Tuy nhiên, nhiều người trong số họ bị bỏ quên và biến mất trong lịch sử. Trong khi hầu hết những người lính được tuyên bố đã chết đều không bao giờ trở lại, thì trong một số trường hợp hãn hữu, một số quân nhân đã được tìm thấy vẫn sống sau “cái chết” của mình.
Mateo Sabog
Năm 1970, trung sĩ Mateo Sabog chuẩn bị trở lại Mỹ từ Việt Nam. Theo lịch, anh sẽ từ Sài Gòn tới Fort Bragg, Bắc Carolina. Nhưng những người trong gia đình đã mòn mỏi hoài công chờ đợi. Quân đội Mỹ chỉ biết đến sự vắng mặt của anh vào năm 1973, khi người em trai là Kenneth viết thư hỏi về Mateo. Sabog được cho là đã đào ngũ, nhưng bức thư thứ hai từ Kenneth đã khiến năm 1979, quân đội Mỹ phải tuyên bố quân nhân Mateo đã chết.
Thế rồi, năm 1996, Sabog bất ngờ xuất hiện. Câu chuyện hóa ra giản dị hơn nhiều. Dường như Sabog đã rời khỏi hàng ngũ và chung sống với một người phụ nữ ở California. Sau khi người phụ nữ này qua đời, anh gia nhập lực lượng an ninh xã hội và tiết lộ nhân thân của mình. Vì chưa hề ra quân, nên Sabog trở thành người lính nhiều tuổi nhất khi trở về với gia đình. Câu duy nhất mà Sabog nói trong ngày đoàn viên là: “Tôi xin lỗi”. Sabog đã qua đời ở Hawaii năm 2007.
Bakhretdin Khakimov
Những năm 1980, những xung đột phức tạp giữa Liên Xô và Afghanistan dần đi vào một kết thúc đẫm máu và gây nhiều rắc rối. Một trong những nạn nhân của cuộc chiến này là Bakhretdin Khakimov, một người gốc Uzbekistan. Khakimov được thông báo đã hy sinh năm 1980 sau khi bị nhiều vết thương nghiêm trọng.
Sau khi được chính thức tuyên bố đã chết, hóa ra Khakimov lại được một thầy lang cứu chữa và điều trị cho bằng cây thuốc. Khakimov dần dần cũng trở thành một thầy lang, được biết đến với cái tên Sheikh Abdullah. Ông kết hôn với một phụ nữ Afghnistan và sống qua cuộc tấn công của Mỹ năm 2001.
33 năm sau khi Khakinov “chết”, trong một chiến dịch tìm kiếm 264 quân nhân Nga mất tích, Ủy ban Quân nhân Quốc tế đã tìm thấy ông vào năm 2013 trong một làng du cư ở một vùng hẻo lánh tại Afghanistan. Vẫn còn nhớ được gia đình, nhưng Khakimov không thể nói tiếng Nga một cách trôi chảy. Mặc dù “mất tích” hơn 3 thập kỷ, nhưng tình trạng của Khakimov vẫn rất ổn định.
Khoảng 15.000 quân nhân Nga và hơn một triệu người Afghanistan đã thiệt mạng trong giai đoạn từ năm 1979 đến năm 1989 khi chính quyền Kabul, dưới sự bảo trợ của Xô viết, chống lại đội quân mujahideen được ủng hộ bởi phương Tây và các nước Hồi giáo láng giềng. Trong thập kỷ đầu tiên sau khi Nga rút quân, các cựu binh Nga đã tìm kiếm được 29 quân nhân mất tích. Hầu hết trong số đó trở về Nga, chỉ có 7 người ở lại Afghanistan.
(Còn tiếp)
