Nhưng một chiến trường mới đang xuất hiện sâu hơn: Chất bán dẫn - thành phần cung cấp năng lượng cho điện thoại thông minh, máy tính, ô tô và thiết bị gia dụng.
Tuần trước, Tổng thống Joe Biden ký ban hành luật mới có tên Đạo luật CHIPS và Khoa học, nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn của Mỹ, giải quyết tình trạng thiếu chip máy tính kéo dài và giảm sự phụ thuộc vào các quốc gia khác như Trung Quốc.
Đạo luật này đem lại ưu đãi cho sản xuất và nghiên cứu, phát triển chất bán dẫn của Mỹ, bao gồm hơn 50 tỷ USD tài trợ và đầu tư bổ sung cho các cơ quan liên quan.
Trung Quốc từ lâu đã là một thế lực thống trị trong lĩnh vực sản xuất công nghệ, trong đó có chất bán dẫn, đứng đầu toàn cầu về lắp ráp, đóng gói và thử nghiệm và đứng thứ tư - trước Hoa Kỳ - về sản xuất điện tử trên tấm bán dẫn. Doanh số bán dẫn của Trung Quốc đã tăng hơn 30% vào năm 2020, đạt gần 40 tỷ USD.
Đại dịch Covid-19 đã gây ra sự thiếu hụt nguồn cung chip trên toàn cầu, và còn tồi tệ hơn trong năm nay bởi các đợt đóng cửa nghiêm ngặt của Trung Quốc. Nhiều khu vực đang xem xét lại cách tiếp cận của họ đối với ngành công nghiệp này để trở nên tự cung tự cấp hơn.
Mỹ lâu nay có ý định chuyển chuỗi cung ứng chất bán dẫn thông qua các đồng minh như Hàn Quốc và Nhật Bản. Châu Âu đề xuất các khoản đầu tư trị giá hàng chục tỷ USD trong những năm tới để thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn của họ.
Về phần mình, Trung Quốc tiếp tục cố gắng phát triển ngành công nghiệp bán dẫn theo kế hoạch 5 năm được công bố vào năm 2021.
Theo các chuyên gia, ngày càng có nhiều sự công nhận trên toàn cầu rằng đây là những công nghệ sẽ quyết định ai là người chiến thắng trong nền kinh tế toàn cầu tương lai. Tuy nhiên, việc hoàn toàn tự chủ trong lĩnh vực sản xuất chip nói thì dễ hơn làm vì có các lớp công nghệ và chuyên môn chuyên sâu liên quan.
Vấn đề Đài Loan đã khiến câu chuyện chất bán dẫn phức tạp hơn. Đài Loan đóng vai trò quan trọng đối với ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu: Một số nhà sản xuất hàng đầu thế giới đặt trụ sở chính tại đây, bao gồm các nhà cung cấp Foxconn và Pegatron của Apple.
Công ty sản xuất chip lớn nhất trong số đó, Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan hay TSMC, chiếm khoảng 90% lượng chip máy tính siêu tiên tiến trên thế giới.
TSMC đã cam kết ít nhất 12 tỷ USD để xây dựng một nhà máy chế tạo chất bán dẫn ở bang Arizona của Mỹ, dự kiến bắt đầu hoạt động năm 2024. Các công ty khác của Đài Loan, Hàn Quốc cũng chi hàng chục tỷ USD để tăng cường có mặt tại Mỹ.
Đạo luật Khoa học và CHIPS mới đây có khả năng thúc đẩy nhiều công ty đưa nhà máy đến Mỹ hơn. Đạo luật dành gần 53 tỷ USD trong 5 năm tới để mở rộng sản xuất chất bán dẫn của Mỹ, bao gồm 1,5 tỷ USD cho các công ty viễn thông cạnh tranh với các công ty Trung Quốc như Huawei. Các công ty đầu tư vào sản xuất chất bán dẫn cũng sẽ được khấu trừ thuế 25%.
Ngoài ra, các công ty có thể mong muốn thiết lập sản xuất tại Mỹ vì ở đây tương đối ổn định, an ninh tốt, tầng lớp lao động có trình độ học vấn cao và có lẽ quan trọng nhất là nhu cầu tuyệt đối.
Mỹ chiếm 1/4 nhu cầu chất bán dẫn toàn cầu nhưng chỉ chiếm 12% sản xuất. Trong khi đó, TSMC cho biết, Bắc Mỹ chiếm 65% doanh thu của họ. Trung Quốc và Nhật Bản lần lượt chiếm 10% và 5%.
Nhưng việc thay thế Trung Quốc trong một sớm một chiều - hoặc có thể là hoàn toàn - sẽ không dễ.
Hiện, Trung Quốc có lợi thế là họ có chiến lược phối hợp xoay quanh việc quảng bá các công nghệ của mình và cung cấp cơ sở hạ tầng quan trọng cho các quốc gia cần chúng.
Các chuyên gia cho rằng, Mỹ và các nước khác cũng cần phát triển một chiến lược xoay quanh công nghệ không chỉ tập trung vào việc cạnh tranh với Trung Quốc, mà còn chủ động cung cấp các giải pháp thực sự cho nhu cầu thực tế.
Cho dù các quốc gia cố gắng xây dựng các cơ sở sản xuất nội địa đến mức nào, thì hầu như sẽ không thể tách khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là đối với các sản phẩm không thể tách rời và phức tạp như chất bán dẫn.
Việc thiết kế, chế tạo, sản xuất và thậm chí cả nguyên liệu thô cho chip được phân phối trên nhiều quốc gia và khu vực khác nhau. Đó thực sự là một mạng lưới khổng lồ, mức độ phụ thuộc lẫn nhau là không thể tránh khỏi.
