quyết định. Ví dụ, khi lập kế hoạch cho một hoạt động gia đình, hãy nói rõ suy nghĩ: “Mẹ nghĩ đi công viên là một ý tưởng hay vì hôm nay trời nắng và chúng ta có thể tập thể dục”.

Giúp trẻ học kỹ năng giải quyết vấn đề bằng cách khuyến khích trẻ xác định và đánh giá các giải pháp khác nhau cho một vấn đề. Sử dụng các tình huống thực tế để thực hành các kỹ năng này. Ví dụ, nếu trẻ đang gặp khó khăn với một dự án ở trường, hãy hướng dẫn con thực hiện từng bước động não để tìm ra giải pháp khả thi. Sau đó, đánh giá tính khả thi và chọn giải pháp tốt nhất.

Cha mẹ hãy cho phép trẻ tự đưa ra quyết định, trong phạm vi hợp lý và khuyến khích trẻ chịu trách nhiệm về lựa chọn của mình. Bắt đầu bằng những quyết định nhỏ và dần dần đưa ra những lựa chọn phức tạp hơn. Điều này giúp trẻ xây dựng sự tự tin và ý thức tự chủ. Đảm bảo trẻ hiểu rằng, sự độc lập đi kèm với trách nhiệm.

Phụ huynh hãy cung cấp cho trẻ thông tin chính xác và phù hợp với lứa tuổi để giúp con đưa ra quyết định sáng suốt. Trang bị cho trẻ kiến thức cần thiết để hiểu được hậu quả của những lựa chọn mình đưa ra. Ví dụ, khi thảo luận về các quyết định liên quan đến sức khỏe, hãy cung cấp thông tin về dinh dưỡng phù hợp với lứa tuổi của trẻ.

Khuyến khích trẻ vượt qua những sai lầm và thất bại. Đồng thời, hãy dạy trẻ rằng, thất bại là cơ hội để học hỏi và phát triển. Giúp trẻ thấy rằng, việc đưa ra quyết định sai lầm là một phần của quá trình học tập. Cha mẹ có thể chia sẻ những câu chuyện về sai lầm của chính mình và cách mình học được từ những sai lầm đó. Khen ngợi những nỗ lực và khả năng của trẻ khi con kiên trì vượt qua thử thách.

Hãy cho trẻ tham gia các trò chơi và hoạt động đòi hỏi phải ra quyết định. Trò chơi cờ, nhập vai và tương tác là những cách tuyệt vời để thực hành các kỹ năng này trong bối cảnh vui vẻ và ít áp lực. Điều này giúp trẻ phát triển các kỹ năng ra quyết định theo cách thú vị và hấp dẫn.

Giúp trẻ hiểu được hậu quả lâu dài của các quyết định mình đưa ra bằng cách thảo luận về kết quả tiềm năng trong tương lai. Khuyến khích trẻ suy nghĩ vượt ra ngoài sự hài lòng trước mắt và cân nhắc cách các lựa chọn của mình có thể ảnh hưởng trong thời gian dài. Ví dụ, cha mẹ có thể giải thích rằng, việc tiết kiệm tiền ngay bây giờ có thể dẫn đến phần thưởng lớn hơn trong tương lai.

Bằng cách đưa các chiến lược này vào tương tác hằng ngày, cha mẹ có thể nâng cao đáng kể khả năng đưa ra quyết định lành mạnh và sáng suốt của trẻ. Từ đó, đặt nền tảng cho những lựa chọn có trách nhiệm từ trẻ.