Thiếu thiết bị dạy học: Xoay xở để không 'dạy chay, học chay'

Trong bối cảnh ngân sách hạn hẹp, ngành Giáo dục Nghệ An khuyến khích giáo viên sáng tạo và cải tiến đồ dùng phục vụ đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục. Đồng thời vận dụng nguồn lực từ các chương trình mục tiêu quốc gia, ngân sách địa phương và vận động xã hội hóa để từng bước bổ sung, đồng bộ đáp ứng Chương trình GDPT 2018.

Sáng tạo đồ dùng, thiết bị dạy học

Năm học 2024 - 2025, Sở GD&ĐT Nghệ An lần đầu tổ chức Hội thi đồ dùng dạy học tự làm. Đến từ Trung tâm GDNN - GDTX huyện Đô Lương, cô giáo Trần Thị Hồng xuất sắc giành giải Nhất với sản phẩm “Mô hình cấu tạo tim và hoạt động của hệ tuần hoàn”. Đây là thiết bị phục vụ giảng dạy bộ môn Sinh học.

Cô Trần Thị Hồng cho biết, sản phẩm sử dụng vật liệu tái chế, không mất nhiều chi phí, bảo vệ môi trường. Phía sau mô hình gắn với một bơm nhỏ để bơm nước, mô phỏng vòng tuần hoàn máu từ tim đến các bộ phận trong cơ thể người. “Mô hình động giúp học sinh khắc sâu kiến thức bài học. Về phía giáo viên khắc phục được tình trạng dạy chay, học chay”, tác giả sản phẩm cho hay.

Cũng theo cô Hồng, sản phẩm dự thi chỉ là một trong nhiều thiết bị mà giáo viên lẫn học sinh của trung tâm sáng tạo, sử dụng trong dạy học. Trong quá trình dạy học, cô thường tổ chức cho học sinh làm nhiều mô hình, qua đó phát huy năng lực tìm tòi, tự học, tự khám phá, sáng tạo, ứng dụng kiến thức đã học vào thực tế.

Học sinh của trung tâm GDTX có đầu vào thấp hơn so với mặt bằng chung các trường THPT công lập. Vì vậy, cô Hồng cho rằng tạo hứng thú học tập, phát huy năng lực học sinh là giải pháp để nâng cao chất lượng dạy học. Đồ dùng thiết bị dạy học có vai trò lớn trong việc tạo tiết học sinh động, dễ tiếp thu.

“Quá trình sáng tạo đồ dùng, thiết bị giúp học sinh yêu thích môn Sinh học hơn. Nhiều em được khơi dậy đam mê và theo đuổi môn học chuyên sâu so với mức cơ bản. Năm học này, 1 học sinh của trường đã đoạt giải Nhì học sinh giỏi tỉnh môn Sinh học, giải cao nhất của khối trung tâm GDTX…”, cô Hồng chia sẻ.

Tương tự, nhóm giáo viên đến từ Trung tâm GDNN - GDTX huyện Kỳ Sơn đưa đến hội thi sản phẩm bản đồ Việt Nam bằng gỗ, có gắn hệ thống đèn led để phục vụ dạy học môn Lịch sử - Địa lý. Trên bản đồ, phân bố địa hình vùng miền, hoặc các tỉnh thành thuộc từng vùng kinh tế được sơn màu khác nhau để phân biệt, so sánh. Các địa danh lịch sử được đánh dấu để học sinh dễ dàng hình dung.

Cô giáo Vi Thị Hương chia sẻ, đặc thù học sinh của trung tâm đa phần dân tộc thiểu số, khi học bài, nếu có hình ảnh, mô hình trực quan sinh động các em sẽ dễ tiếp thu hơn so với chỉ nghe giảng, đọc sách. Trong khi đó, thiết bị phục vụ cho môn Lịch sử - Địa lý của trung tâm chủ yếu là bản đồ, tranh ảnh, quả địa cầu… sau thời gian dài sử dụng đã cũ, không đầy đủ. Việc sáng tạo đồ dùng, thiết bị dạy phục vụ cho công tác dạy học hiệu quả hơn.

Giám đốc Trung tâm GDNN - GDTX huyện Kỳ Sơn, ông Lê Văn Hoa cho biết, hằng năm, kinh phí dành cho các trung tâm mua sắm trang thiết bị phục vụ dạy học còn khiêm tốn. Điều này ảnh hưởng nhất định đến chất lượng dạy học. Vì vậy, trung tâm khuyến khích giáo viên sáng tạo để phục vụ dạy học. Tuy nhiên, việc tự làm đồ dùng thiết bị dạy học do điều kiện về kinh phí, thời gian, khả năng sáng tạo của giáo viên, nên chỉ đáp ứng được một phần yêu cầu dạy học.

Vận động nguồn lực

Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Hạnh Dịch (Quế Phong) là đơn vị có 2 cấp học. Đóng chân ở vùng khó, nhà trường được chính quyền xã, huyện quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, tuy nhiên chỉ đáp ứng yêu cầu dạy học tối thiểu.

Thầy Hiệu trưởng Hà Văn Quê chia sẻ, trong danh mục của các môn học liệt kê đầy đủ các thiết bị để bổ trợ dạy học. “Do giá các thiết bị khá cao nên chúng tôi chưa trang bị đủ, chủ yếu sử dụng bộ thiết bị đồ dùng được cấp phát. Bên cạnh đó, nhà trường khuyến khích giáo viên tự làm đồ dùng học tập, hoặc một số mô hình thí nghiệm đơn giản, hướng dẫn học sinh tự làm thiết bị qua các tiết STEM”, lãnh đạo trường cho hay.

Tại huyện Tương Dương, ông Trần Văn Hiền - Phó Trưởng phòng GD&ĐT cho biết: Trên địa bàn, máy tính phục vụ dạy môn Tin học và tivi để khai thác học liệu điện tử các môn học khác thiếu nhiều.

Ví dụ môn Tiếng Anh tự chọn lớp 1, 2 hiện nay có tài liệu điện tử giúp giáo viên chủ nhiệm hoặc giáo viên không phải bộ môn Tiếng Anh có thể sử dụng để hướng dẫn học sinh làm quen, tìm hiểu. Tuy nhiên, để triển khai phải có tivi kết nối mạng Internet, trong khi các trường không đủ kinh phí mua sắm, việc vận động tài trợ giáo dục đối với phụ huynh trường vùng cao không khả thi.

Địa phương và các nhà trường đã chọn giải pháp vận động nguồn lực xã hội hóa để bổ sung thiết bị. Chương trình phòng giúp phòng, trường giúp trường do ngành Giáo dục Nghệ An phát động cũng hỗ trợ máy tính, tivi cho nhiều trường học khó khăn. Về phía các nhà trường vận động giáo viên đưa máy tính cá nhân để phục vụ dạy học trên lớp cho học sinh. Tuy nhiên, vẫn chưa thể đồng bộ thiết bị đáp ứng yêu cầu dạy học hiệu quả theo Chương trình GDPT 2018.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Nghệ An về kết quả thực hiện đổi mới Chương trình GDPT 2018, trang thiết bị dạy học ở các nhà trường theo quy định của Bộ GD&ĐT về danh mục thiết bị dạy học tối thiểu cho các cấp tiểu học, THCS, THPT đều chưa đáp ứng đủ và thiếu nhiều ở các cấp học. Thiết bị dạy học ở cấp tiểu học mới chỉ đáp ứng được 54%, cấp THCS 68%, cấp THPT 79%. Một trong những nguyên nhân chính do ngân sách chưa đáp ứng đủ, kinh phí nhà trường hạn hẹp...

Để khắc phục tình trạng thiếu hụt, Sở GD&ĐT Nghệ An đã chỉ đạo các trường linh hoạt trong quá trình triển khai như tận dụng thiết bị cũ, khuyến khích giáo viên tự làm đồ dùng dạy học, tăng cường ứng dụng dạy học STEM; khai thác hiệu quả nguồn học liệu điện tử. Đồng thời tiếp tục huy động các nguồn lực xã hội hóa để bổ sung trang thiết bị dạy học.

Hiện, toàn tỉnh có 81 trường tiểu học (chiếm 17%) và 87 trường trung học (chiếm 17,9%) được trang bị phòng học thông minh; có 99 trường trung học được trang bị thiết bị và chuyển giao công nghệ để đẩy mạnh phương thức giáo dục STEM chiếm 20,4%. Giai đoạn 2021 - 2024 bằng các nguồn vốn ngân sách và xã hội hóa đã đầu tư xây dựng, sửa chữa nâng cấp được gần 5.000 phòng học, phòng chức năng.

Trong đó xây mới hơn 2.800 phòng; mua sắm trang thiết bị, máy tính, trang bị phòng học ngoại ngữ phục vụ công tác dạy học. Tổng kinh phí xây dựng, sửa chữa cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị phục vụ dạy học trong giai đoạn 2021 - 2024 là hơn 3.300 tỷ đồng, trong đó, nguồn huy động từ xã hội hóa gần 620 tỷ đồng.