Chủ trương khám sức khỏe định kỳ toàn dân ít nhất một lần mỗi năm từ năm 2026 được coi là “tuyên ngôn” mang tính cách mạng trong sự nghiệp chăm sóc sức khỏe toàn dân. Song, để đạt được mục tiêu này, cần sự đồng bộ của các cơ quan chức năng, ngành y tế và đặc biệt sự vào cuộc của toàn xã hội.
Bước đi đột phá
Theo dự thảo nghị quyết của Bộ Chính trị đang được xây dựng, từ năm 2026, người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ít nhất một lần mỗi năm.
Tại cuộc họp với Phó Thủ tướng Lê Thành Long, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, dự thảo nghị quyết của Bộ Chính trị về đột phá trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân nêu rõ chính sách khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc theo yêu cầu chuyên môn miễn phí cho toàn dân từ năm sau.
Việt Nam đặt mục tiêu giai đoạn 2025 - 2030 mỗi năm tăng cường ít nhất 1.000 bác sĩ về làm việc có thời hạn tại y tế cơ sở; Giảm tỷ lệ chi trực tiếp từ tiền túi của người dân cho y tế xuống còn 30%. Mỗi người dân sẽ được lập sổ sức khỏe điện tử để quản lý suốt vòng đời.
Tầm nhìn đến năm 2045, Việt Nam hướng tới các chỉ số sức khỏe và độ bao phủ dịch vụ y tế thiết yếu tương đương các nước phát triển. Tuổi thọ trung bình dự kiến đạt hơn 80, số năm sống khỏe tăng lên. Chiều cao trung bình của thanh niên tiệm cận mức trung bình các nước phát triển.
Theo Ngân hàng Thế giới, để đạt mục tiêu bao phủ y tế toàn dân, Việt Nam cần tăng tỷ lệ chi tiêu y tế từ mức 2,7% GDP hiện nay lên mức tiệm cận các nước có hệ thống y tế phát triển.
Về nhân lực và cơ sở vật chất y tế, Bộ Y tế cho biết, cả nước hiện thiếu khoảng 23.800 nhân viên y tế dự phòng, trong đó có hơn 8.000 bác sĩ. Các bệnh viện tuyến Trung ương vẫn quá tải, nhất là tại các chuyên khoa ung bướu, hồi sức, tim mạch.
Nếu không nâng cao năng lực y tế cơ sở, phân bổ nhân lực hợp lý, chính sách miễn viện phí có thể làm gia tăng áp lực lên hệ thống khám, chữa bệnh.
Nhìn ra thế giới, một số quốc gia Đông Nam Á như: Thái Lan, Indonesia, Philippines đã triển khai chính sách miễn viện phí, song, phải đối mặt không ít thách thức.
Tại Thái Lan, theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, dù chính sách bảo hiểm y tế toàn dân mang lại hiệu quả tích cực, nhưng hệ thống y tế nước này vẫn chịu áp lực lớn về chi phí, nhất là trong bối cảnh dân số già hóa và tỷ lệ mắc bệnh mạn tính gia tăng.
Tại Indonesia, Chương trình Bảo hiểm y tế Quốc gia (Jaminan Kesehatan Nasional - JKN) với độ bao phủ hơn 95% dân số liên tục đối mặt thâm hụt ngân sách do khó kiểm soát thu chi, đặc biệt trong khu vực lao động phi chính thức - theo đánh giá của Viện Nghiên cứu Phát triển ADBI.
Còn tại Philippines, theo nghiên cứu công bố trên Tạp chí Y tế Công cộng Quốc tế, hệ thống PhilHealth từng bị lạm dụng do thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ, trong khi cơ sở hạ tầng và nhân lực y tế còn hạn chế.
Nhiều ý kiến cho rằng, những bài học kinh nghiệm từ các quốc gia này cho thấy, việc xây dựng lộ trình miễn viện phí toàn dân ở nước ta cần được chuẩn bị kỹ lưỡng, đồng bộ từ cải cách tài chính y tế, kiện toàn tổ chức, nâng cao năng lực y tế cơ sở đến tăng cường kiểm soát chất lượng cung ứng dịch vụ công.
Những yếu tố then chốt
Bàn về chủ trương miễn viện phí cho toàn dân, GS.TS Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế khẳng định, đây là một chính sách chạm đến trái tim của hàng triệu người dân. Việc thực hiện chủ trương này sẽ có tác động tích cực trong tiếp cận dịch vụ y tế, chủ động phòng, chẩn đoán, phát hiện và điều trị sớm bệnh tật, tăng hiệu quả điều trị, sử dụng tối ưu nguồn tài chính y tế, giảm gánh nặng tài chính cho người dân, tạo cơ hội thoát nghèo, cải thiện chất lượng nguồn nhân lực.
GS.TS Trần Văn Thuấn cho biết, giai đoạn 2026 - 2030, Bộ Y tế đặt mục tiêu 100% dân số được khám sức khỏe định kỳ hằng năm. Với chi phí khoảng 250.000 đồng/lần khám, ngân sách cần khoảng 25.000 tỷ đồng/năm để phục vụ 100 triệu người dân.
Bộ Y tế cũng sẽ trình Chính phủ ban hành Nghị định thí điểm nhiều chính sách mới: Mở rộng quyền lợi gói dịch vụ y tế cơ bản lên 20 - 30% mức lương cơ sở (hiện là 15%), tăng mức hưởng BHYT lên 100% cho nhóm đang hưởng 95%, có lộ trình nâng mức hưởng cho nhóm đang ở mức 80%. Từ năm 2030 - 2035, Bộ Y tế sẽ nghiên cứu sửa đổi toàn diện Luật Bảo hiểm y tế, tiến tới hoàn thiện chính sách miễn phí chăm sóc sức khỏe toàn dân.
Nhận định về chủ trương này, PGS.TS Đào Xuân Cơ - Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho rằng, đây là “tuyên ngôn” mang tính cách mạng trong sự nghiệp chăm sóc sức khỏe toàn dân. Theo ông, để đạt được mục tiêu này, cần sự đồng bộ của các cơ quan chức năng, ngành y tế và đặc biệt là toàn xã hội phải cùng vào cuộc chứ không chỉ riêng ngành y. Song song đó, nguồn lực tài chính là yếu tố then chốt.
PGS.TS Đào Xuân Cơ nhận định, cần có ba nguồn chính để thực hiện mục tiêu này. Trước hết, cần phát triển bảo hiểm y tế toàn dân, toàn diện và đa dạng các hình thức bảo hiểm. Về ngân sách Nhà nước, cần có nguồn lực tài chính để đầu tư, đặc biệt cho vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn và cho y tế chuyên sâu. Bên cạnh đó, nguồn lực xã hội hóa là nguồn rất quan trọng.
“Chúng ta cần có chiến lược huy động từ các doanh nghiệp, nhà hảo tâm, quỹ xã hội. Ở các nước phát triển, nhiều bệnh viện phi lợi nhuận hoạt động hiệu quả nhờ nguồn vốn từ xã hội hóa, từ các doanh nghiệp đầu tư vào quỹ an sinh. Đảng, Nhà nước, Chính phủ cần có cơ chế để huy động mạnh mẽ nguồn lực này tham gia vào công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân”, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai nhìn nhận.