Mới đây tôi gặp được nghe đại tá Đào Hồng Lập, nguyên Phó Giám đốc CA tỉnh Nghệ An kể cho nghe câu chuyện cảm động về liệt sỹ Bùi Huy Giáp, người cán bộ Công an, người con của quê hương xã Diễn Kim, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An từng xung phong chi viện An ninh miền Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước đã hi sinh anh dũng đúng ngày Mùng 1 Tết Mậu Thân tại chiến trường Mỹ Tho.
Trong không khí cả nước chuẩn bị kỷ niệm 50 năm ngày chiến thắng 30 tháng 4 giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, tôi đã rất xúc động để đi tìm hiểu về người liệt sỹ này.
Đồng chí Bùi Huy Giáp, sinh năm 1926 trong một gia đình nghèo xã giáp biển Diễn Kim. Vừa lớn lên ông đã sớm tham gia hoạt động cách mạng. Ngay từ năm 1940 đến 1941, mới 14 tuổi ông đã được phân công làm tổ trưởng giao thông bí mật của Việt Minh xã. Tháng 3/1945, quê hương Diễn Châu chuẩn bị Tổng khởi nghĩa giành chính quyền theo lệnh của Trung ương, đồng chí Bùi Huy Giáp đã tích cực tham gia Việt Minh, làm chủ nhiệm Việt Minh xã, được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương năm 5-1945. Trong cách mạng tháng 8 năm 1945, đồng chí đã hăng hái tham gia khởi nghĩa giành chính quyền, sau đó được bầu làm Phó Bí thư chi bộ xã Vạn Kim (nay là 2 xã Diễn Vạn, Diễn Kim).
Từ năm 1946 đến năm 1951 đồng chí Bùi Huy Giáp liên tục tham gia ban chấp hành Việt Minh, Hội đồng nhân dân xã Vạn Kim, Phó Bí thư chi bộ, Chính trị viên đại đội, Bí thư chi bộ phụ trách ban tác chiến xã Vạn Kim. Do có nhiều thành tích trong công tác cách mạng, tháng 10 năm 1951, đồng chí được cử đi học lớp cán bộ tiền tuyến và thoát li gia đình nhận công tác xuất nhập khẩu tại huyện Nga Sơn tỉnh Thanh Hóa. Hai năm sau, năm 1953 đồng chí được điều động giữ chức vụ trưởng đồn Công an vành đai Nga Sơn thuộc Ty Công an Thanh Hóa.
Từ đây, đồng chí Bùi Huy Giáp chính thức tham gia công tác trong ngành Công an để phấn đấu cho lý tưởng Vì An ninh Tổ quốc, vì nước quên thân, vì dân phục vụ. Đặc biệt cuối năm 1954, đồng chí được cử ra Bộ Công an học tập, bối dưỡng kiến thức rồi trở về Thanh Hóa tham gia chiến dịch đấu tranh chống địch cưỡng ép bà con giáo dân di cư vào Nam. Đấy là trận chiến thầm lặng mà đồng chí Bùi Huy Giáp đã phát huy hết năng lực, kiến thức của mình cùng với đồng đội Công an Thanh Hóa hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, góp phần giữ bình yên vùng giáo, làm thất bại âm mưu của bọn phản động lợi dụng giáo dân để chống phá cách mạng.
Năm 1958, sau 7 năm công tác tại tỉnh Thanh Hóa, đồng chí được điều động trở về quê hương Nghệ An, làm Phó Công an huyện Anh Sơn kiêm Trưởng đồn Công an Đô Lương rồi làm Phó Ban Bảo vệ kinh tế, Công an tỉnh.
Quá trình công tác, chiến đấu từ huyện Nga Sơn, ty CA Thanh Hóa đến ty CA Nghệ An, đồng chí Bùi Huy Giáp luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, ý thức tiền phong gương mẫu của người đảng viên, không quản ngại khó khăn, gian khổ, nguy hiểm, tích cực đấu tranh, nỗ lực phấn đấu, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà cấp trên và Ngành giao phó. Đặc biệt, năm 1961 đồng chí Bùi Huy Giáp được Ty Công an Nghệ An cử tham gia bảo vệ và đón tiếp Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm quê Nghệ An, đồng chí được Trưởng Ty Công an Nghệ An tặng giấy khen về thành tích này.
Tháng 1-1965, khi Bộ Công an khẩn trương, tiếp tục chi viện lực lượng cán bộ cho An ninh miền Nam, đồng chí Bùi Huy Giáp cùng 18 đồng chí thuộc Ty Công an Nghệ An là đảng viên, được tôi rèn qua phong trào cách mạng đã xung phong vào chiến trường miền Nam như một lẽ tự nhiên của thế hệ cán bộ Công an thời bấy giờ. Các đồng chí được Bộ Công an điều động học lớp bồi dưỡng, đào tạo cấp tốc về nghiệp vụ tại Hà Nội. Kết thúc khóa học, Bùi Huy Giáp để lại trong tủ hồ sơ của Bộ Công an lý lịch cùng vài ba tấm ảnh hiếm hoi chụp với vợ con, để lại người vợ trẻ cùng các con thơ, rồi nhẹ nhàng lên xe ô tô bí mật hành quân vào chiến trường miền Nam khốc liệt. Ròng rã luồn rừng, lội suối theo đường mòn Hồ Chí Minh hàng tháng trời vào đến khu 8, đồng chí Bùi Huy Giáp nhận nhiệm vụ hoạt động bí mật tại ấp Mỹ Lương, xã Mỹ Phong và ấp Bình Long, xã Thanh Bình, huyện Chợ Gạo, tỉnh Mỹ Tho (nay là Tiền Giang) trong thời điểm đấu tranh ác liệt nhất nhất với Mỹ-ngụy ở chiến trường miền Nam. Ông lăn lộn với công tác an ninh, gắn bó mật thiết với nhân dân, nhờ người dân che chở để ngày đêm chiến đấu mưu trí, dũng cảm với kẻ thù và anh dũng hi sinh ngày 30 Tết Mậu thân 1968. .
Tôi cũng đã tìm gặp được người con trai của ông là Thượng tá Bùi Quang Vinh, nguyên Phó Trưởng Công an huyện Nam Đàn, Nghệ An, người đã nhiều năm lặn lội về Mỹ Tho tìm hài cốt cha mình. Anh cho biết, ngày cha lên đường, anh còn trong bụng mẹ, được 3 tuổi thì cha hy sinh.
Thiếu vắng người cha, một mình mẹ nuôi dạy 5 anh em, trong đó, chị gái bị tàn tật, anh trai bị tai nạn chấn thương cột sống, hoàn cảnh gia đình hết sức khó khăn. Anh và các anh, chị lớn lên nhờ bàn tay tảo tần của mẹ. Qua những câu chuyện của mẹ, anh biết về cha, tự hào về cha, coi cha mình là tấm gương để vượt lên hoàn cảnh khó khăn, tự rèn luyện, phấn đấu, trưởng thành. Tiếp nối con đường của cha, Bùi Quang Vinh đã chọn ngành Công an để được noi gương, tiếp bước cha mình. Đã nhiều năm Vinh luôn đau đáu ước nguyện tìm mộ cha. Qua những thông tin từ Cục Tổ chức cán bộ Bộ Công an, anh mới biết cha mình trước đây được Bộ Công an phân công chi viện vào tỉnh Mỹ Tho, được cử làm Phó Ban an ninh Tỉnh. Nghe được tin ấy, mẹ anh mừng lắm, luôn nhắc nhở con trai phải nhanh chóng tìm được mộ người cha liệt sĩ.
Anh được Công an tỉnh Nghệ An tạo điều kiện cho đi lại gặp gỡ những người ở Bộ Công an, ở các địa phương miền Nam, thành phố Mỹ Tho, Tiền Giang để tìm hiểu thông tin liên quan. Rồi thật may mắn, năm 2007, được sự giúp đỡ của công an tỉnh Tiền Giang cùng các nhân chứng, cơ sở cách mạng - những người đã chứng kiến sự hy sinh anh dũng của cha anh và cả những người đã dũng cảm che mắt địch, bí mật chôn cất thi hài liệt sỹ Bùi Huy Giáp, gia đình anh Bùi Quang Vinh đã tìm được phần mộ và đưa hài cốt người cha liệt sỹ về an táng tại Nghĩa trang liệt sỹ Thành phố Vinh - Nghệ An sau gần 40 năm ông ngã xuống vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
Biết quá trình công tác, chiến đấu hi sinh của đồng chí Bùi Huy Giáp, ngày 24-11-2024, lãnh đạo hội cựu CAND Tỉnh Nghệ An đã phân công đồng chí đại tá Đào Hồng Lập - nguyên Phó Giám đốc Công an tỉnh Nghệ An, là hội viên Hội cựu CAND, sinh hoạt tại chi hội cựu CAND Phường Quán Bàu, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, cùng Thượng tá Bùi Quang Vinh, con đẻ của liệt sỹ CAND Bùi Huy Giáp trực tiếp đến Hội cựu CAND tỉnh Tiền Giang cùng phối hợp với Công an tỉnh Tiền Giang để xác minh thành tích chiến đấu và hy sinh của liệt sỹ Bùi Huy Giáp nhằm có cơ sở đề nghị Nhà nước truy tặng Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Khi gặp chúng tôi, đại tá Đào Hồng Lập cho biết : “Tôi đã trực tiếp gặp các đồng chí lãnh đạo Công an tỉnh Tiền Giang, gặp gỡ các đồng chí Công an từng nghe các nhân chứng là cơ sở cách mạng của đồng chí Bùi Huy Giáp kể lại. Đại tá Nguyễn Thành Lập, nguyên trưởng phòng công tác Đảng và quần chúng Công an tỉnh Tiền Giang; Thượng tá Ngô Hữu Mẫn, nguyên phó trưởng phòng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc Công an tỉnh Tiền Giang trước đây đều được lãnh đạo Công an tỉnh Tiền Giang phân công đi tìm nhân chứng chứng kiến quá trình chiến đấu và anh dũng hy sinh của liệt sỹ Bùi Huy Giáp cũng như tìm kiếm xác minh quá trình chôn cất, cất giữ, di chuyển hài cốt liệt sỹ Bùi Huy Giáp.
Qua những thông tin xác thực mà công an tỉnh Tiền Giang cung cấp, Đại tá Đào Hồng Lập cho biết: Thời kỳ từ năm 1965-1968, Mỹ tung quân vào miền Nam tiến hành chiến lược chiến tranh cục bộ, đánh phá cách mạng miền Nam rất quyết liệt, chúng phối hợp với chính quyền tay sai Nguyễn Văn Thiệu thực hiện nhiều chiến dịch với quy mô lớn, dã man đàn áp phong trào cách mạng và cán bộ chiến sỹ ta ở miền Nam. Các cuộc khủng bố, bắt bớ, giam giữ, sát hại người dân yêu nước, nhất là những người nuôi giấu cán bộ diễn ra thường xuyên. Lực lượng An ninh Mỹ Tho luôn dựa vào dân, nhờ dân nuôi giấu, che chở đã mưu trí, đánh mạnh, gây cho địch nhiều thiệt hại. Với cương vị là Phó ban chỉ huy an ninh, đồng chí Bùi Huy Giáp đã tham gia chỉ huy cùng lực lượng an ninh Mỹ Tho giành nhiều thắng lớn. Trong 03 năm, từ năm 1965 đến năm 1968, đồng chí Bùi Huy Giáp chủ yếu hoạt động ở 3 hầm bí mật riêng do người dân che chở, trong đó 2 hầm ở gò và 1 hầm ở tại gia đình cơ sở bí mật Ba Tâm (sau này đồng chí Ba Tâm giữ chức vụ Phó Trưởng Công an thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang). Đồng chí Bùi Huy Giáp sống hàng ngày ở các gò, kênh rạch và liên lạc, làm việc với các cơ sở bí mật tại ấp Mỹ Lương, xã Mỹ Phong, Mỹ Tho và ấp Bình Long, xã Thanh Bình, Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.
Thời điểm này, địa bàn Mỹ Tho là nơi địch tổ chức hàng trăm đợt tấn công dồn dân, lập ấp, càn quét, bắt giết cán bộ và nhân dân vô cùng dã man và tàn bạo. Đặc biệt, trong dịp Tết Mậu Thân, địch liên tục tổ chức nhiều trận càn ở khu vực Mỹ Tho, nhất là khu vực Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang nơi đồng chí Bùi Huy Giáp hoạt động. Đồng chí Bùi Huy Giáp đã mưu trí, dũng cảm cùng với nhân dân tại đây tổ chức chống lại hàng trăm đợt càn quét của địch, gây cho địch nhiều thiệt hại. Đồng chí tích cực xây dựng cơ sở, tập hợp lực lượng chiến đấu; chuẩn bị lực lượng, phương tiện, vũ khí phục vụ cuộc tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968.
Vào khoảng 4 giờ sáng ngày 29/01/1968 (tức Mùng 1 Tết Mậu Thân năm 1968), thực hiện chỉ đạo của Đảng tiến hành Tổng công kích và nổi dậy trên toàn miền Nam, đồng chí Bùi Huy Giáp cùng 2 đồng chí cán bộ An ninh và du kích trực tiếp tổ chức công tác chuẩn bị đợt tấn công nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 tại Mỹ Tho. Khoảng 11 giờ cùng ngày, trên đường trở về hầm bí mật thì gặp địch tổ chức phản công. Chúng huy động lực lượng đông đảo càn quét tại ấp Mỹ Lương, xã Mỹ Phong, Mỹ Tho. Địch phát hiện đồng chí Bùi Huy Giáp và 2 đồng chí cán bộ An ninh của ta. Địch cho máy bay trực thăng chở quân xuống địa bàn ấp Mỹ Lương và vùng lân cận tổ chức càn quét, lùng sục, vây bắt ráo riết.
Sau khi bị địch phát hiện, đồng chí Bùi Huy Giáp đã mưu trí chỉ huy cả 3 đồng chí chạy theo 3 hướng khác nhau để phân tán lực lượng địch. Riêng đồng chí Bùi Huy Giáp chạy về hướng hầm bí mật; khi về tới hầm bí mật, phòng khi địch vây bắt được mình, đồng chí đã kịp thời đốt hết tài liệu, phá hủy máy điện đàm và tiếp tục cố thủ chiến đấu quyết liệt với đám lính càn quét. Khi chứng kiến cảnh nhân dân và một số người nhà của đồng chí Ba Tâm (là gia đình nuôi giấu cán bộ cách mạng) bị địch giết hại một cách dã man, đồng chí Bùi Huy Giáp càng căm thù giặc, quyết không lùi bước trước súng đạn kẻ thù, chiến đấu vô cùng anh dũng, tiêu diệt nhiều tên địch.
Trong cuộc chiến không cân sức ấy, đồng chí vẫn giữ trọn bản lĩnh, khí tiết, chiến đấu đến viên đạn cuối cùng. Khi bị thương, bị địch bắt, chúng đã tra tấn rất dã man, nhằm khai thác thông tin về cơ sở cách mạng, nhưng đồng chí không chịu đầu hàng, quyết không khai báo cơ sở cách mạng cũng như tin tức và tài liệu, giữ trọn khí tiết người chiến sỹ An ninh cách mạng. Nhiều người dân cho biết, địch đã dùng báng súng tra tấn đập vào đầu đồng chí, địch dùng lưỡi lê đâm xuyên ngực, vứt xác đồng chí Bùi Huy Giáp lên gò đất gần khu vực hầm bí mật để phơi nắng, không cho người dân chôn cất, nhằm uy hiếp nhân dân và những người nuôi giấu cán bộ.
Đến khoảng 20 giờ cùng ngày 1 Tết Mậu Thân, cơ sở của ta mới tìm được xác và đưa đi cất giấu tại cây rơm của gia đình bà Mười Tùng, đến khoảng 23 giờ cùng ngày, cơ sở của ta đã bí mật chôn cất tại vị trí nghĩa trang của gia đình đồng chí Ba Tâm. Do Liệt sĩ Bùi Huy Giáp là cán bộ An ninh chi viện nên cán bộ cơ sở đã chôn cất ngụy trang nhằm xóa dấu vết, không để địch phát hiện. Sau này, khi khai quật mộ để đưa hài cốt Liệt sĩ Bùi Huy Giáp về quê Nghệ An, đoàn khai quật phát hiện hộp sọ của Liệt sỹ Bùi Huy Giáp có nhiều mảnh vỡ đúng như thông tin người dân đã cung cấp về sự dã man của địch. Trong trận càn này, 2 đồng đội của Bùi Huy Giáp cũng bị địch phát hiện giết hại dã man và anh dũng hy sinh.
Xúc động kể lại cho chúng tôi một cách tường tận câu chuyện này, đồng chí đại tá Đào Hồng Lập đã không cầm được nước mắt, kính trọng, cảm phục vô cùng người chiến sỹ an ninh quê hương Xứ Nghệ. Ông cũng tâm sự thật lòng rằng, bà con và người dân ấp Mỹ Lương, xã Mỹ Phong, Mỹ Tho và ấp Bình Long, xã Thanh Bình, Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang, nhất là các gia đình cơ sở cung cấp tư liệu và thông tin sự thật cho chúng tôi đã thể hiện tình cảm vô cùng tiếc thương, khâm phục tinh thần chiến đấu dũng cảm, mưu trí, sự hy sinh anh dũng cho Tổ quốc và Nhân dân của đồng chí Bùi Huy Giáp, giữ vững khí tiết kiên trung của người CAND, chấp nhận hi sinh để bảo vệ người dân và cơ sở cách mạng. Công an tỉnh Nghệ An và gia đình đồng chí Bùi Huy Giáp luôn ghi nhớ công ơn, tình cảm của bà con cô bác, người dân, gia đình các cơ sở cách mạng đã nuôi giấu, giúp đỡ đồng chí Bùi Huy Giáp và bảo vệ phần mộ của đồng chí đến ngày toàn thắng để bàn giao lại cho gia đình và tổ chức.
Với những công lao, cống hiến trọn cuộc đời mình cho sự nghiệp cách mạng, đồng chí Bùi Huy Giáp đã được Nhà nước truy tặng Huân chương Độc Lập hạng Ba, Huân chương kháng chiến hạng Nhất và nhiều huân, huy chương, danh hiệu cao quý khác. Qua báo cáo xác minh quá trình chiến đấu, hy sinh anh dũng của liệt sỹ Bùi Huy Giáp, qua xem xét quá trình công tác, đóng góp của đồng chí Bùi Huy Giáp từ trước ngày 01/01/1945, cũng như qua các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chi viện cho An ninh miền Nam chống Mỹ cứu nước, Hội Cựu CAND tỉnh Nghệ An nhất trí cao và có văn bản báo cáo, đề nghị Hội cựu CAND Việt Nam đề xuất các cơ quan chức năng Trung ương xem xét truy tặng đồng chí Bùi Huy Giáp danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân./.
