Trồng nghệ, đào “vàng”
Vùng phía Bắc Thái Nguyên có điều kiện đất đai và khí hậu rất phù hợp với cây nghệ, đặc biệt ở những khu vực đồi núi có độ dốc vừa phải, đất thông thoáng, giữ ẩm tốt. Theo đánh giá của các nhà khoa học, nghệ trồng tại khu vực này cho hàm lượng Curcumin cao vượt trội.
Kết quả kiểm nghiệm của Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng) cho thấy, trong 1kg tinh bột nghệ Bắc Kạn có tới 78,13g curcumin, cao gấp 4 lần so với tinh bột nghệ ở nhiều địa phương khác. Đây là lý do cây nghệ vùng núi phía Bắc luôn có giá trị cao và được các doanh nghiệp thu mua mạnh.
Toàn tỉnh Thái Nguyên hiện có khoảng 250ha nghệ, tập trung ở các xã như: Na Rì, Bạch Thông, Chợ Đồn, Phong Quang… với các giống nghệ chủ lực là nghệ vàng và nghệ nếp đỏ. Đây là các loại nghệ được ưa chuộng để chế biến dược phẩm, thực phẩm chức năng và gia vị cao cấp.
Tại xã Phong Quang, tỉnh Thái Nguyên, bà Bàn Thị Nương ở xóm Bản Chiêng, chia sẻ: “Tôi tận dụng các diện tích đất trống xen giữa rừng để trồng nghệ. Cây nghệ dễ trồng, ít sâu bệnh. Chỉ cần làm đất một lần, sau đó để cây tự phát triển, đến vụ là có thể thu hoạch”.
Nhiều hộ dân trong xã cũng chọn nghệ để thay thế các loại cây trồng cho hiệu quả thấp hơn.
Ở tỉnh Cao Bằng, diện tích trồng nghệ hiện đạt khoảng 50ha tại các xã: Thông Nông, Cần Yên, Thanh Long…
Ông Hoàng Trung Dũng, Chủ tịch UBND xã Cần Yên, tỉnh Cao Bằng, cho biết: “Cây nghệ hầu hết được trồng ở những vùng đất chỉ làm được một vụ ngô, đất khô cằn, thiếu nước tưới. So với trồng ngô, trồng nghệ cho hiệu quả kinh tế cao gấp 1,5 lần trên cùng một đơn vị diện tích”.
Theo tính toán, mỗi hecta nghệ vào vụ thu hoạch cho khoảng 20 tấn củ. Với mức giá bình quân 5.000 - 7.000 đồng/kg, người dân có thể thu từ 100 - 140 triệu đồng/ha/vụ. Nhờ nguồn thu ổn định, bà con ví von cây nghệ chính là “cây đẻ vàng” trên núi.
Nâng cao giá trị hàng hóa từ cây nghệ
Tận dụng nguồn nguyên liệu dồi dào, nhiều mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị đã được hình thành, trong đó doanh nghiệp và hợp tác xã đóng vai trò kết nối, hỗ trợ người dân về giống, kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm.
Mô hình liên kết này giúp nông dân yên tâm sản xuất, doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu ổn định, còn thị trường được cung cấp sản phẩm có truy xuất nguồn gốc rõ ràng.
Thông qua các dự án khuyến nông, khuyến công và chương trình OCOP, một số doanh nghiệp, hợp tác xã đã mạnh dạn đầu tư dây chuyền chế biến sâu, xây dựng thương hiệu và đưa sản phẩm nghệ ra thị trường lớn. Nhờ đó, giá trị cây nghệ không chỉ dừng lại ở củ tươi mà được nâng lên nhiều lần thông qua các sản phẩm chế biến.
Hiện nay, các doanh nghiệp, hợp tác xã đã cho ra đời nhiều dòng sản phẩm từ nghệ như tinh nghệ nếp đen, tinh nghệ nếp đỏ, viên nghệ mật ong, bột nghệ… Những sản phẩm này được sử dụng để hỗ trợ điều trị ung thư, đau dạ dày, trị nám, bổ huyết, giảm viêm, cải thiện sức khỏe và sắc đẹp.
Độ tinh khiết cao cùng hàm lượng curcumin vượt trội đã giúp sản phẩm nghệ vùng núi phía Bắc có chỗ đứng vững trên thị trường.
Ông Nguyễn Ánh Xuân, Chủ tịch UBND xã Phong Quang, tỉnh Thái Nguyên, cho biết: “Nhiều sản phẩm nghệ đạt chuẩn OCOP 5 sao, được công nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia. Đây là dấu mốc quan trọng để mở rộng thị trường xuất khẩu”.
Đến nay, tinh bột nghệ Bắc Kạn của Thái Nguyên đã có mặt tại toàn bộ tỉnh, thành trên cả nước. Không chỉ vậy, sản phẩm còn xuất khẩu sang nhiều thị trường quốc tế như: Ấn Độ, Ukraine, Đài Loan (Trung Quốc), Pháp và đặc biệt là hai thị trường khó tính bậc nhất thế giới như: Mỹ và Nhật Bản.
Từ những thửa đất đồi tưởng chừng cằn cỗi, cây nghệ đã mang lại sinh kế bền vững cho người nông dân, tạo nên một hướng đi mới cho nông nghiệp miền núi.
Khi sản xuất gắn với thị trường, khi người dân được đồng hành cùng doanh nghiệp, cây “đẻ vàng” trên núi sẽ còn tiếp tục phát huy giá trị, góp phần nâng cao thu nhập và xây dựng nông thôn mới ở các địa phương vùng cao.
